Z Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku
(Różnice między wersjami)
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania
m (Wycofano edycje użytkownika Bot (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Marlena.)
Linia 1: Linia 1:
<div id="shortDescription">
+
'''AXER Erwin'''
<p>1917-2012</p>
+
<p>Krypt.: e.a.</p>
+
<p>Felietonista, autor wspomnień i adaptacji teatralnych, reżyser.</p>
+
</div id='shortDescription'>
+
  
<div class='all'>
+
'''1917-2012'''
<div class='biogram'>
+
==BIOGRAM==
+
<p>Urodzony 1 stycznia 1917 w Wiedniu; syn Maurycego Axera, adwokata, i Fryderyki Ernestyny z domu Schuster. W 1920 przeniósł się wraz z rodziną do Polski. Cztery lata później podjął naukę w prywatnej szkole powszechnej im. H. Jordana we Lwowie. W 1931 założył wraz z kolegami pismo „Gaudeamus. Miesięcznik pan-gimnazjalny”; w pierwszym numerze ukazał się jego wiersz („Narody piekielnym wybuchną wulkanem...”) i przekład utworu Fryderyka Schillera „Na początku nowego stulecia”. W następnym roku został przeniesiony do II Państwowego Gimnazjum im. K. Szajnochy. Tam w 1933 zawiązał lwowską sekcję „Kuźni Młodych” i zajmował się selekcją wierszy. Na łamach tego pisma debiutował w 1934 jako poeta utworem „Droga” (nr 8). Po zdaniu matury w 1935 został słuchaczem powołanego przez Leona Schillera Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST) w Warszawie. Rok później po raz pierwszy asystował reżyserom: Krystynie Sewerynównie i Maksymilianowi Wiskindowi przy przedstawieniu ''Orfeusz'' J. Cocteau, wystawionym jako warsztat teatralny w PIST. Następnie kilkakrotnie był asystentem L. Schillera. Jako samodzielny reżyser debiutował jednoaktówką ''Księżyc nad Karybami'' E. O’Neilla wystawioną na imieniny Aleksandra Zelwerowicza w lutym 1937. W czerwcu 1939 uzyskał dyplom reżyserski. Gdy wybuchła wojna, znajdował się we Lwowie. W pierwszych dniach września zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty. Podczas próby ucieczki ze Lwowa po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną został zatrzymany przez Rosjan we wsi Majdan i wrócił do domu. W październiku rozpoczął pracę przy porządkowaniu lwowskiej biblioteki teatralnej. W 1940-41 był asystentem, reżyserem i aktorem (w niewielkich rolach) w przedstawieniach Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego. Ponadto pracował w radiu lwowskim jako autor słuchowisk, m.in. o Mickiewiczu, Beethovenie, tańcach klasycznych. W czerwcu 1941, po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie i ogłoszeniu zarządzenia o przymusowej pracy dla mieszkańców miasta, pracował jako lakiernik w warsztatach samochodowych prowadzonych przez SS, a następnie przez kilkanaście miesięcy jako ślusarz. 6 grudnia 1942 zdołał dotrzeć do Warszawy. Do 1944 przebywał pod przybranym nazwiskiem Walerian Gomólski w mieszkaniu Jana i Jerzego Kreczmarów na Żoliborzu. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako fotoreporter w zgrupowaniu Żyrafa; po upadku Powstania dostał się do Stalagu XI-A w Altengrabow pod Magdeburgiem, w którym przebywał do jego wyzwolenia przez Amerykanów. Następnie spędził kilka miesięcy w Halberstadt, po czym wrócił do kraju. Od lipca 1945 pracował jako reżyser w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi. W 1946 złożył w warszawskim wydawnictwie „Czytelnik” tom wierszy dla dzieci, który nie został opublikowany. We wrześniu 1947 podjął równolegle pracę wykładowcy na Wydziale Reżyserskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) z siedzibą w Łodzi, a od 1949 w Warszawie; pełnił także funkcję dziekana (1950-51), a następnie prodziekana (1952-56) tego wydziału. W lutym 1948 debiutował jako adaptator inscenizacją noweli Bolesława Prusa ''Omyłka'', wystawioną w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Po przeniesieniu w 1949 Teatru Kameralnego Domu Żołnierza do Warszawy i przemianowaniu go na Teatr Współczesny został jego kierownikiem artystycznym, funkcję tę pełnił do końca 1954. W 1950 rozpoczął wieloletnią współpracę z pismem „Teatr”, ogłaszał tu artykuły na temat teatru, gry aktorskiej, wspomnienia (m.in. podp. e.a.) oraz do 1970 stały felieton pt. ''Listy ze sceny''). 