ur. 1945

Historyk literatury, krytyk literacki, eseista.

BIOGRAM

Urodzony 24 czerwca 1945 w Żywcu; syn Władysława Fiuta, urzędnika, i Jadwigi z Jakubców. W 1959- 63 uczęszczał do Liceum Ogólnokształcącego im. M. Kopernika w Żywcu, a następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. Po uzyskaniu w 1968 magisterium podjął pracę w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Krakowie. W 1969 rozpoczął studia doktoranckie na UJ. Debiutował w 1972 recenzją pt. Wilhelm Mach krytyk łagodny, rzetelny i ... sentymentalny,opublikowaną na łamach pisma „Profile” (nr 5). W 1974 obronił na UJ pracę doktorską pt. Twórczość prozatorska Wilhelma Macha (promotor prof. Tomasz Weiss) i został zatrudniony jako starszy asystent w Instytucie Filologii Polskiej (IFP) UJ. Zajął się badaniem literatury polskiej XX wieku, a szczególnie twórczości Czesława Miłosza. Rozprawy ogłaszał m.in. w „Pamiętniku Literackim”, „Ruchu Literackim” i „Tekstach”. W 1976-79 pracował jako lektor języka polskiego i assistant associé na uniwersytecie w Lille. Następnie wykładał jako visiting professor w Stanach Zjednoczonych na University of California w Berkeley (1981-82), Nowym Jorku (1982-83), Indiana University w Bloomington (1984-86). Był stypendystą Fundacji Forda. Habilitował się na UJ w 1987 na podstawie rozprawy Moment wieczny. O poezji Czesława Miłosza, po czym otrzymał stopień adiunkta (1987) i stanowisko docenta (1989). Wykładał gościnnie w Wiedniu (1988), Skopje (1989), Ołomuńcu, Sztokholmie, Getyndze, Leuven i Rio de Janeiro. Rozprawy, studia, artykuły i recenzje publikował m.in. w „NaGłosie” (1990-92), „Tekstach Drugich” (1991-94, 2000-01, 2003, 2005), „Dekadzie Literackiej” (1991-94, 1998, 2000) i „Kwartalniku Artystycznym” (od 1996 z przerwami). W 1996 otrzymał tytuł profesora i stanowisko profesora nadzwyczajnego UJ. W 1997 został kierownikiem Katedry Literatury Polskiej XX wieku w Instytucie (od 2004 Wydział) Polonistyki UJ. Należał do członków założycieli Fundacji Miejsc Rodzinnych Czesława Miłosza, działającej od 1997 przy uniwersytecie w Kownie (Litwa), był też członkiem rady programowej polsko-amerykańskiego Milosz Institute. W 2002 otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego UJ. W 2006 został wyróżniony nagrodą im. K. Wyki za całokształt osiągnięć krytycznoliterackich w dziedzinie literatury, a zwłaszcza za wyniki badań nad życiem i twórczością Czesława Miłosza. Został członkiem PAU (Wydział I Filologiczny, Komisja Kultury Słowian) i SPP. Odznaczony m.in. Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2005) i Złotym Krzyżem Zasługi (2007).

W 1979

ożenił się z Barbarą Dziubek, nauczycielką. Mieszka w Krakowie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Dowód nietożsamości. Proza Wilhelma Macha. Wr.: Ossol. 1976 [właśc. 1977], 153 s. PAN; Kom. Nauk o Literaturze Pol. Rozpr. Lit., 16.
2. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Kr.: WL 1981, 143 s. Przedr. zob. poz. 4.

Zapis rozmów przeprowadzonych w 1979 w Paryżu.

Przekł.: serb.: Razgovori sa Česlavom Milošem. [Przeł.] L. Rošič. Gornji Milanovac 1985, – włos.: Miłosz racconta Miłosz. [Przeł.] R. Liotta. Bologna 1983.

3. Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza. Paris: Libella 1987, 257 s. Tow. Hist.-Lit. Historia i Teraźniejszość, 14. Wyd. nast. rozszerz.: z podtyt. O poezji Czesława Miłosza. Wwa: Open 1993, 287 s.; Kr.: WL 1998, 399 s.; Najnow. Monogr. Wielcy Pisarze; Kr.: WL 2011, 424 s.

Przekł. ang.: The eternal moment. The poetry of Czesław Miłosz. [Przeł.] T.S. Robertson. Berkeley 1990.

4. Czesława Miłosza autoportret przekorny. Rozmowy

przeprowadził ... Kr.: WL 1988, 350 s. Wyd. nast. w wersji rozszerz. tamże 1994, 429 s. Przedr. rozszerz. pt. Autoportret przekorny. Rozmowy: Czesław Miłosz, ... Konsultacja: H. Markiewicz. Przyp. bibliogr.: K. Kasperek. (Cz. Miłosz: Dzieła zebrane. [T. 14]). Kr.: Znak, WL 2003, 533 s.

Wyd. z 1988 w cz. I zawiera poz. 2, w cz. II zapis rozmów prowadzonych w Berkeley w 1982. – Wyd. z 1994 uzup. o cz. III, zapis rozmów z lat 1986, 1989, 1990.

Przekł.: ang.: Conversations with Czeslaw Milosz. [Przeł.] R. Lourie. San Diego 1987, – franc.: Miłosz par Miłosz. Antretiens de Czesław Miłosz avec E. Czarnecka et .... [Przeł.] D. Beauvois. Paris 1986, – litew.: Maištingas Czesławo Miłoszo autoportretas. [Przeł.] B. Jonuškaité. Vilnius 1997, – ros.: Besedy s Česlavom Milošem. [Przeł.] A. Rojtman. Moskva 2007.

5. Polskie kontrasty. Wykład z okazji otwarcia 25. Szkoły Letniej Kultury

i Języka Polskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego w lipcu 1994 The inaugural lecture of the Twenty-Fifth Annual Summer School of Polish Language and Culture at the Jagiellonian University July 1994. On contrasts in Poland. [Przeł.] W. Brand. Kr.: Universitas 1995, 28 s.

Tekst w jęz. pol. i ang.

6. Pytanie o tożsamość. [Szkice]. Kr.: Universitas 1995, 203 s.

Zawartość: Konfrontacje: Ucieczka z Europy [dot. A. Bobkowskiego i W. Gombrowicza]; Polskie piekiełko [dot. T. Nowakowskiego]; Białe rękawiczki i herbata z cytryną [dot. M. Podkowińskiego]. – Szukanie rodowodu: Histeria? [dot. T. Konwickiego]; Z Levi-Straussem w Taplarach [dot. E. Redlińskiego]; Przypowieść o wtajemniczeniu [dot. Cz. Miłosza]; „Uwierzytelnić swą nieprzynależność” [dot. A. Wata]. – Wobec Boga i historii: Język wiary i niewiary [dot. Z. Herberta]; Po śmierci Boga [dot. T. Różewicza]; W potrzasku [dot. poezji stanu wojennego w 1981]; Ucieczka od historii [dot. prozy współczesnej].

Przekł. ang. art. W potrzasku: Traps of history, traps of literature. W: The Mature Laurel. Essays on modern Polish poetry. Dufour 1991, – czes. (łącznie z poz. 7): V Evropĕ, čili... Eseje nejen o polské literatuře. [Przeł.:] P. Zavřelová, V. Burian. Olomouc 2001.

7. Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem. [Szkice]. Kr.: WL 1999, 343 s. Obrazy Współczesności.

Zawartość: Od Autora; Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem. – Ani „Zachód”, ani „Wschód”: „Formy, które mogą ugryźć”. (O Stanisławie Ignacym Witkiewiczu i Witoldzie Gombrowiczu); „Widmo nieokreśloności”. (O Witoldzie Gombrowiczu i Czesławie Miłoszu); Gra w utopię. (O Antonim Słonimskim). – W cieniu totalitaryzmu: „Dwa spojrzenia na antyk”. (O Konstantinosie Kawafisie i Zbigniewie Herbercie); Strategie pod (różne). (O Mironie Białoszewskim); „Socjalizm realny – co to za zwierz?; „Stan osaczenia”. (O prozie stanu wojennego). – Pogranicza: „Język ciała. (O Milanie Kunderze); „Pomiędzy”. (O Josifie Brodskim); „Paleontologia pamięci”. (O Danile Kišu). – Epilog czy prolog?: Postmodernizm à la polonaise.

