Z Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

1934-2017

Podpisywała też teksty nazwiskiem: Chruszczewska.

Historyk literatury.

Spis treści

BIOGRAM

Urodzona 9 lutego 1934 w Zalesiu koło Niska (województwo podkarpackie); córka Adama Chruszczewskiego, leśnika, i Jadwigi z domu Kalińskiej, polonistki. Od 1945 uczęszczała do Prywatnego Gimnazjum Sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu, a następnie od 1947 do Liceum im. T. Kościuszki w Myślenicach. W 1949 została aresztowana za działalność opozycyjną wraz z innymi członkami grupy Tajnego Związku Harcerstwa Polskiego „Buki” i następnie skazana wyrokiem Sądu dla Nieletnich w Krakowie na 2 lata więzienia w zawieszeniu. Z tego powodu w 1950 na wniosek szkolnej organizacji ZMP została relegowana z klasy maturalnej z wilczym biletem. Maturę zdała eksternistycznie w 1953 w Liceum im. B. Nowodworskiego w Krakowie. Następnie studiowała polonistykę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Debiutowała referatem na temat analizy kompozycyjnej Rozmowy wieczornej Adama Mickiewicza, wygłoszonym jako część większej rozprawy pt. Pokrewieństwo i artyzm. Uwagi o liryce rzymsko-drezdeńskiej [A. Mickiewicza], nagrodzonej I nagrodą na Zjeździe Polonistów w Warszawie w 1956, a opublikowanej w 1960 w „Poloniście” (nr 12; podp.: Anna Chruszczewska). Po uzyskaniu w tymże roku magisterium pracowała w Wydawnictwie Naukowym KUL, a następnie jako kontraktowy nauczyciel w szkołach podstawowych i średnich w Lublinie. Doktorat pt. Twórczość liryczna Józefa Dunina Borkowskiego obroniła w 1970 na Uniwersytecie im. M. Curie-Skłodowskiej (promotor prof. Janina Garbaczowska). Od 1973 pracowała na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach (UŚl.) jako adiunkt w Zakładzie Metodyki Nauczania Języka i Literatury Polskiej na Wydziale Filologicznym w Sosnowcu. Badania naukowe zogniskowała wokół polskiej liryki romantycznej oraz oralności w literaturze. Jednocześnie zajmowała się zagadnieniami metodyki nauczania literatury polskiej, szczególnie liryki, w szkołach i na studiach. Od 1974 uczestniczyła w cyklach odczytów dla maturzystów i ich nauczycieli, m.in. w ramach corocznej akcji sosnowieckiego oddziału Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (którego była członkiem) oraz w szkołach i instytucjach kulturalnych regionu. W 1977 została członkiem Komisji Historycznoliterackiej Oddziału PAN w Katowicach. W 1980–1993 kierowała zorganizowanym przez siebie Podyplomowym Studium dla Polonistów. Habilitację uzyskała na UŚl w 1989 na podstawie książki Litewska epopeja J.I. Kraszewskiego. Szkice o „Anafielas”. Od tegoż roku przez kilkanaście lat przewodniczyła Okręgowemu Komitetowi Olimpiady Literatury i Języka Polskiego w Katowicach. W 1990 objęła stanowisku docenta, a w 1993 — profesora nadzwyczajnego UŚl. W 1993–2003 była przewodniczącą jury Turnieju Jednego Wiersza o „Laur Plateranki” w Sosnowcu, a w 1997–98 przewodniczącą Okręgowego Jury Ogólnopolskiego Konkursu Mickiewiczowskiego. W 1995 została kierownikiem Zakładu Dydaktyki Literatury Polskiej UŚl. w Katedrze Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej, a w 2002 kierownikiem tej Katedry. Od 1995 kierowała Polonistycznym Studium Podyplomowym dla Absolwentów Kierunków Humanistycznych (do 2004), a na Studium Doktoranckim prowadziła specjalistyczne seminarium z zakresu dydaktyki literatury. W tym czasie sprawowała też funkcję opiekuna na Międzywydziałowych Indywidualnych Studiach Humanistycznych UŚl. Była członkiem Zarządu Głównego Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza (w 1995–2001), a następnie członkiem oddziału śląskiego po wznowieniu jego działalności w 2006. W 1996 została konsultantką Programu Nowa Matura, a w następnym roku ekspertem Ministerstwa Edukacji Narodowej do spraw kwalifikacji podręczników polonistycznych oraz konsultantką Śląskiego Kuratorium Oświaty w zakresie tematów maturalnych z języka polskiego. Artykuły popularyzatorskie i recenzje książkowe zamieszczała w tym czasie m.in. w „Warsztatach Polonistycznych” (1994–95, 1998–99), a artykuły naukowe m.in. w „Śląsku” (1999–2000). W 2001 otrzymała tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych. W 2004 przeszła na emeryturę. Od lutego 2005 do 2015 pracowała w Wyższej Szkole Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach na stanowisku profesora zwyczajnego jako kierownik Zakładu Filologii Polskiej. Została wyróżniona m.in. dwukrotnie nagrodą Ministra Edukacji Narodowej (1990, 2001) oraz — za pracę naukową i dydaktyczną — wieloma nagrodami Rektora UŚl. (1974, 1976, 1978, 1997, 1999, 2001). Odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1993) i Srebrną Odznakę Mickiewiczowską.

