KEFF Bożena

ur. 1948

Teksty podpisywała też nazwiskami: Umińska, Umińska Keff.

Poetka, krytyczka i historyczka literatury, tłumaczka.

Urodzona 2 lutego 1948 roku w Warszawie; córka Henryka Umińskiego (pierwotne nazwisko Keff), oficera Wojska Polskiego, i Apolonii z domu Umschweiff, archiwistki. Uczęszczała do I Liceum Ogólnokształcącego im. B. Limanowskiego w Warszawie. Następnie studiowała kolejno filologię polską (1969-73) oraz filozofię (1974-78) na Uniwersytecie Warszawskim (UW). W 1975 debiutowała na łamach „Nowego Wyrazu” (nr 1) wierszami: Miejsce do przesuwania, Wieczór (Dla E. Maciejewskiej), Zanim to złączysz. Po studiach podjęła pracę w Redakcji Filozofii Państwowego Wydawnictwa Naukowego. W tym czasie publikowała recenzje filmowe i artykuły m.in. w „Filmie” (1981-86) i w „Kinie” (1986, 1988 oraz 1992). W 1989 przeniosła się do wydawnictwa Wiedza Powszechna, gdzie pracowała do 1991 w Redakcji Humanistyki. Następnie rozpoczęła działalność naukową w Żydowskim Instytucie Historycznym im. E. Ringelbluma w Warszawie. Recenzje książkowe zamieszczała w tym okresie m.in. w dodatku do „Życia Warszawy” „Ex Libris” (1992-96), okazjonalnie w „Twórczości” i innych pismach. Od 1995 prowadziła zajęcia dydaktyczne na podyplomowych studiach Gender Studies w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. Publikowała m.in. w miesięczniku poświęconym kulturze żydowskiej „Midrasz” (1997, 2000), w biuletynie Ośrodka Informacji Środowisk Kobiecych OŚKa (2000-01), w kwartalniku feministycznym „Zadra” (2000-01) oraz w „Przekroju” (2000-01; tu felietony podp.: Keff). W 2001 obroniła w IBL PAN doktorat pt. Postacie Żydówek w polskiej literaturze przełomu wieków oraz dwudziestolecia międzywojennego (promotor prof. Grażyna Borkowska). Działalność dydaktyczną kontynuowała okresowo w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie, na podyplomowych studiach w Instytucie Badań Literackich PAN (m.in. wykładała na Gender Studies i Kursie Kreatywnego Pisania), na Wydziale Psychologii w Katedrze Psychologii Społecznej Szkoły Wyższej Zarządzania i Prawa im. H. Chodkowskiej w Warszawie (od 2009), jako wykładowczyni filozofii, etyki, gender studies. W 2011 została członkinią SPP i Polskiego PEN Clubu (od 2012 członkini Zarządu).

Ma syna Michała Pałkę Keffa (ur. 1977), operatora filmowego. Mieszka w Warszawie.

    TWÓRCZOŚĆ

1. Razem, osobno. [Wiersze]. Wwa: Czyt. 1986, 56 s. Ser. Poetycka.

Podp.: Bożena Umińska.

1. Sen o znaczeniu snów. [Wiersze]. Red. i wybór wierszy: K. Karasek. Wwa: Przedświt 1994, 55 s. Bibl. Poetycka Przedświtu, t. 18.

Podp.: Bożena Keff.

1. Nie jest gotowy. [Wiersze]. Wwa: Open 2000, 120 s. Bibl. „Kwart. Artyst.”.

Podp.: Bożena Keff.

1. Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku. Wwa: Sic! 2001, 373 s.

Podp.: Bożena Umińska. – Zmieniona wersja rozprawy doktorskiej.

1. Barykady. Kroniki obsesyjne. [Felietony] Kr.: Wydawn. eFKa Fundacja Kobieca 2006, 176 s.

Podp.: Bożena Umińska Keff. – Teksty zamieszczane w 2000-2006 m.in. w „Przekroju”, „Zadrze” i „Przeglądzie”.