Przekł.: czes.: (łącznie z poz. 6): V Evropĕ, čili... Eseje nejen o polské literatuře. [Przeł.:] P. Zavřelová, V. Burian. Olomouc 2001, – rum.: A fi (sau a nu fi) central-european. [Przeł.:] C. Godun, C. Geambaşu. Bucureşti 2007. – serb.: Ni Zapad ni Istok. [Przeł.:] L. Rosić. Belgrad 2011.

Przekł. poszczególnych art.: Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem: białorus.: W: Być’ abo nja byc’ sjarèdneèŭrapejcam. [Przeł.] Minsk 2000, – „Formy, które mogą ugryźć”: ang.: “Periphery”, Orchard Lake 1996 n. 1/2. – Postmodernizm à la polonaise: niem.: W: Studien- und Berufschancen in einer Erweiterten Europaischen Union. Szczec. 2001, – węgier.: A lengyel posztmodernröl. ‘’Magyar Lettre Internationale”, [Przeł.] G. Keresztes. Budapest 2002. – Strategie pod(różne): ang.: Białoszewski the Traveller. W: Narodowy i ponadnarodowy charakter literaturyNational and Supernational Character of Literature. Kr. 1997.

8. W stronę Miłosza. [Szkice]. Kr.: WL 2003, 277 s.

Zawartość: Ciemne iluminacje; Poema nienaiwne; Glosy do “Traktatu teologicznego”; „Pan Tadeusz” na nowo odczytany; Spór z „Lechitą”; Mistrz i czeladnik; „Jaka była w nim trucizna”; W objęciach Tygrysa; Powroty nie-nostalgiczne; „Miłosz jest pierwszorzędną siłą’; Ukryty dialog; W cieniu Miłosza.

Przekł. poszczególnych art.: bułg.: W cieniu Miłosza?; Zavraščanijata na Česlav Miloš. „Literaturen Forum”, Sofia 1995 nr 40; Powroty nie-nostalgiczne. W: Izgnaničestvoto. Drama i motivacija. Sofiâ 1996. – Poema nienaiwne: ang.: Dimensions of “The world”. W: Czesław Miłosz. A Stockholm Conference. Stockholm 1992.

9. Spotkania z Innym. Kr.: WL 2006, 263 s.

Zawartość: Wstęp. – Wokół “Jądra ciemności” [J. Conrada]. – I: Kolonizacja? Polonizacja?; Wielkie Księstwo Litewskie: między utopią a nostalgią. – II: Jak za szybą; Miasto wieloimienne; Pośmiertne przygody Brunona Schulza. – III: Zwiedzanie „Kontynentu z Trzeciego Dnia Stworzenia”; Wrastanie w Amerykę; Skok za ocean. – IV: Zderzenie z antycywilizacją; W obliczu inwazji świata fast foodów; Widziane ze środka Europy.

Przekł. holend. art. Widziane ze środka Europy: Uit de navel van Europa. „Deux ex Machina”, Antwerpia 2002 nr 100.

Przekł. ukr.: Zustriči z Inšim. [Przeł.] J. Poliščuk. Charkiw 2009.