W 1958 wyszła za mąż za Ireneusza Opackiego, historyka literatury, z którym miała trzy córki: Krystynę (ur. 1959; zamężna Arabska), romanistkę, Danutę (ur. 1962; zamężna Walasek), historyka literatury, i Teresę (ur. 1966; zamężna Sojka), kulturoznawczynię. Zmarła 2 czerwca 2017 w Katowicach. Pochowana na Cmentarzu Parafii Rzymskokatolickiej Św. Jacka w Sosnowcu.

TWÓRCZOŚĆ

  1. Ruch konwencji. Szkice o poezji romantycznej. [Współaut.:] I. Opacki. Katow.: UŚl. 1975, 208 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow.,97.
  2. Tu A. Opackiej: „Sonety pełtewne” [J. Dunina-Borkowskiego] — walka z romantyczną konwencją; „Czarownica” J. Borkowskiego; Liryki „nowogreckie” [J. Dunina-Borkowskiego], s. 111–208.

  3. Współczesna liryka i film na lekcjach w liceum. (Konspekty lekcji studenckich). Katow.: UŚl. 1976, 81 s.
  4. Litewska epopeja J.I. Kraszewskiego. Szkice o „Anafielas”. Katow: UŚl. 1988, 127 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 972.
  5. Rozprawa habilitacyjna.

    Zawartość: Wstęp. – Mityczny świat „Witoloraudy”. Romantyczna konstrukcja litewskiej „księgi pierwszej”; Narodziny historii, czyli rozdarty świat „Mindowsa”. Rola „stylu formularnego”; „Pamięć gatunku” w „Witoldowych bojach”. Heroizacja bohatera; Poetyckie funkcje raudy. Elegijna tonacja litewskiej epopei J.I. Kraszewskiego.

  6. Dialog z tradycją, czyli o poezji w szkole i na maturze. [Współaut.:] E. Jaskółowa. Katow: Gawir 1993, 85 s. Wyd. 2 [poszerz.] pt. Dialog z tradycją. O poezji w szkole i na maturze. Katow.: Para 1997, 199 s.
  7. Tu A. Opackiej: Logosfera. Próba odczytania wiersza ZbigZniewa Herberta „Zasypiamy na słowach”; Poetycki dialog z Hamletem w wierszach Andrzeja Bursy i Stanisława Grochowiaka. – W wyd. 2 ponadto: Skamandrycka wersja romantycznej legendy. (Lechoniowa pieśń o Starzyńskim); Dwie sakralizacje lasu. Gra konwencji i gra znaczeń. (Maria Pawlikowska-Jasnorzewska „Wiersz ukradziony”, Miron Białoszewski „Za język pociągnąć”).

