1936 – 1978
Prozaik, poeta, satyryk, autor tekstów piosenek oraz scenariuszy filmowych.
BIOGRAM
Urodzony 25 lutego 1936 we wsi Połoneczka (pod Baranowiczami, obecnie Białoruś); syn Wiktora Dymnego, i Janiny, nauczycieli. Po zakończeniu II wojny światowej w ramach tzw. akcji repatriacyjnej przyjechał w 1945 z matką i rodzeństwem do Polski. Początkowo mieszkał w miejscowościach Nowogród i Miastkowo (Łomżyńskie), następnie w Zapasiekach (Cieszyńskie), a w końcu cała rodzina przeniosła się do Jaworza Nałęża. Uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego TPD (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. S. Żeromskiego) w Bielsku-Białej. W tym okresie zaczął pisać wiersze i opowiadania (niedrukowane) oraz tworzyć pierwsze prace plastyczne. W 1953 zdał maturę i rozpoczął studia malarskie w Akademii Sztuk Pięknych (ASP) w Krakowie. Na czwartym roku studiów został przyjęty do ZPAP (później wypisany z powodu niepłacenia składek). Przerwał studia na ASP, ale kontynuował twórczość malarską, rzeźbiarską, zajmował się także scenografią i fotografią. W 1956 był jednym ze współzałożycieli krakowskiego kabaretu Piwnica pod Baranami, dla którego pisał później teksty piosenek i monologów, występował w nim oraz projektował scenografię do kolejnych przedstawień. Debiutował w druku jako poeta i prozaik w 1957 wierszem pt. Szyba i opowiadaniem pt. Przypowiastka prawdziwa o wielu bardzo sprawach, opublikowanymi na łamach czasopisma „Zebra” (nr 6). W latach następnych pisał teksty także dla Teatru STS, Teatru 38 oraz własnego, założonego w 1961 kabaretu Remiza (który działał około pół roku w Piwnicy pod Jaszczurami), dla tego kabaretu opracował program pt. Opera strażacka. Był autorem około 300 tekstów piosenek, wielokrotnie nagradzanych na kolejnych Krajowych Festiwalach Piosenki w Opolu (m.in. Czarne Anioły z muzyką Zygmunta Koniecznego, wykonane przez Ewą Demarczyk, nagrodzone na I Festiwalu). W 1964 założył w Krakowie grupę beatową Szwagry, a następnie do 1969 był jej kierownikiem artystycznym i literackim oraz pełnił funkcje konferansjera. Za teksty dla tego zespołu otrzymał w 1965 nagrodę specjalną przyznaną przez jury I Ogólnopolskiego Przeglądu Zespołów Muzyki Rozrywkowej w Gliwicach. W tymże roku nagrodziła go Fundacja im. Kościelskich w Genewie. Pisał także od 1967 scenariusze filmowe, na planach osiemnastu filmów wystąpił jako wykonawca, głównie ról epizodycznych. Wiersze drukował m.in. na łamach tygodnika „Szpilki” (1970-1978, z przerwami). Wydawał nielegalne pismo w jednym egzemplarzu, do którego wykonywał rysunki i teksty piosenek. W 1977 w wyniku pożaru mieszkania uległo zniszczeniu wiele jego rysunków i tekstów. Reszta spuścizny pozostała pod opieką Anny Dymnej z domu Dziadyk, aktorki, którą poślubił w 1971. Cierpiał na pogłębiającą się chorobę alkoholową. Zmarł 12 lutego 1978 w Krakowie; pochowany tamże na Cmentarzu Salwatorskim.
TWÓRCZOŚĆ
- Opowiadania zwykłe. Wwa: Iskry 1963, 226 s. Wyd. nast.: Wwa: Muza 1997.
- Chudy i inni. Scenariusz filmowy. Reż.: H. Kluba. Ekran. 1967. Por. poz. 1.
- Słońce wschodzi raz na dzień. Scenariusz filmowy. Reż.: H. Kluba. Współpraca scenograficzna: W. Dymny, L. Leszczyk. Ekran. 1967. Prem. kinowa 1972. Druk zob. poz. 10.
