JUREWICZ Aleksander
ur. 1952
Pseud.: A.J.; (jota); O. Łapian; Olek Łapian.
Poeta, powieściopisarz, eseista.
Urodzony 18 listopada 1952 w Lidzie na Białorusi; syn Michała Jurewicza, krawca, i Janiny z domu Łapian. Do 1957 mieszkał we wsi Krupowo koło Lidy; w tymże roku w ramach repatriacji wyjechał wraz z rodzicami do Polski i zamieszkał we wsi Redło pod Połczynem Zdrojem, gdzie uczył się w szkole podstawowej. Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego w Połczynie Zdroju przeniósł się do Gdańska, gdzie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Gdańskim; w 1976 przerwał naukę. Debiutował w 1971 w piśmie „Radar” fragmentem prozy pt. Jesień bez liści (nr 2); za właściwy debiut uważa publikację wierszy Między jednym oddechem, Od niedawna widzę, Więc najpierw był krzyk, ogłoszonych w miesięczniku „Nowy Wyraz” (1973 nr 10). Był członkiem Koła Młodych przy Oddziale Gdańskim ZLP. Od 1973 brał udział w turniejach poetyckich i publikował w antologiach gdańskiego środowiska studenckiego oraz w pismach młodoliterackich. W 1977 pracował jako nauczyciel w szkole podstawowej w Gdańsku, a w 1977-79 jako wychowawca Ochotniczych Hufców Pracy. W sierpniu 1980 podpisał rezolucję Koła Młodych przy Oddziale Gdańskim ZLP popierającą postulaty Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Od stycznia 1980 pracował Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gdańsku. W 1981 został członkiem ZLP (do zawieszenia Związku w 1983). W roku akademickim 1982/83 studiował w Studium Scenariuszowym Łódzkiej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej. W 1980-89 pod pseudonimami O. Łapian i Olek Łapian zamieszczał wiersze w pismach ukazujących się poza cenzurą: „Naprzeciw” (1980), „Wezwanie” (1982, 1989), „Podpunkt” (w 1983-89 był współredaktorem), „Arka” (1984), „Kurs” (1987), „Puls” (1988). Nadto pod własnym nazwiskiem wiersze, utwory prozą i recenzje publikował w „Pomeranii” (1988), „Odrze” (1989). W 1989 został członkiem SPP, a w 1991 członkiem ZAiKS-u oraz Polskiego PEN Clubu. W 1991-98 należał do redakcji kwartalnika literacko-artystycznego „Tytuł”. Felietony literackie, szkice i zapiski publikował w czasopismach: „Akcent” (1990; tu cykl wierszy Kronika lidzka), „Kultura” (Paryż; tu w 1990 cykl Lida), „Gazeta Morska” (gdański dodatek „Gazety Wyborczej”; tu w 1992 cykl: Życie i liryka), „Tytuł” (1992-95), „Nasza Rodzina” (Paryż, 1993-98; tu w 1995-98 cykl Posłuchaj, M...), „Kwartalnik Artystyczny” (od 1994; tu m.in. w 1998-2002 cykl pt. Zapiski ze stróżówki, a w 2003-2007 cykl pt. Samotnia), „Tygodnik Powszechny” (od 1994), „Dziennik Bałtycki” (1995-97). W latach 1997-2002 prowadził zajęcia z tzw. specjalizacji praktycznoliterackiej na Uniwersytecie Gdańskim. Publikował w pismach „Vivat Akademia” (1998-2002; tu cykl Z pamięci) i „Dzień Dobry. Trójmiasto” (2002; tu cykl Wolnym krokiem). Za twórczość literacką otrzymał wiele nagród, m.in.: Fundacji Polcul (Australia; 1988), Honorową Nagrodę Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1990); Nagrodę Fundacji Marii i Jerzego Kuncewiczów (1991), „Pro libro legendo” Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Gdańsku (1996; 2003), Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska (1996, 2002), Nagrodę „Radiowa Osobowość Roku” Radia Gdańsk (2002); Pomorską Nagrodę Artystyczną (2002). Odznaczony Odznaką Zasłużony Działacz Kultury (2001).
W 1980 ożenił się z Aleksandrą Bujak, ma córkę Justynę (ur. 1981, po mężu: Bieńkowska). Mieszka w Gdańsku.
TWÓRCZOŚĆ
1. Sen, który na pewno nie był miłością. [Wiersze]. Wwa 1974, 12 s., Arkusz Poetycki nr 7.
Wkł. do „Nowego Wyrazu”, nr 6/7.