  8. Prądy i konwencje w poezji. Konspekty lekcji dla szkół średnich. [Współaut.:] E. Jaskółowa. Kr.: „Od Nowa” Spółka Wydawn. 1995, 146 s. Z Lekcji na Lekcję.
  9. Prądy i konwencje w prozie. Konspekty lekcji dla szkół średnich. [Współaut.:] E. Jaskółowa. Kr.: „Od Nowa” Spółka Wydawn. 1995, 146 s. Z Lekcji na Lekcję.
  10. Ślady oralności w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza. Katow.: „Para” Ag. Artyst. 1997, 48 s. Przedr. poz. 8 i 9.
  11. Odczyt wygł. w Komisji Hist.-lit. Oddz. PAN w Katow., II 1997 r.

  12. Trwanie i zmienność. Romantyczne ślady oralności. Katow.: Wydawn. UŚl. 1998, 127 s. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 1709.
  13. Zawartość: I. Punkt widzenia; II. Józefa Dunina-Borkowskiego imitowanie oralnej pieśni kleftów; III. Oralne residuum w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza [poz. 7 ];

    IV. Agonistyczny świat „Anafielas” Józefa Ignacego Kraszewskiego; V. Żywioł oralny w raudach z „Anafielas” Józefa Ignacego Kraszewskiego.

  14. Śladami oralności. W kręgu ongowskich inspiracji. [Szkice]. Katow.: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Jęz. Obcych; Ag. Artyst. Para 2006, 216 s.
  15. Zawartość: I. Punkt widzenia. – II. Oralne residuum w „Panu Tadeuszu” [poz. 7] — III. Tropy oralne u Słowackiego. – IV. Reinterpretacje i dopełnienia [tu z poz. 8: 1. Imitowanie oralnej pieśni kleftów J. Dunina-Borkowskiego; 2. Agonistyczny świat „Anafielas” J.I. Kraszewskiego; 3. Żywioł oralny w raudach z „Anafielas” J.I. Kraszewskiego]. – V. Oralność dziś.

    Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Pokrewieństwo i artyzm. Uwagi o liryce rzymsko-drezdeńskiej [A. Mickiewicza]. Powst. 1956. Współaut.: K. Papierkowska, I. Opacki. „Polonista” 1960 nr 12 s. 47–96; podp.: Anna Chruszczewska (I nagroda na Ogólnopol. Zjeździe Kół Polonist. w Wwie). – Nowy przedmiot w uniwersyteckiej edukacji polonisty: „Polityka kulturalna PRL”. „Pr. Nauk. UŚl. w Katow.” 1975 nr 89 s. 177–192. – Analiza porównawcza (Rozważania metodologiczne opatrzone przykładem poetyckiego dialogu). „Warsztaty Polonist.” 1994 nr 4 s. 30–37 [dot. omówienia „Wiersza ukradzionego” M. Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i „Za język pociągnąć” M. Białoszewskiego na lekcjach języka polskiego]. – Dlaczego analiza porównawcza? W: Nowoczesne metody w nauczaniu języka polskiego. Katow. 1994 s. 18–23. – Glosa w sprawie „pociągoli” Mirona Białoszewskiego. Gry znaczeń. W: Konteksty polonistycznej edukacji. Pozn. 1998 s. 269–274, przedr. w: Kanonada. Katow. 1999 s. 92–97. – Polonistyczne kształcenie pomagisterskie. W: Kształcenie polonistów w perspektywie przemian edukacji. Gdańsk 2000 s. 96–106. – Zaklęcia daremne. Anna Kamieńska: „Ulałabym ci wina…”. W: Liryka polska XX wieku. Katow. 2000 s. 117–123. – Zrozumieć oralność, by zrozumieć współczesność. „Z Teorii i Praktyki Dydak. Jęz. Pol.” 2007 t. 19 s. 19–30 [dot. W.J. Onga]. – Proste pytania filologa w dobie przyspieszonej informacji. W: Album gdańskie. Gdańsk 2009 s. 908–914. – Zrozumieć oralność, by zrozumieć współczesność [sic!]. „Pam. Lit.” 2011 z. 3 s. 249–256 [dot.: W.J. Ong: Osoba — świadomość — komunikacja].