1. Utwór o Matce i Ojczyźnie. [Utwór poetycki]. Posł.: M. Janion, I. Filipiak. Kr.: Ha!art 2008, 97 s.

Podp.: Bożena Keff. – Nominacja do Nagrody Lit. Nike w 2009.

Przekł. niem.: Stück über Mutter und Vaterland. [Przeł.] M. Zgodzay. [Leipzig] 2010, – włos.: Madre, patria [Przeł.] L. Quercioli Mincer. [Nota wstępna:] L. Marinelli. Roma 2011.

Adapt. teatr.: Reż.: M. Liber. Szczec, T. Współcz. 2010; Reż.: J. Klata. Wr., T. Pol. 2011, TVP 2011.

1. Antysemityzm. Niezamknięta historia. Wwa: Wydawn. Czarna Owca 2013, 246 s.

Podp.: Bożena Keff.

Przekłady wierszy B. Keff w antologiach zagranicznych: ang.: New European Poets. [Red.:] W. Miller and K. Pruffer. [Przeł.:] W. Martin, A. Wallis, Minneapolis, MN 2003; Scattering the dark. An anthology of Polish women poets. [Wybór I red.] K. Kovacik. Buffalo 2015, – słoweń.: Akslop poljska nazaj. Antologija novejše poljske poezije. [Przeł.:] P. Čučnik [et al.]. [Red.] P. Čučnik. Ljubljana 2005.

Przekłady

1. J. Jaunsudrabin: Aja. [Powieść]. Z ros. przeł. B. Umińska. Wwa: KiW 1976 , 423 s.
2. M. Humm: Słownik teorii feminizmu. Z jęz. ang. przeł. B. Umińska i J. Mikos. Wwa: Semper 1993, 268 s.
3. M. French: Miejsce dla kobiet. [Powieść]. Z ang. przeł. B. Umińska i E. Romkowska. Wwa: KiW 1994, 511 s.
4. J. Chang: Dzikie łabędzie. [Pamiętnik]. Przeł. [z ang.] B. Umińska. Wwa: Prima 1995, 476 s. Wyd. nast.: Wwa: Świat Książki 1995; pt. Dzikie łabędzie. Trzy córy Chin: wyd. 2 (zmien.) Wwa: Prima 2000, 575 s.; wyd. zmien. Wwa: Albatros 2000, [seria] Π, tamże: wyd. 4 2001, wyd. 7 2003, wyd. 8 popraw. i rozsz. 2004, wyd. 2 popraw. i poszerz. 2006, Literka, wyd. 3 popraw. i poszerz. 2006, 2007.

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta B. Kutyłowska. Wwa: Zakład Nagrań i Wydawn. Związku Niewidomych 1996, 26 kaset dźwiękowych.

1. Y. Menuhin przy współudz. C. Meyer: Skrzypce i ja. [Autobiografia]. Przeł. B. Umińska. Wwa: Arkady 2000, 301 s.
2. G. Greer: Kobiecy eunuch. [Studium]. Przeł.: J. Gołyś i B. Umińska. Wstęp do wyd. pol. B. Umińska. Pozn.: Rebis 2001, 395 s. Bibl. Nowej Myśli „Wodnik”.
3. R. Putnam Tong: Myśl feministyczna. Wprowadzenie. Przeł.: J. Mikos, B. Umińska.; przekł. przejrz. M. Środa. Wwa: PWN 2002, 403 s.

8. Jidiszer zoo. [Przeł.:] B. Keff, E. Cassedy, A. Rozenfeld. Kr.: Żyd. Stow. Czulent 2015, [42] s. A Majse – Żydowskie Stow. Czulent.

Tekst w jęz. pol., jidysz i ang.

Praca redakcyjna

1. Tango łez śpiewajcie muzy. Poetyckie dokumenty Holokaustu. Wstęp, wybór tekstów i oprac.: B. Keff. Wwa: ŻIH [Żyd. Inst. Hist. Im. E. Ringelbluma] 2012, 287 s.