2. Po drugiej stronie. [Wiersze]. Gdańsk: WM 1977, 53 s.
Nagroda „Peleryny” w konkursie poetyckim Czerwonej Róży w 1978.
3. W środku nocy. [Powieść]. Gdańsk: WM 1980, 85 s.
4. Nie strzelajcie do Beatlesów. [Wiersze]. Gdańsk: WM 1983, 65 s.
5. Jak gołębice gnane burzą. [Wiersze]. Posł.: K. Nowosielski. Gdańsk: Niezal. Ofic. Kotek 1990, 42 s.
6. Lida. [Opowieść]. Białystok: Versus 1990, 113 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Gdańsk: Fokus 1995; wyd. 3 Kr.: Znak 2004.
Prywatna nagroda Cz. Miłosza w 1991.
Zawiera opowiadania: Dzikie gęsi; Płonące ćmy; Okruchy.
Adapt. tv: W rytmie kół, w rytmie łez… [Film dokumentalny z udziałem A. J.]. Reż.: B. Balińska, K. Kalukin. TVP 1994.
7. Dopóki jeszcze… i inne wiersze. Posł.: S. Chwin. Gdańsk: Gord 1991, 66 s.
8. Pan Bóg nie słyszy głuchych. [Powieść]. Gdańsk: Marabut 1995, 90 s.
Nagroda lit. „Pro libro legendo” Woj. Bibl. Publ. im. J. Conrada Korzeniowskiego w 1996.
9. Życie i liryka. [Felietony]. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 1998, 148 s.
10. Prawdziwa ballada o miłości. [Powieść]. Kr.: Znak 2002, 190 s.
Nagroda lit. „Pro libro legendo” Woj. Bibl. Publ. im. J. Conrada Korzeniowskiego w 2003.
'11. Popiół i wiatr. [Felietony]. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2005, 178 s.
12. Dzień przed końcem świata. [Powieść]. Kr.: WL 2008, 138 s.
Przekłady wierszy i fragmentów prozy A.J. w antologiach zagranicznych: ang.: Young poets of a new Poland. London 1993; niem.: Nach den Gewittern. [Red.:] K.-D. Sommer. Göttingen1995; Zwischen den Linien. [Oprac.:] S. Geist. Hannover 1996; Polnische Lyrik aus 100 Jahren. [Oprac.:] S. Sterna-Wachowiak. [Przeł.] J. Retz. Gifkendorf 1997; Prosa. [Oprac.] K. Dedecius. Zürich 1997; Mit Fischen leben... = Żyć z rybami… Bremen 1989. – Das Unsichtbare lieben. [Wybór i posł. D. Danielewicz-Kerski]. Köln [1998]; Landschaften und Luftinsel. [Oprac.:] A. Markiewicz. München 2000, – ukr.: Napjaarèumy. Ad Buga da Varty. [Przeł.:] A. Loika. T. 2. Mìnsk 2003.
OPRACOWANIA (wybór)
Autor o sobie: Po co piszę? [Wypowiedź w ank.]. „Kwart. Artyst.” 1996 nr 2. – Świadectwa. [Wypowiedź w ankiecie]. „Teksty Drugie” 1996 nr 5.
Ank. 2010. – Wywiady: Tamten dziecięcy lament… Rozm. A. Hlebowicz. „Tyg. Gdański” 1990 nr 49 [dot. powieści „Lida”]; Ból zadaję sobie sam. Rozm. K. Chwin. „Gaz. Wybor.” 1991 nr 204; Moje. Rozm. T. Skutnik. „Prz. Polit.” 1991 nr 13; Prawdy ruchome. Rozm. A. Ubertowska. „Tytuł” 1993 nr 3; Skąd to piękno, skąd to okrucieństwo. Rozm. K. Kubisiowska. „Rzeczpospolita” 1999 nr 135; Całe moje pisanie jest w dzienniku. Rozm. T. Majdasz. „Fraza” 2005 nr 4; Moja i nie moja Lida. Rozm. T. Buraczewski. „Akant” 2007 nr 1 dod. „Świat Inflant” nr 14; Słuchajcie, to J. do nas mówi. Rozm. S. Łupak. „Gaz. Wybor.” dod. „Trójmiasto” 2008 nr 57 dod. „Trójmiasto”. – [Rozmowa z A.J.] „Morele i Grejpfruty” 2008 nr 5. – Opowieść o domu. Rozm. M. Oliwa-Ciesielska. „Zesz. Karmelitańskie” 2009 nr 2. – Pogrzeb dziadka nogi. Rozm. M. Górlikowski. „Gazeta Wybor.” 2012 nr 9 dod. „Duży Format” nr 2.