- Teksty ballad do: Żywot Łazika z Tormesu. Adapt. teatr.: M. Szybist, J. Cnota. Reż.: J. Cnota. Wyst. Kr.,T. 38 1969. Druk zob. poz. 10 s. 234-240.
- [Pięć i pół] 5 i 1/2 Bladego Józka. Scenariusz filmowy. Współpraca scenograficzna: E. Kupis i W. Dymny. Reż.: H. Kluba. Ekran 1971.
- Droga na Dziki Zachód. [Opowiadania]. Powst. 1974. Druk Wwa: Muza 1998, 187 s. Sami Swoi.
- Koty budujące machiny latające. Scenariusz filmu animowanego dla dzieci. Reż.: K. Raynoch. Ekran. 1976. Druk zob. poz. 10 s. 175-178.
- Pieśń nad pieśniami. (Ballada o człowieku i miłości.). [Utwór sceniczny]. Powst. przed 1978. Druk „Dialog” 1984 nr 11 s. 5-20. Praprem.: Reż.: R. Major. Szczec., T. Współcz. 1988 [także w oparciu o inne utwory].
- Polski szynkwas żydowski. [Poemat]. Powst. przed 1978. Adapt. teatr.: pt. Kur zapiał… Scenariusz: M. Szybist, K. Jasiński. Reż.: K. Jasiński. Wyst. Kr., Teatr STU 1985; pt. Polska karczma żydowska. Reż.: A. Maj. Kr., Stary T. 1982; pt. Polski szynkwas. Wyst. Kr., T. im. J. Słowackiego, 225 Krakowski Salon Poezji 2008.
- Słońce wschodzi raz na dzień i inne utwory. Kr.: WL 1981, 256 s.
Przekłady utworów W. Dymnego drukowanych w antologiach zagranicznych: ang.: Polish writing today. [Oprac.:] C. Wieniewska. Middlesex, New Jersey 1967, – jap.: Gendai porand tampen senshiu. Tökyõ 1972, wyd. nast. tamże 1982. – niem.: Überall ist Polen. [Przeł.] K. Dedecius. Frankfurt am Main 1974.
OPRACOWANIA (wybór)
Autor o sobie
- Piwnica krakowska i inni. W: Teatry studenckie w Polsce. Wwa 1968; Dymny. Życiorys w formie listu do Barbary Natkaniec. Nie jestem wart wspomnienia. „Gaz. Krak.” 1998 nr 37.
- Wywiady: Ważna jest idea, a nie bohater. Rozm. K. Grabień. „Film” 1967 nr 46 [dot.: Słońce wschodzi raz na dzień]; Tryptyk o współczesnym Polaku. Rozm. Z. Święch. „Echo Krak.” 1968 nr 63.
Powrót na górę↑
Powrót na górę↑
Ogólne
- M. WĄS: Wiesław Dymny. Kr.: Wydawn. Petrus 2013, 179 s.
- M. WĄS: Dymny. Życie z diabłami i aniołami. Kr.: Znak 2016, 430 s.
Powrót na górę↑
- R. TAEDLING: Trzy twarze Wiesława Dymnego. „Dz. Pol.” 1963 nr 207.
- L. DŁUGOSZ: Wiesław Dymny. „Kultura” 1978 nr 10.
- Z. KRZYSZTONIAK: Tacy dziś boją się rodzić. „Gaz. Krak.” 1984 nr 119.
- S. CIEPŁY: Dymny, Dymny. „Życie Lit.” 1988 nr 13.
- Dymny. Z W. Bojdą, ojczymem Wiesława Dymnego. rozm. Ł. Wyrzykowski. „Przekrój” 1988 nr 22.
- D. MICHALSKI: Drogi nieobecny. „Sztand. Młodych” 1988 nr 55.
- Ł. WYRZYKOWSKI: Poznał ludzi, wsiadł do łodzi… Wspomnienie o Wiesławie Dymnym. „Dz. Zach.” 1988 nr 55.