1 stycznia 1955 po połączeniu zespołu Teatru Współczesnego z zespołem Teatru Narodowego przejął obowiązki dyrektora tej instytucji. W tymże roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego PWST. W czerwcu 1956 wyjechał wraz z zespołem Teatru Narodowego do Paryża na występy w ramach Festiwalu Teatru Narodów. Jesienią następnego roku zrezygnował z prowadzenia Teatru Narodowego i wrócił do Teatru Współczesnego, gdzie w 1958-81 był dyrektorem, a także reżyserem wielu przedstawień. W tym czasie wielokrotnie reżyserował także za granicą, m.in. w Institute for Advanced Studies in the Theatre Arts w Nowym Jorku (1962), w Akademickim Wielkim Teatrze Dramatycznym w Leningradzie (1963, 1969, 1979), w Schauspielhaus w Düsseldorfie (1966, 1968, 1970, 1972) i Kammerspiele w Monachium (1972), w Toneelgroep Ensamble w Amsterdamie (1967), w Burgtheater na scenie Akademietheater w Wiedniu (1973, 1974, 1976, 1977, 1980, 1981), w Schauspielhaus w Zurychu (1978, 1979). Sztuki w jego reżyserii były także emitowane w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia. Artykuły i recenzje publikował m.in. w „Dialogu”; w 1979-2000 na łamach tego pisma ukazywał się także cykl jego felietonów wspomnieniowych pt. ''Kartka z pamiętnika''. Po rezygnacji z prowadzenia Teatru Współczesnego do 1994 reżyserował głównie w wiedeńskim Burgtheater oraz w teatrach Berlina Zachodniego: Hochschule der Künste, Schlosspark-Theater i Schiller-Theater. Następnie ponownie reżyserował do 2001 w Polsce, głównie w Teatrze Współczesnym. W 1992-93 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady do spraw Kultury przy Prezydencie RP. Otrzymał wiele nagród, m.in.: nagrodę państwową I stopnia w sekcji teatru (1955), nagrodę im. L. Schillera przyznawaną przez SPATiF za całokształt twórczości (1955), nagrodę im. T. Boya Żeleńskiego przyznawaną przez SDP (1960), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną w latach 1960-62 (1963), nagrodę m. stołecznego Warszawy (1979), nagrodę im. S.I. Witkiewicza za upowszechnianie polskiej kultury teatralnej za granicą przyznawaną przez Sekcję Krytyki Teatralnej Polskiego Ośrodka ITI (1993), nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2007), nagrodę „Dzieło Życia” przyznaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego za całokształt twórczości artystycznej (2008), ponadto nagrodę Ministra Kultury i Sztuki ZSRR za zasługi w krzewieniu współpracy kulturalnej między Polską a Związkiem Radzieckim (1970), Dyplom Ministerstwa Kultury ZSRR (1979). W 2008 zyskał tytuł Honorowego Obywatela Stolicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952), Orderem Sztandaru Pracy II (1954) i I (1981) klasy, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959), odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989).</p>
+
<p>Był żonaty z Bronisławą Kreczmarówną, nauczycielką i redaktorką, z którą ma syna Jerzego (ur. 1946), z Zofią Mrozowską, aktorką, z tego związku urodził się syn Andrzej (ur. 1955), z Ewą Starowieyską, scenografką.</p>
+
<p>Zmarł 5 sierpnia 2012. Pochowany w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.</p>
+
</div> <!-- biogram -->
+
  