Ogólne: T. SOLDENHOFF: J. – między rozpaczą a nadzieją. „Autograf” 1988 nr 1, przedr. w: Topika pogranicza w literaturze polskiej i niemieckiej. Rzeszów 1998. – S. CHWIN: Ciemne doznanie egzystencji. „Prz. Polit.” 1991 nr 13. – T. FERENC, Z. JANKOWSKI: A.J. „Topos” 1999 nr 5/6. – L. ROGOŻ: Motyw utraconej ojczyzny w twórczości A.J. „Zesz. Nauk. WSP w Rzesz. Hist. Lit.” 2001 z. 1. – M. JENTYS: Los tułaczy. O A.J. W tejże: Argonauci naszych czasów. Toruń 2009 s. 181-195. – L. RYBICKI: Słownik pisarzy Wybrzeża: A.J. [on-line] [dostęp 18 marca 2010]. Dostępny w Internecie: www. wbpg.org.pl
Sen, który na pewno nie był miłością (poz. 1): S. ROSIEK: Na styku dwóch światów. (O arkuszu poetyckim Aleksandra Jurewicza). „Litteraria” 1975. – S. STERNA-WACHOWIAK: Idzie z nich sen nasz powszedni. „Nowy Wyraz” 1975 nr 4.
Po drugiej stronie (poz. 2): – T. SKUTNIK: Poezja stanu wyjątkowego. „Nowy Wyraz” 1978 nr 11. – S. STERNA-WACHOWIAK: Magia formy. „Fakty” 1979 nr 8. – K. NOWOSIELSKI: Egzystencjalny reportażysta. „Twórczość” 1980 nr 7. – S. CHWIN: Poezja i egzystencja. W: W stronę wiersza. Wwa 1984. – T. WYRWA-KRZYŻANSKI: Wesele - z okazji rozwodu przed ślubem i życia przed śmiercią. „Poezja” 1984 nr 3 [dot. też: Nie strzelajcie do Beatlesów].
W środku nocy (poz. 3): R. HOLZER: Polecimy Lelouchem. „Literatura” 1981 nr 6. – [M. ORSKI] OR: Typowy bohater... „Odra” 1981 nr 4.
Nie strzelajcie do Beatlesów (poz. 4): K. KARWAT: Kto strzela do Beatlesów. „Tak i Nie” 1984 nr 39. – B. RISS: Co pozostało dziś z nowej prywatności? „Nowe Książ.” 1984 nr 8. – [A. SZMIDT] A.S.: A.J. urodził się… „Więź” 1984 nr 6. – T. WYRWA-KRZYŻANSKI: Wesele – z okazji rozwodu przed ślubem i życia przed śmiercią. „Poezja” 1984 nr 3 [dot. też: Po drugiej stronie]. – S. STERNA-WACHOWIAK: Czarna tożsamość. „Twórczość” 1985 nr 3. – A. WOJNAR: Dom spokojnej młodości. „Integracje” 1985 nr 18.
Jak gołębice gnane burzą (poz. 5): K. KUCZKOWSKI: Mowa ściany. „Gaz. Wybor.”, dod. „Gaz. Morska” 1990 nr 24 dod. „Gaz. Morska”. – P. SZEWC: „Przedwcześnie dorośli”. „Życie Wwy” 1990 nr 181.