- J.R. KOWALCZYK: Ja do Dymnego mknę. „Rzeczpospolita” 1993 nr 155.
- J. ARMATA: Żongler dwusturęki. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 250 dod. „Gaz. w Krak.”.
- imię Wiesław, nazwisko Dymny. „Przekrój” 1998 nr 7 [wspomnienia K. Wiśniaka, M. Pacuły i P. Skrzyneckiego].
- J.R. KOWALCZYK: Poezja śmiechu. „Rzeczpospolita” 1998 nr 170.
- B. NATKANIEC: Wiesiek westchnął w niebie: cholera nareszcie… , czyli jak Dymny oszołomił po 20 latach. „Przekrój” 1998 nr 47.
- J. POPRAWA: Wypominki. „Dz. Pol.” 1998 nr 259.
- I. KIEC: Produkuję czarne anioły…; Ta nasza młodość co z czasu kpi…Wielka Poezja i sztubacka zgrywa na scenie Piwnicy pod Baranami. W tejże: Wyprzedaż teatru w ręce błazna i arlekina…, czyli o kabarecie. Pozn. 2001.
- A. DOBRZAŃSKA: „Nienawidzę być aktorem”. Filmowe przygody Wiesława Dymnego. „Stud. Filmoznawcze” 2002 t. 23.
- J. OLCZAK-RONIKIER: Piwnica pod Baranami. Wwa 2002, passim.
- A. DYMNA: Świątek filozof. Oprac.: A.R. Kowalczyk. „Rzeczpospolita” 2003 nr 35.
- M. MIKOS: On nie udawał. „Gaz. Wybor.” 2003 nr 50.
- W. WIERZCHOWSKA, B. NATKANIEC: Zamknięte karty. „Pokaz” 2003 nr 35 [m.in. dot. W. Dymnego].
- A. BOJANOWSKA: D., żongler dwusturęki. „Piosenka” 2006 nr 1.
- A. DYMNA, W. SZCZAWIŃSKI: Warto mimo wszystko. Kr. 2006, passim., wyd. 2 tamże 2017.
- R. RADŁOWSKA: Sen nocy letniej na Groblach. „Gaz. Wybor.” 2006 nr 151 [m.in. dot. W. Dymnego].
- W. KRUPIŃSKI: Głowy piwniczne. Kr. 2007, passim.
- M. JANKOSZ: Siedem bestii jego. Trzydziesta rocznica śmierci Wiesława Dymnego. „Fragile” 2008 nr 1.
- Ł. MACIEJEWSKI: Da Vinci PRL-u. Legenda Wiesława Dymnego – w 30 rocznicę śmierci. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 7.
- A. Dymna: Nagle otworzyło się niebo. Rozm. M. Rigamonti. „Wprost” 2012 nr 17/18.
- A.D. LISKOWACKI: Dymny rozwiera ramiona. „Twórczość” 2013 nr 11.
- P. BATKOWSKI: Czuły barbarzyńca. „Newsweek Polska” 2016 nr 10.
- A. Dymna: Cii… o takiej miłości się nie mówi. Kto kalkuluje ten nie żyje. Rozm. K. Kubisiowska. „Gaz. Wybor.” 2016 nr 36.
- A. Dymna: Miłość to taka siła, że jeśli nawet przyjdzie śmierć, to uczucie trwa. Rozm. M. Mazurek. „Polska” 2016 nr 12.
- W. KRUPIŃSKI: Jedni się go bali, inni podziwiali. Jego historia to materiał na film. „Polska. Metropolia Warsz.” 2016 nr 17.
- Mały Leonardo da Vinci. Legenda za życia, legenda po śmierci. Z M. Wąs, autorką książki „Dymny. Życie z Aniołami i diabłami” rozm. T.Z. Zapert. „Do Rzeczy” 2016 nr 26.
Powrót na górę↑
Opowiadania zwykłe
- M. BAGIŃSKI. „Tyg. Powsz.” 1963 nr 31.