<span id='tworczosc'></span><div id='primary'>
+
Krypt.: e.a.
  
==TWÓRCZOŚĆ==
+
Felietonista, autor wspomnień i adaptacji teatralnych, reżyser.
<ol>
+
  
<li> [[#Listy ze sceny|Listy ze sceny]]. [Felietony]. Wwa: Czyt. Zob. poz. 2 i 4.</li>
 
<p class='volumeDescription'>[T. 1] 1955, 257 s.</p>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1952-1955.</p>
 
<p class='volumeDescription'>[T. 2] 1957, 287 s.</p>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1954-1957.</p>
 
<li> [[#Sprawy teatralne|Sprawy teatralne]]. [Felietony]. Wwa: PIW 1966, 365 s.</li>
 
<p class='block'>Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1958-1965 w cyklu pt. „Listy ze sceny”. Zob. poz. 1 i 4.</p>
 
<li> [[#Ćwiczenia pamięci|Ćwiczenia pamięci]]. [Felietony i wspomnienia]. Por. poz. 5.</li>
 
<p class='volumeDescription'>[Seria pierwsza]. Wwa: PIW 1984, 265 s.</p>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1960-1984) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.</p>
 
<p class='volumeDescription'>Seria druga. Wwa: PIW 1991, 205 s.</p>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1983-1990) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.</p>
 
<p class='volumeDescription'>Seria trzecia. Kr.: WL 1998, 217 s.</p>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1992-1998) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.</p>
 
<p class='volumeDescription'>[Seria czwarta pt.] Czwarte ćwiczenia pamięci. Kr.: WL 2003, 219 s.</p>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1998-2003) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.</p>
 
<li> [[#Kłopoty młodości, kłopoty starości|Kłopoty młodości, kłopoty starości]]. [Felietony]. Kr.: WL 2006, 218 s.</li>
 
<p class='block'>Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w cyklu pt. „Listy ze sceny” w 1965-1970. Zob. poz. 1 i 2.</p>
 
<li> [[#Z pamięci|Z pamięci]]. [Wspomnienia i opowiadania]. Wwa: Iskry 2006, 443 s.</li>
 
<p class='comment'>Wybór tekstów z poz. 3. – Nagroda Specjalna Sekcji Krytyków Teatr. Pol. Ośrodka ITI w 2007.</p>
 
</ol>
 
===Listy===
 
<ol>
 
<li> [[#Listy 1965-1996|Listy 1965-1996]]. [Współaut.:] S. Mrożek. Wstęp. T. Nyczek. Kr.: WL 2011, 274 s.</li>
 
</ol>
 
===Adaptacje===
 
<ol>
 
<li> B. Prus: Omyłka. Opowieść z czasów powstania 1863 roku. W 3 aktach 8 odsłonach. W adapt. scen. ... Katow.: Odrodzenie 1948, 96 s. Teatr dla Wszystkich, 17. Wyst.: Reż.: L. Zamkow. Scenariusz (dramatyzacja) ... Łódź, T. Powsz. TUR [Tow. Uniw. Robotniczego] 1948.</li>
 
<li> E. Pietrow: Wyspa pokoju. Przekł. M. Wisłowska. Scenariusz (oprac. dramaturgiczne) ... Wyst.: Reż.: S. Daczyński. Łódź, T. Kameralny Domu Żołnierza 1949.</li>
 
<li> W. Shakespeare: Wieczór trzech króli albo co chcecie. Przekł. S. Dygat. Insc. ... Wyst. pt. Wieczór trzech króli. Reż.: T. Kozłowski. Białystok, T. im. A. Węgierki 1951.</li>
 
<li> E. Zegadłowicz, M. Koszyc: Domek z kart. Dramat w 3 aktach. Insc. i reż. ... Wyst.: Wwa, T. Współcz. 1953. Wyd. według insc. ... w Państwowym T. Współcz. w Warszawie. Uwagi insc. oprac.: J. Cichocka, J. Kulczyński. Wwa: Czyt. 1954, 97 s. Zob. poz. 6.</li>
 
<p class='comment'>Nagroda państwowa II stopnia za insc. i reż.</p>
 
<li> A. Maliszewski: Droga do Czarnolasu. Sztuka w 3 aktach. Oprac. dla zespołów świetlicowych: ..., O. Axer, J. Kreczmar. Pogadanka przed kurtyną i uwagi dla reżysera A. Birkenmajerowej. Wwa: Sztuka 1954, 187 s.</li>
 
<li> E. Zegadłowicza i M. Koszyc: Domek z kart. Scenariusz telewizyjny: …, S. Wohl. Wyst.: Reż. … TVP 1954.</li>
 
<p class='comment'>Scenariusz oparty na insc. w T. Współcz. w W-wie. Zob. poz. 4.</p>
 
<li> T. Dorst: Zakręt. Przekł. D. Żmij. Oprac. tekstu: ... Wyst.: Reż. ... TVP 1961.</li>
 
<li> J. Broszkiewicz: Przychodzę opowiedzieć. Insc. ... Wyst.: Reż.: H. Konieczka. Szczec., T. Dram. (T. Pol.) 1965.</li>
 