Lida (poz. 6): A. HLEBOWICZ: Urodzony w Lidzie w 1952 roku. „Ład” 1990 nr 41. – P. HUELLE: Ciężkie chmury nad Lidą. „Gaz. Wybor.” 1990 nr 156 dod. „Gaz. Gdań.”. – T. KOMENDANT: Po tej samej strone lustra. „Tyg. Lit.” 1990 nr 6. – [M.KOŁYSZKO] J. NACHIŁO: Głód nazwany dzieciństwem. „Plus” 1990 nr 9. – M. ADAMIEC: Przesiedleńcza opowieść. „Twórczość” 1991 nr 2. – A. BALIŃSKA: Pożegnanie z Lidą. „Rzeczpospolita” 1991 nr 58. – Z. BIEŃKOWSKI: Najbardziej przejmujące. „Wokanda” 1991 nr 6. – K. LISOWSKI: „Słowami Utraty witam cię, miasteczko…”. „Dekada Lit.” 1991 nr 12. – J. NAGRABIECKI: Powrót udany. „Potop” 1991 nr 13. – K. PIEŃKOSZ: Elegia o wygnaniu. „Literatura” 1991 nr 6. – A. SZYMAŃSKA: Wydziedziczenie. „Prz. Powsz.” 1991 nr 5. – Z. ŻAKIEWICZ: Jurewiczowska wycieczka do Lidy. „Prz. Polit.” 1991 nr 13. – G. KNITTER: Przesiedleńcza opowieść. „Lithuania” 1991/92 nr 4/1. – A. MAZUR: W objęciach Erynii. „Twórczość” 1992 nr 11. – M. CZERMIŃSKA: Centrum i kresy w prozie pisarzy urodzonych po wojnie. „Akcent” 1993 nr 4, przedr. w tejże: Autobiograficzny trójkąt. Kr. 2000. – D. KRZYWICKA: Nasza młodość jęczy przez sen… W tejże: Penetracje. Kr. 1993. – Z. ŁUKASZEWICZ: A.J. Na granicy lęku i nadziei. W tegoż: Mój alfabet oraz pstryczki i potyczki. Wwa, Zielona Góra 1993. – H. ZAWORSKA: Wygnańcy. „Gaz. Wybor.” 1995 nr 1 dod. „Gaz. o Książ.”. – M. SKWARNICKI: Nasze małe ojczyzny. „Tyg. Powsz.” 1996 nr 11. – S. ULIASZ: Powroty do dzieciństwa na pograniczu. W: Topika pogranicza w literaturze polskiej i niemieckiej. Rzeszów 1998, s. 163-175, przedr. w tegoż: O literaturze Kresów i pogranicza kultur. Rzeszów 2001. – L. SZARUGA: Walka o dusze. Konteksty „Lidy” A.J. „Zesz. Nauk. Szczec. Pr. Polonist.” 2004 nr 15. – Zob. też Wywiady.
Pan Bóg nie słyszy głuchych (poz. 8): M. ADAMIEC: „Co było wielkie, małem się wydało…”. „Twórczość” 1995 nr 6. – A. BAGŁAJEWSKI: Samotni pod wyblakłym niebem. „Odra” 1995 nr 6. – P. CZAPLIŃSKI: Nie zagojony sen. „Tytuł” 1995 nr 3/4, przedr. pt. W poszukiwaniu utraconej jedności, w tegoż: Wzniosłe tęsknoty. Kr. 2001. – Z. DOMINIAK: Wostok nad Bałutami. „Kron. m. Łodzi” 1995 z. 1. – G. KALINOWSKI: Kocha się to, co nieosiągalne… „Kwart. Artyst.” 1995 nr 3. – L. KOPEĆ: Serdeczny świat przez łzy opisany. „Tytuł” 1995 nr 1. – A. OSIECKA: Czas owocarni. „Życie Warsz.” 1995 nr 73 dod. „Ex Libris”. – J. PILCH: Chleb, cukier i kosmos. „Tyg. Powsz.” 1995 nr 17. – W. WOROSZYLSKI: Co czytałem tej wiosny. „Więź” 1995 nr 7. – K. MACIĄG: J. „dzieckiem będąc”. „Fraza” 1996 nr 11/12. – S. STERNA-WACHOWIAK: Opowieść z ulicy Głuchej. „Nowe Książ.” 1996 nr 1. – L. ŻULIŃSKI. „Wiad. Kult.” 1996 nr 6. – E. BORKOWSKA: Czas uwięziony w kadrze. „Topos” 1997 nr 1.
Dopóki jeszcze… i inne wiersze (poz. 7): A. NASIŁOWSKA: Dom młodości. „Życie Wwy” dod. „Ex Libris” 1991 nr 14. – J. SIKORA: Poetycki testament mało lirycznej epoki. „Nowe Książ.” 1992 nr 5.