OPRACOWANIA (wybór)

Ank. 2012, 2013. – Wywiady: Czarna owca. Rozm. A. Herman. „Mag. Lit.” 1998 nr 1; Z gniewu. Rodzina, ojczyzna i trauma. Rozm. K. Kubisiowska. „Tyg. Powsz.” 2009 nr 17 [dot.: Utwór o Matce i Ojczyźnie]; Nielegalny plik. Rozm. K. Bielas. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 121 dod. „Duży Format” nr 20; Niewola to okrucieństwo. Rozm. M. Lebda. „Fragile” 2010 nr 1; Sztuka nie jest od sprawiedliwości. Z B. Umińską-Keff rozm. M. Bryś. „Didaskalia” 2011 nr 101. – Antysemityzm nie jest poglądem. Rozm. T. Stawiszyński. [on-line] „Dziennik Opinii” 2013 nr z 19 XI [dostęp 30 lipca 2014]. Dostępny w Internecie: http://www.krytykapolityczna.pl/artykuly/czytaj-dalej/20131118/keff-antysemityzm-nie-jest-pogladem; Kronika zapowiedzianej śmierci, czyli antysemityzm wciąż żywy. Rozm. P. Bratkowski. „Newsweek” 2013 nr z 30 X; Kronika zapowiedzianej śmierci, czyli antysemityzm wciąż żywy. Rozm. P. Bratkowski. „Newsweek” 2013 nr z 30 X; O matce, ojczyźnie i narodzie-żydokomunie. B. Keff i M. Zgodzay. Rozm. M. Waligórska. „Przekładaniec” 2014 nr 29.

Ogólne: A. BĄK-ZAWALSKI: The reception of Holocaust literature with a feminist context in Poland: based on the example of Bożena Umińska-Keff and Ruth Klüger's works. W: Aspects of genres in the Holocaust literatures in Central Europe = Die Gattungsaspekte der Holocaustliteratur in Mitteleuropa. Praha 2015. – A. MACH: „Na początku była wojna”. Postpamięć w utworach Evy Hoffman, Bożeny Keff, Ewy Kuryluk i Agaty Tuszyńskiej. „Literaturoznawstwo” 2014/2015 nr 8/9. – A. TIPPNER: Sensing the meaning, working towards the facts. Drugie pokolenie a pamięć o Zagładzie w tekstach Bożeny Keff, Magdaleny Tulli i Agaty Tuszyńskiej. Przeł. K. Adamczak. „Teksty Drugie” 2016 nr 1.

Razem, osobno (poz. 1): J. KRZYŻANOWSKI: Razem i osobno. „Nowe Książ.” 1987 nr 11/12. – P. MATYWIECKI: Scena – człowiek. „Twórczość” 1987 nr 2.

Sen o znaczeniu snów (poz. 2): [K. DUNIN] kid: – „Życie Warsz.” 1994 dod. „Ex Libris” nr 65. – M. BARANOWSKA: Wystarczy śnić. „Polityka” 1995 nr 8 dod. „Polityka – Kultura” . – J.Z. BRUDNICKI: Namiot miłości i senne historie. „Mag. Lit.” 1995 nr 11. – A. OSIECKA: Jurata, seledynowy wyżeł, ona i ja… „Życie Warsz.” 1995 dod. „Ex Libris” nr 74, przedr. w tejże: Czytadła. Gawędy o lekturach. Wwa 2010. – M. BIGOSZEWSKA: Absurd i marzenie. „Arkusz” 1996 nr 5.

Postać z cieniem (poz. 4): W. SADKOWSKI: Książka z cieniem. „Akcent” 2001 nr 4. – D. ULICKA: Postfeminizm. „Nowe Książ.” 2001 nr 12.

Barykady (poz. 5): K. FILIPOWICZ-TOKARSKA: Po co komu barykady? „Pogranicza” 2007 nr 1. – K. TOMASIK: Głos „innego”. „Nowe Książ.” 2007 nr 3.