</ol>
 
</div id='primary'>
 
  
<div id='secondary'>
 
==OPRACOWANIA (wybór)==
 
  
 +
Urodzony 1 stycznia 1917 w Wiedniu; syn Maurycego Axera, adwokata, i Fryderyki Ernestyny z domu Schuster. W 1920 przeniósł się wraz z rodziną do Polski. Cztery lata później podjął naukę w prywatnej szkole powszechnej im. H. Jordana we Lwowie. W 1931 założył wraz z kolegami pismo „Gaudeamus. Miesięcznik pan-gimnazjalny”; w pierwszym numerze ukazał się jego wiersz („Narody piekielnym wybuchną wulkanem...”) i przekład utworu Fryderyka Schillera „Na początku nowego stulecia”. W następnym roku został przeniesiony do II Państwowego Gimnazjum im. K. Szajnochy. Tam w 1933 zawiązał lwowską sekcję „Kuźni Młodych” i zajmował się selekcją wierszy. Na łamach tego pisma debiutował w 1934 jako poeta utworem „Droga” (nr 8). Po zdaniu matury w 1935 został słuchaczem powołanego przez Leona Schillera Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST) w Warszawie. Rok później po raz pierwszy asystował reżyserom: Krystynie Sewerynównie i Maksymilianowi Wiskindowi przy przedstawieniu ''Orfeusz'' J. Cocteau, wystawionym jako warsztat teatralny w PIST. Następnie kilkakrotnie był asystentem L. Schillera. Jako samodzielny reżyser debiutował jednoaktówką ''Księżyc nad Karybami'' E. O’Neilla wystawioną na imieniny Aleksandra Zelwerowicza w lutym 1937. W czerwcu 1939 uzyskał dyplom reżyserski. Gdy wybuchła wojna, znajdował się we Lwowie. W pierwszych dniach września zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty. Podczas próby ucieczki ze Lwowa po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną został zatrzymany przez Rosjan we wsi Majdan i wrócił do domu. W październiku rozpoczął pracę przy porządkowaniu lwowskiej biblioteki teatralnej. W 1940-41 był asystentem, reżyserem i aktorem (w niewielkich rolach) w przedstawieniach Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego. Ponadto pracował w radiu lwowskim jako autor słuchowisk, <nowiki>m.in</nowiki>. o Mickiewiczu, Beethovenie, tańcach klasycznych. W czerwcu 1941, po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie i ogłoszeniu zarządzenia o przymusowej pracy dla mieszkańców miasta, pracował jako lakiernik w warsztatach samochodowych prowadzonych przez SS, a następnie przez kilkanaście miesięcy jako ślusarz. 6 grudnia 1942 zdołał dotrzeć do Warszawy. Do 1944 przebywał pod przybranym nazwiskiem Walerian Gomólski w mieszkaniu Jana i Jerzego Kreczmarów na Żoliborzu. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako fotoreporter w zgrupowaniu Żyrafa; po upadku Powstania dostał się do Stalagu XI-A w Altengrabow pod Magdeburgiem, w którym przebywał do jego wyzwolenia przez Amerykanów. Następnie spędził kilka miesięcy w Halberstadt, po czym wrócił do kraju. Od lipca 1945 pracował jako reżyser w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi. W 1946 złożył w warszawskim wydawnictwie „Czytelnik” tom wierszy dla dzieci, który nie został opublikowany. We wrześniu 1947 podjął równolegle pracę wykładowcy na Wydziale Reżyserskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) z siedzibą w Łodzi, a od 1949 w Warszawie; pełnił także funkcję dziekana (1950-51), a następnie prodziekana (1952-56) tego wydziału. W lutym 1948 debiutował jako adaptator inscenizacją noweli Bolesława Prusa ''Omyłka'', wystawioną w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Po przeniesieniu w 1949 Teatru Kameralnego Domu Żołnierza do Warszawy i przemianowaniu go na Teatr Współczesny został jego kierownikiem artystycznym, funkcję tę pełnił do końca 1954. W 1950 rozpoczął wieloletnią współpracę z pismem „Teatr”, ogłaszał tu artykuły na temat teatru, gry aktorskiej, wspomnienia (<nowiki>m.in</nowiki>. podp. e.a.) oraz do 1970 stały felieton pt. ''Listy ze sceny''). 