Życie i liryka (poz. 9): J. DRZEWUCKI: Między północą a świtem. Felietony J. „Rzeczpospolita” 1999 nr 18. – M. JASTRZĘBIEC-MOSAKOWSKI: Życie i liryka J. „Odra” 1999 nr 7/8. – W. KOWALEWSKI: O sztuce felietonu. „Borussia” 1999 nr 18/19. – E. PIECHOCKA: Odcienie czasu. „Kwart. Artyst.” 1999 nr 3. – S. STERNA-WACHOWIAK: Poeta jak Humphrey Bogart w wieku pobalzakowskim. „Nowe Książ.” 1999 nr 7.
Prawdziwa ballada o miłości (poz. 10): J. GIZELLA: Kresy jako katharsis? „Kwart. Artyst.” 2003 nr 1. – A. GŁOWACKA: Miłość na kresach. „Opcje” 2003 nr 2. – W. KALISZEWSKI: Ludzka pamięć… „Więź” 2003 nr 2. – D. NOWACKI: Ku pokrzepieniu, niestety. „Twórczość” 2003 nr 5. – M. ORSKI: Ballada w „czasie bez miłości”. „Nowe Książ.” 2003 nr 3. – K. MASŁOŃ. „Książ. Mag. Lit.” 2003 nr 1. – K. MASŁOŃ: Z Mickiewicza rodem. „Rzeczpospolita” 2003 nr 3. – D. NOWACKI: Ku pokrzepieniu, niestety. „Twórczość” 2003 nr 5. – K. ORŁOŚ: Romeo i Julia. „Rzeczpospolita” 2003 nr 232. – M. ORSKI: Ballada w „czasie bez miłości”. „Nowe Książ.” 2003 nr 3. – A. SZCZEBLEWSKA: Powieść w kolorze sepii. „Topos” 2003 nr 4/5. – D. WOŁODŹKO: O „najprawdziwszej rzeczywistości”. „Tygiel Kult.” 2003 nr 4/6. – J. WATRAK: Miłość na kresach. „Kresy” 2004 nr 1/2.
Popiół i wiatr (poz. 11): P. BRYSACZ: Ballada o straconym czasie. „Charaktery” 2005 nr 6. – TF [T. FIAŁKOWSKI]: Elegia na odejście. „Tyg. Powsz.” 2005 nr 26. – J. KORNHAUSER: Czas pamiętany. „Kwart. Artyst.” 2005 nr 2. – T. MAJDOSZ: Felieton z życia. „Fraza” 2005 nr 14 [15]. – R. OSTASZEWSKI: Pamięć i reszta. „Nowe Książ.” 2005 nr 12. – P. URBANIAK: Ocalić przeszłość przed zapomnieniem. „Topos” 2005 nr 5/6. – K.E. ZDANOWICZ: Tajemny krąg. „Śląsk” 2005 nr 11. – M. CUBER: Popiół i diament. „Res Publica Nowa” 2006 nr 1. – M. DĘBORÓG-BYLCZYŃSKI: Wszystko, co boli… „Śląsk” 2006 nr 9. – A. FRANKOWIAK: Proustowska potrzeba rekonstrukcji. „Portret” 2006 nr 2. – A. JĘSIAK: „…i piękno i smutek”. „Migotania, Przejaśnienia” 2006 nr 4. – M. ORSKI: Requiem na „koniec tożsamości”. „Prz. Powsz.” 2006 nr 5. – M. ORSKI: W poszukiwaniu czasu przeoczonego. „Prz. Polit.” 2006 nr 76. – J. WANGIN: Żyjąc wstecz. „Pogranicza” 2006 nr 2.
Dzień przed końcem świata (poz. 12): P. CZAPLIŃSKI: Pojałtańska sielanka. „Pogranicza” 2008 nr 5. – J. CZECHOWICZ: O symbolicznej roli literackiego pożegnania. „Portret” 2008, nr 1. – B. DARSKA: To miał być inny czas. „Opcje” 2008 nr 1. – P. GULDA: Ocieplanie cienia ojca. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 31 dod. „Trójmiasto”. – M. JENTYS: Czas przeszły skończony. „Wyspa” 2008 nr 2. – G. KALINOWSKI: Nokturn. „Kwart. Artyst.” 2008 nr 1. – T. MIZERKIEWICZ: Wspominać aż do niepamięci. „Nowe Książ.” 2008 nr 4. – D. NOWACKI: Od serca. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 6. – R. OSTASZEWSKI: Requiem dla ojca. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 36. – D. TAŁAJ: Trzy dni od zgonu do pogrzebu. „Świat i Słowo” 2008 nr 1. – P. URBANIAK: Tren dla ojca. „Odra” 2008 nr 4.