Utwór o Matce i Ojczyźnie (poz. 6): P. CZAPLIŃSKI: Mausoleum. O pamięci, nienawiści i wybaczeniu. „Tyg. Powsz.” 2008 nr 37. – A. KAŁUŻA: Czarna skrzynka. „Nowe Książ.” 2008 nr 11. – M. PŁACZEK: Mleko, krew i ropa. „Twórczość” 2008 nr 10. – M. ŚWIERKOSZ: Matka demoniczna. „Tygiel Kult.” 2008 nr 10/12. – B. WARKOCKI: Obsesje i forma. „Pogranicza” 2008 nr 5. – B. HELBIG-MISCHEWSKI: Time to say fuck you – o matce, ojczyźnie i okrucieństwie ofiar. „Pogranicza” 2009 nr 4. – A. POCHŁÓDKA: Matka nie chce odejść. „Dekada Lit.” 2009 nr 5/6. – A. GAJEWSKA: „Nie ma się czego trzymać”. Najnowsza polska literatura feministyczna wobec mitu założycielskiego. W: Nowe dwudziestolecie (1989–2009). Wwa 2010. – A. CHODUŃ: Córka o matce, czyli „potwór” Bożeny Keff. „Tygiel Kult.” 2011 nr 7/9. – T. MIZERKIEWICZ: Estetyki profanacji w literaturze polskiej po roku 1989. W: Nowe Dwudziestolecie. Pozn. 2011 [dot. m.in. B. Keff]. – M. KWAŚNIEWSKA: Grząski grunt uniwersalizmu. „Opcje” 2012 nr 1. – M. KUZIAK: Interteksty postzależności. „Utwór o matce i ojczyźnie” B. Umińskiej-Keff. W: (P)o zaborach, (p)o wojnie, (p)o PRL. Wwa 2013. – A. PODPORA: Niewyrażalność jako figura wątpienia w kontekście literatury po Zagładzie a „Utwór o Matce i Ojczyźnie” Bożeny Keff. W: O wątpieniu. Piaseczno 2015. – Rec. teatr.: wyst. w Szczec.: J. DERKACZEW: Czym ta trauma? Mą ojczyzną... „Gaz. Wybor.” 2010 nr 78; Ł. DREWNIAK: O córce i matczyźnie. „Dz. Gaz. Prawna” 2010 nr 84 dod. „Kultura”; B. HELBIG-MISCHEWSKI: Ty jesteś jak Adolf Hitler. „Pogranicza” 2010 nr 2; I. IWASIÓW: Tratwą przez Polskę. „Teatr” 2010 nr 6; J. SIERADZKI: Ślizg. „Odra” 2010 nr 5 [dot. też: P. Demirski: Utopia będzie zaraz]; E. GUDERIAN-CZAPLIŃSKA: Próby utworu. „Didaskalia” 2011 nr 101 [dot. też wyst. we Wr.], – wyst. we Wr.: J. DERKACZEW: Jana Klaty wyzwalanie z polskości „Gaz. Wybor.” 2011 nr 5; E. GUDERIAN-CZAPLIŃSKA: Próby utworu. „Didaskalia” 2011 nr 101 [dot. też wyst. w Szczec.]. A. HORUBAŁA: Śpiewogra o traumie. „Uważam Rze” 2011 nr 3; M. KOŚCIELNIAK: Przeciw–historia. Jan Klata: teatralna reaktywacja. „Tyg. Powsz.” 2011 nr 3; J. KOWALSKA: Czarne jest piękne! „Teatr” 2011 nr 3; M. KWAŚNIEWSKA: Po premierze. „Didaskalia” 2011 nr 101; W. MROZEK: Przestać być matką, uciec z ojczyzny. Klata wystawia Keff. „Cwiszn” 2011 nr 2. – Zob. też Wywiady.

Antysemityzm (poz. 7): P. SMOLEŃSKI: Wykład antysemityzmu. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 228 dod. „ale Historia” nr 39. – K. WRÓBLEWSKI. „KONSERWATYZM.pl” [on-line] 2013 nr z 12 X [dostęp 5 grudnia 2013]. Dostępny w Internecie: http://www.konserwatyzm.pl/artykul/11036/bozena-keff-antysemityzm-niezamknieta-historia. – A. KROH: Żyd – mityczny, demoniczny. „Nowe Książ.” 2014 nr 3. – Zob. też Wywiady.

Tango łez śpiewajcie muzy (Praca redakcyjna poz. 1): H.E. ROGOWSKA: Rymy z domu umarłych. „Nowe Książ.” 2013 nr 12.

Marlena Sęczek