- T. BUREK: Moje kłopoty z Dymnym. „Współczesność” 1963 nr 22.
- A. DRAWICZ: Nie – zwykłe, lecz niezwykłe. „Sztand. Młodych” 1963 nr 199.
- L. FLASZEN: Pytania Kaina. „Życie Lit.” 1963 nr 44.
- J. IWASZKIEWICZ: Rozmowy o książkach. „Życie Warsz.” 1963 nr 304.
- S. KRYSKA: Opowiadania zwykłe. „Il. Mag. Studen.” 1963 nr 36.
- S. MELKOWSKI: Zwykłe i niezwyczajne. „Kultura” 1963 nr 2, przedr. w tegoż: Oczekiwania i zapowiedzi. Łódź 1980.
- Z. ŻABICKI: W pułapce stylizacji. „Nowe Książ.” 1963 nr 14, przedr. pt. Gdzie jesteśmy – dokąd idziemy? W pułapce stylizacji. W tegoż: Proza… proza… Wwa 1966.
- Z. MACUŻANKA: Najmłodsi… obawy i nadzieje. „Kultura” 1964 nr 2 [m.in. dot. W. Dymnego].
- J. PREGER: Mitologia a współczesność. „Twórczość” 1964 nr 2.
- S. STANUCH: Prozaik z tamtych lat. „Tu i Teraz” 1982 nr 9.
- J.R. KOWALCZYK: Kruche piękno codzienności. „Rzeczpospolita” 1997 nr 258.
- L. BUGAJSKI: Wszystko jest balladą. „Polityka” 1998 nr 14 [dot. też: Droga na Dziki Zachód].
- W. PAŹNIEWSKI: Przerwane w pół zdania. „Nowe Książ.” 1998 nr 4 [dot. też: Droga na Dziki Zachód].
- M. WIECZOREK: Opowiadania o zwykłych ludziach. „Życie” 1998 nr 41 [dot. też: Droga na Dziki Zachód].
Powrót na górę↑
Chudy i inni
- Z. DOLECKI: Opowieść o współczesnych bandosach. „Kierunki” 1967 nr 14.
- Z. KAŁUŻYŃSKI: Produkcyjniak typowo polski. „Polityka” 1967 nr 9 [dot. też filmu].
- D. KARCZ: Wyjście z wieży z kości słoniowej. „Kino” 1967 nr 4 [dot. też filmu].
- T. KOCHAŃSKI: A jednak się kręci. „Tyg. Kult.” 1967 nr 10.
- J.A. KOENIG: „Tyg. Powsz.” 1967 nr 13.
- Z. LICHNIAK: „Sł. Powsz.” 1967 nr 49.
- L. PIJANOWSKI: „Kult. i Życie” 1967 nr 10.
- K.T. TOEPLITZ: Ballada o budowie. „Kultura” 1967 nr 11.
Powrót na górę↑
Słońce wschodzi raz na dzień
- R. MARSZAŁEK: Słońce raz w roku. „Współczesność” 1968 nr 20.
- L. PIJANOWSKI: Ballada i życie. „Świat” 1968 nr 38.
- K.T. TOEPLITZ: Opowieść zbójecka. „Kultura” 1968 nr 37.
- D. TERAKOWSKA. „Gaz. Krak.” 1972 nr 110.
- W. JAWORSKI: „Smutno-kolorowy świat” Wiesława Dymnego. „Nowe Książ.” 1982 nr 4.
Powrót na górę↑
Droga na Dziki Zachód
- L. BUGAJSKI: Wszystko jest balladą. „Polityka” 1998 nr 14 [dot. też: Opowiadania zwykłe].
- W. PAŹNIEWSKI: Przerwane w pół zdania. „Nowe Książ." 1998 nr 4 [dot. też: Opowiadania zwykłe].
- M. WIECZOREK: Opowiadania o zwykłych ludziach. „Życie” 1998 nr 41 [dot. też: Opowiadania zwykłe].
Powrót na górę↑
Barbara Marzęcka