Nadto rozprawy i artykuły w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Poezja w kręgu hermeneutyki. “Teksty” 1981 nr 4/5, przedr. w: Poznawanie Miłosza. Studia i szkice o twórczości poety. Kr. 1985 s. 242-262. – „Nad wodą ciemną i porywistą”. W: Problemy awangardy. Katow. 1983 s. 158-179. – Poeta w roli ucznia i świadka. W: Autor, podmiot literacki, bohater. Wr. 1983 s. 161-177. – The poetry of Czesław Miłosz. The parable of the great disinheritance. [Przeł.] J. Weeks. „Cross Currents”, Ann Arbor 1983 s. 333-346. – Czeslaw Milosz’s search for „Humanness”. “Slavic and East European Journal”, Albany 1987 nr 1 s. 65-75. – “Dans ma patrie”: la Lituanie et Wilno dans la poésie de Czesław Miłosz. W: Les Confins de l’ancienne Pologne. Ukraine – Lituanie – Biel'orussie XVIº – XX[e] siécles. Lille 1988 s. 239-249. – Na granicy. (O esejach Josifa Brodskiego). W: O Brodskim. Studia – szkice – refleksje. Katow. 1993 s. 93-103. – [M.] Pankowski. Mity i seks. „Teksty Drugie” 1994 nr 2 s. 131-141; przekł. franc.: Les mythes et le sexualité: l’exemple de Pankowski. W: Littérature et émigration dans les pays de l`Europe centrale et orientale. Paris 1996. – Pojedynek o doktorową z Wilczej. W: Czytanie Schulza. Kr. 1994 s. 152-163, przedr. w wyd. nast. tamże 2008 [dot. wypowiedzi B. Schulza o W. Gombrowiczu]. – Anty–Credo Tadeusza Różewicza. W: Poezja w szkole średniej. Wwa-Kr. 1995 s. 76-91. – Literatur der Zwischenkriegszeit. W: Polnische Literatur. Annäherungen. Krakau-Oldenburg 1999 s. 207-234. – „W mojej ojczyźnie, do której nie wrócę...”. W: W kręgu twórczości pisarzy emigracyjnych. Rzeszów 1999 s. 87-101. – Przypływy i odpływy chaosu. „Dialog” 2000 nr 1 s. 95-103; przekł. rum.: Fluxurile si refluxurile haosului. „A Treia Europa”, Timişoara 2000 nr 3/4. – Sarmata w wehikule czasu. (Stanisław Lem jako czytelnik). „Kwart. Artyst.” 2000 nr 4 s. 53-63, przedr. w: Stanisław Lem – pisarz – myśliciel – człowiek. Kr. 2003 s. 400-411; przekł. niem.: Ein Sarmate in der Zeitmachine – Stanisław Lem als Leser. W: Stanisław Lem – Men, Denker, Schriftsteller. Wiesbaden 2005. – Poeta – eseistą. W: Twórczość Zbigniewa Herberta. Studia. Kr. 2001 s. 123-148, przedr. w: Polonistik im deutschsprachigen Bereich. Hildesheim; Zürich 2005. – Schulz jako bohater literacki. W: „W ułamkach zwierciadła...”. Bruno Schulz w 110 rocznicę urodzin i 60 rocznicę śmierci. Lubl. 2003 s. 497-514; przekł. serb.: Schulz kao kniževni junak. „Gradac”, Čačak 2003 nr 148-149. – Miłosz jako krytyk. „Teksty Drugie” 2005 nr 3 s. 91-99; przekł. franc.: Czesław Miłosz, critique de Gombrowicz. W: Czesław Miłosz et le vingtième siècle. Paris 2006 s. 117-126. – Spotkania poetów. Miłosz i Venclova. W: Poezja polska na obczyźnie. Rzeszów 2005 s. 216-238. – Męczeństwo i ziemskie rozkosze. W poetyckiej galerii Miłosza i Herberta. W: Zmysł wzroku, zmysł sztuki. Cz. I. Lubl. 2006 s. 11-29. – Dialog niedokończony. Miłosz i Różewicz. W: Przekraczanie granic. O twórczości Tadeusza Różewicza. Kr. 2007 s. 336-349. – Prawicowe dyskursy krytyczne wobec twórczości Czesława Miłosza. W: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Kr. 2007 s. 141-150. – Żagarysta w listach do skamandryty. (O korespondencji Czesława Miłosza z Jarosławem Iwaszkiewiczem z lat 1930-1934). „Kwart. Artyst.” 2007 nr 4 s. 15-32. – Dwugłos o katastrofie. Bobkowski i Kuśniewicz. W: Między Galicją, Wiedniem i Europą. Aspekty twórczości literackiej Andrzeja Kuśniewicza. Wiedeń 2008 s. 93-110. – Powrót do Europy Środkowej? Wariacje na temat pisarstwa Andrzeja Stasiuka i Jurija Andruchowycza. W: (Nie)obecność, pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku. Wwa 2008 s. 155-170; przekł. ukr.: Povernennia do centralnoj Evropi, „Kritika”, Kiiv 2008 nr 6. – Tak, my wszyscy z pana. O dialogu Janusza Szubera z Czesławem Miłoszem. W: Poeta czułej pamięci. Studia i szkice o twórczości Janusza Szubera. Rzeszów 2008 s. 154-164. – Różne dwudziestolecia. W: Nowe dwudziestolecie (1989 – 2009). Wwa 2010 s. 408-416.