Prace redakcyjne

  1. Plastyka i teatr na lekcjach języka polskiego. (Konspekty lekcji studenckich). Skrypt do ćwiczeń z metodyki nauczania literatury w szkole średniej dla trzeciego i czwartego roku studiów dziennych. Pod red. A. Opackiej. Katow.: UŚl. 1978, 119 s.
  2. Interpretacje i metodologie. Studia z dydaktyki literatury polskiej. Pod red. A. Opackiej. Katow.: Wydawn. UŚl. 1997, 94 s. Skrypty UŚl.,534.
  3. Interpretacje i szkoła. Pod red. A. Opackiej. Katow.: Wydawn. UŚl. 2000, 116 s. Skrypty UŚl., 569.
  4. Interpretacje i reforma. Pod red. A. Opackiej. Katow.: Wydawn. UŚl. 2002, 155 s. Podręczniki i Skrypty UŚl., 5.
  5. Interpretacje i nowa matura. Pod red. A. Opackiej. Katow.: Wydawn. UŚl. 2004, 156 s. Podręczniki i Skrypty UŚl., 28.
  6. Nasz XX wiek. Style, tematy, postawy pisarskie. Pod red. A. Opackiej i M. Kisiela. Katow.: Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Jęz. Obcych; Ag. Artyst. Para 2006, 312 s. Literaturoznawstwo Wyż. Szk. Zarządzania Marketingowego i Jęz. Obcych w Katow., 1.

OPRACOWANIA (wybór)

Ogólne

  • Profesor Anna Opacka. „Śląsk” 2018 nr 9.

Powrót na górę↑

Ruch konwencji

  • M. INGLOT: Wyobraźnia romantyczna. „Życie Lit.” 1976 nr 13.

Powrót na górę↑

Litewska epopeja J.I. Kraszewskiego

  • W.J. PODGÓRSKI: Kraszewski — poetą. „Nowe Książ.” 1989 nr 9 [dot. też: J.I. Kraszewski: Poezje wybrane w oprac. Z. Sudolskiego].
  • M. PIECHOTA: O zapomnianej epopei J.I. Kraszewskiego. „Prz. Hum.” 1990 nr 12.
  • S. SAWICKI. „Ruch Lit.” 1990 z. 4/5.

Powrót na górę↑

Dialog z tradycją, czyli o poezji w szkole i na maturze

  • T. BUDREWICZ: Poezja bliżej ucznia. „Ojczyzna Polszczyzna” 1994 nr 1.
  • M. INGLOT: Rekonstrukcja korzeni. „Warsztaty Polonist.” 1994 nr 2.
  • E. OGŁOZA: Wiersz w szkole. „Śląsk” 1997 nr 5.

Powrót na górę↑

Prądy i konwencje w poezji

  • A. LEGEŻYŃSKA: Jak postawić nogę uniesioną w pół kroku. „Polonistyka” 1996 nr 2 [dot. też poz. 6].

Powrót na górę↑

Prądy i konwencje w prozie

  • A. LEGEŻYŃSKA: Jak postawić nogę uniesioną w pół kroku. „Polonistyka” 1996 nr 2 [dot. też poz. 5].

Powrót na górę↑

Ślady oralności w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza

  • M. KISIEL: Arcydziełko mikroanalizy. „Śląsk” 1997 nr 6.

Powrót na górę↑

Trwanie i zmienność

  • J. LYSZCZYNA: Residuum oralne — ukryte oblicze romantyzmu. „Prz. Hum.” 2000 nr 1/2.
  • M. KISIEL: „Śpiewam” i „opisuję”. „Śląsk” 1998 nr 12.

Powrót na górę↑

Śladami oralności

  • B. NOWICKI: „Rapsod śpiewa, poeta opisuje”. „Śląsk” 2007 nr 8.
  • A. KARPOWICZ: Oralność romantyczna — ślad czy narzędzie mitologizacji? Wokół książki Anny Opackiej. „Prz. Hum.” 2009 nr 4.

Powrót na górę↑

Marlena Sęczek

Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku

Działania
Anna OPACKA
Nawigacja
Narzędzia