1 stycznia 1955 po połączeniu zespołu Teatru Współczesnego z zespołem Teatru Narodowego przejął obowiązki dyrektora tej instytucji. W tymże roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego PWST. W czerwcu 1956 wyjechał wraz z zespołem Teatru Narodowego do Paryża na występy w ramach Festiwalu Teatru Narodów. Jesienią następnego roku zrezygnował z prowadzenia Teatru Narodowego i wrócił do Teatru Współczesnego, gdzie w 1958-81 był dyrektorem, a także reżyserem wielu przedstawień. W tym czasie wielokrotnie reżyserował także za granicą, <nowiki>m.in</nowiki>. w Institute for Advanced Studies in the Theatre Arts w Nowym Jorku (1962), w Akademickim Wielkim Teatrze Dramatycznym w Leningradzie (1963, 1969, 1979), w Schauspielhaus w Düsseldorfie (1966, 1968, 1970, 1972) i Kammerspiele w Monachium (1972), w Toneelgroep Ensamble w Amsterdamie (1967), w Burgtheater na scenie Akademietheater w Wiedniu (1973, 1974, 1976, 1977, 1980, 1981), w Schauspielhaus w Zurychu (1978, 1979). Sztuki w jego reżyserii były także emitowane w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia. Artykuły i recenzje publikował <nowiki>m.in</nowiki>. w „Dialogu”; w 1979-2000 na łamach tego pisma ukazywał się także cykl jego felietonów wspomnieniowych pt. ''Kartka z pamiętnika''. Po rezygnacji z prowadzenia Teatru Współczesnego do 1994 reżyserował głównie w wiedeńskim Burgtheater oraz w teatrach Berlina Zachodniego: Hochschule der Künste, Schlosspark-Theater i Schiller-Theater. Następnie ponownie reżyserował do 2001 w Polsce, głównie w Teatrze Współczesnym. W 1992-93 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady do spraw Kultury przy Prezydencie RP. Otrzymał wiele nagród, <nowiki>m.in</nowiki>.: nagrodę państwową I stopnia w sekcji teatru (1955), nagrodę im. L. Schillera przyznawaną przez SPATiF za całokształt twórczości (1955), nagrodę im. T. Boya Żeleńskiego przyznawaną przez SDP (1960), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną w latach 1960-62 (1963), nagrodę m. stołecznego Warszawy (1979), nagrodę im. S.I. Witkiewicza za upowszechnianie polskiej kultury teatralnej za granicą przyznawaną przez Sekcję Krytyki Teatralnej Polskiego Ośrodka ITI (1993), nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2007), nagrodę „Dzieło Życia” przyznaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego za całokształt twórczości artystycznej (2008), ponadto nagrodę Ministra Kultury i Sztuki ZSRR za zasługi w krzewieniu współpracy kulturalnej między Polską a Związkiem Radzieckim (1970), Dyplom Ministerstwa Kultury ZSRR (1979). W 2008 zyskał tytuł Honorowego Obywatela Stolicy. Odznaczony <nowiki>m.in</nowiki>. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952), Orderem Sztandaru Pracy II (1954) i I (1981) klasy, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959), odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989).
  