Prace redakcyjne

1. Kazimierz Wyka. Charakterystyki, wspomnienia, bibliografia. Praca

zbior. pod red. H. Markiewicza i ... Kr.: WL 1978, 583 s.

2. Czesławowi Miłoszowi – poeci. Antologia. Wybrał, oprac. i wstępem opatrzył ... Kr.: Wydawn. Baran i Suszczyński 1996, 112 s.
3. Cz. Miłosz: Traktat moralny; Traktat poetycki. Lekcja literatury z Czesławem Miłoszem, ... i A. Franaszkiem. Przyp. ... Kr.: WL 1996, 100 s. Lekcja Lit. Wyd. nast. tamże 1998.

Zawiera także: Pokochać sprzeczność. Z Czesławem Miłoszem rozmawiają ... i A. Franaszek, s. 5-32.

4. Cz. Miłosz: Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950. Oprac. przyp.: ..., K. Kasperek. Kalendarium: Z. Zblewski. Kr.: Znak 1998, 556 s.
5. Cz. Miłosz: Dzieła zebrane. Kom. nauk.: J. Błoński, ..., M. Stala. [T. 1-34]. Kr.: Znak, WL 1999-2007.

Tu w oprac. A.F.:

[T.1]. Wiersze. Przyp. bibliogr. ... Nota wydawn.: J. Illg, K. Kasperek. T.

1-4. 2001-2004, 302 + 423 + 383 + 405 s.

[T. 2]. Zniewolony umysł. Przyp. bibliogr. ... Nota wydawn.: ..., M. Rola, M. Rydlowa. 1999, 306 s.

[T. 4]. Dolina Issy. Przyp.: ..., H. Markiewicz. Bibliogr. ... Nota wydawn.: M. Rola, M. Rydlowa. 2000, 307 s.

[T. 8]. Widzenia nad Zatoką San Francisco. Przyp.: T. Kunz. Bibliogr. ...

Nota wydawn.: M. Rola, M. Rydlowa. 2000, 270 s.

[T. 17]. Zaczynając od moich ulic. Przyp.: Ł. Tischner. Przyp. do tekstów:

List półprywatny o poezji; Dwight Macdonald; Józef Czechowicz: A. Franaszek. Bibliogr. ... Nota wyd.: ..., A. Szulczyńska 2006, 635 s.

6. Cz. Miłosz: Tak mało Cosi poco. [Wybór wierszy]. Przedm. i wybór

... Przeł. P. Marchesani [i in.] Kr.: WL 1999, 288 s.

Tekst w jęz. pol. i włos.

7. Poznawanie Miłosza 2. 1980-1998. Cz. 1-2. Pod red. ... Kr.: WL 2000, 2001, 421 + 377 s.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2009, 2011.
• Wywiady: „Moi mistrzowie, moja Europa”. Rozm. B. Sajduk. „Kraków” 2006 nr 5; „Zwrócony stale w tę samą stronę”. Rozm.: A. Węgrzyniak, L. Łysień. „Świat i Sł.” 2006 nr 1.

Powrót na górę↑

• LP XX w. (D. Nowacki).
• WUP.

Powrót na górę↑

Dowód nietożsamości

• M. PIECZARA: Wilhelm Mach – pisarz maksymalista. „Nowy Wyraz” 1977 nr 12.
• A. SULIKOWSKI: Przemyślany doktorat. „Twórczość” 1978 nr 4.

Powrót na górę↑

Rozmowy z Czesławem Miłoszem

• K.A. JELEŃSKI: Jestem Miłoszem, Miłoszem być mogę. „Kultura”, Paryż 1983 nr 11, przedr. w tegoż: Chwile oderwane. Gdańsk 2007.
• B. MAJ. „Ruch Lit.” 1983 nr 1.

Powrót na górę↑

Moment wieczny

• J. BŁOŃSKI: Miłosz wreszcie przeczytany. „Tyg. Powsz.” 1988 nr 36.
• J. ŁUKASIEWICZ: Pierwsza monografia poezji Miłosza. „Odra” 1988 nr 12.
• A. NASIŁOWSKA: Nietrwałość. „Res Publica” 1988 nr 7.
• A. MICHAJŁÓW: Mapa. „Brulion” 1989 nr 11/12.
• D. KORWIN–PIOTROWSKA. „Ruch Lit.” 1993 nr 4.
• J. BIELSKA–KRAWCZYK. „Kwart. Artyst.” 1999 nr 2.

Powrót na górę↑

Czesława Miłosza autoportret przekorny

• J. MARX: Wizerunek własny Miłosza. „Kultura” 1988 nr 35.
• K. MYSZKOWSKI: Punkt odniesienia. „Kwart. Artyst.” 2003 nr 1.

Powrót na górę↑

Pytanie o tożsamość

• J. BŁOŃSKI: Dowiedz się, kim jesteś. „Tyg. Powsz.” 1995 nr 45.
• D. NOWACKI: „Kwart. Artyst.” 1996 nr 2.
• J. SMULSKI: Tożsamość jako problem historycznoliteracki. „Twórczość” 1996 nr 1.

Powrót na górę↑

Być (albo nie być) Środkowoeuropejczykiem

• A. LEGEŻYŃSKA: Środkowoeuropejczyk, albo tożsamość problematyczna. „Tyg. Powsz.” 2000 nr 23, przedr. w tejże: Krytyk jako domokrążca. Pozn. 2002.
• R. MOCZKODAN: Pytanie bez odpowiedzi. „Kwart. Artyst.” 2000 nr 4.
• J. PASTERSKA: Linia życia i sztuki. „Fraza” 2000 nr 3.
• R. SOWIŃSKA: Środkowoeuropejskie pisanie. „Twórczość” 2000 nr 10.
• S. STABRO: Być Środkowoeuropejczykiem? „Odra” 2000 nr 9.
• S. STABRO: Kłopot z tożsamością. „Dekada Lit.” 2000 nr 4/5.

Powrót na górę↑

W stronę Miłosza

• J. PASTERSKI: Strony rozległego dialogu. „Fraza” 2003/2004 nr 4/1.
• A. KAŁUŻA: Inni Miłosza. „Nowe Książ.” 2004 nr 3.
• J.M. RUSZAR: Strona Miłosza. „Rzeczpospolita” dod. „Plus Minus” 2004 nr 74.
• Ł. TISCHNER. „Ruch Lit.“ 2004 z. 6.
• T. GARBOL. „Pam. Lit.” 2007 z. 1.

Powrót na górę↑

Spotkania z Innym

• J. BECZEK: Antropologia Innego. „Nowe Książ.” 2007 nr 5.
• A. NASIŁOWSKA: Postkolonializm bez kolonii. „Kwart. Artyst.” 2007 nr 2.
• O. ROMAŃSKA–MALINA: Inny stoi w drzwiach. „Twórczość” 2007 nr 6.
• H. SIEWIERSKI: Polski kształt spotkania z Innym. „Znak” 2007 nr 2.

Powrót na górę↑

Maria Kotowska-Kachel