<ul>
+
Był żonaty z Bronisławą Kreczmarówną, nauczycielką i redaktorką, z którą ma syna Jerzego (ur. 1946), z Zofią Mrozowską, aktorką, z tego związku urodził się syn Andrzej (ur. 1955), z Ewą Starowieyską, scenografką.
<li> Ank. 2010. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
Zmarł 5 sierpnia 2012. Pochowany w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
  
  
<ul>
 
<li> M. Semil, E. Wysińska: A.E. W tychże: Słownik współczesnego teatru. Twórcy, teatry, teorie. Wwa 1980, wyd. nast. 1990</li>
 
<li> A.E (1917-83). [W:] The Concise Oxford Companion to the Theatre. [Red.:] Ph. Hartnoll, P. Found. Oxford University Press 1996. </li>
 
</ul>
 
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
 
  
===Autor o sobie===
 
  
<ul>
+
TWÓRCZOŚĆ
<li> Autobiografia. Maszynopis niepublikowany przechowywany w archiwum Jerzego Timoszewicza</li>
+
<li> Wywiady: Współczesność i tradycja. Rozm. L. Jabłonkówna. „Teatr” 1966 nr 8; Entretiens avec les gens de théâtre Interviewing Men of the Theatre. E.A. Rozm. A. Hausbrandt. „Le Théâtre en Pologne. The Theatre in Poland”, Wwa 1970 nr 2; wersja pol. pt.: Rozmowa siódma E.A. w: A. Hausbrandt: Rozmowy z ludźmi teatru. Kr. 1973; Racjonalistyczna rozprawka. Rozm. Z. Taranienko. „Argumenty” 1972 nr 29; Rozwijać własny temat. Rozm. A. Schiller. „Kultura” 1975 nr 43; Pomimo pełnych widowni. Rozm. M. Jarocka. „Argumenty” 1978 nr 28; Budowanie mostów. Rozm. R. Szydłowski. „Życie Lit.” 1980 nr 14; Tylko pesymistów czekają przyjemne niespodzianki. Rozm. K. Nastulanka. „Polityka” 1981 nr 49; Układanie biografii. Rozm. E. Wysińska. „Pam. Teatr.” 1991 z. 3/4; Goście Starego Teatru. Rozm. J. Jarocki. Oprac.: M. Zielińska, T. Konina. „Teatr” 1993 nr 1; W kółko. Rozm. B.N. Łopieńska. „Res Publica Nowa” 1996 nr 11 [dot. biblioteki E.A.]; Socrealizm codzienny. Rozm. E. Wysińska. „Dialog” 1997 nr 7; Nie stawia się powozu przed konia. Rozm. O. Błażewicz. „Arkusz” 1999 nr 11; Zapiski na mankietach pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Gaz. Wybor.” 1999 nr 72 [dot. m.in.: Ćwiczenia pamięci. Seria trzecia]; Dyktat pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Nowe Książ.” 2003 nr 11; My staralis’ pol’zovat’sâ (takže) i razumom. [Rozm.] S. Frolov. „Novaja Pol’ša”, Wwa 2003 nr 9; Leningrad. Rozm. K. Osińska. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Przestrzeń wolności. Rozm. K. Mieszkowski. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Teatr na basenie. Rozm. J. Kowalski. [Powst. 2007]. Druk: „Rzeczpospolita” 2012 nr 187. W wersji online dostępny w internecie pt. Pełnia niczym niezmąconego szczęścia: http://www.rp.pl/artykul/778923.html?p1; Trudno o polskiego Tomasza Manna. Rozm. M. Smolis. „Dziennik” dod. „Kultura” 2007 nr 138; Co zostało z naszego teatru?... Rozm. A. Żurowski. „Migotania, Przejaśnienia” 2008 nr 3. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
 
  
===Ogólne===
 
  
<ul>
+
1. <nowiki>Listy ze sceny. [Felietony]. </nowiki>Wwa: Czyt. Zob. poz. 2 i 4.
<li> E. BANIEWICZ: E.A. Teatr słowa i myśli. Kr.: WL 2010, 520 s</li>
+
<li> M. SMOLIS: Kordian E.A. Wwa: T. Nar. 2011, 64 s. ''T. Nar. Historia''</li>
+
<li> J. GRUDA: Rozprawka o Teatrze Współczesnym. „Teatr” 1958 nr 16</li>
+
<li> M. AUGUSTYNIAK: E.A. „Tyg. Kult.” 1967 nr 41</li>
+
<li> Z. OSIŃSKI: Teatr E.A. „Proscenium” 1966/67 [nr 18]</li>
+
<li> W. FILLER: Teatr E.A. „Kultura” 1970 nr 2</li>
+
<li> K. NASTULANKA: Słowo jak gwiazda. „Polityka” 1970 nr 43</li>
+
<li> A. GRODZICKI: E.A. „Perspectives Polonaises”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polnische Perspektiven”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polish Perspectives”, Wwa 1974 nr 7/8</li>
+
<li> E. MATYNIA: Poetyka sformułowana E.A. „Dialog” 1974 nr 5</li>
+
<li> J. KOENIG: Kto to jest E.A. „Odra” 1975 nr 3, przedr. w tegoż: Rekolekcje teatralne. Wwa 1979</li>
+
<li> B. DANOWICZ: O E.A. „Tydzień” 1977 nr 6</li>
+
<li> M. FIK: O ograniczeniach „wierności sobie”. W tejże: Sezony teatralne. Wwa 1977</li>
+
<li> A. GRODZICKI: A. W tegoż: Reżyserzy polskiego teatru. Wwa 1979</li>
+
<li> Z. GREŃ: A. W tegoż: Teatr zamknięty. Kr.; Wr. 1984</li>
+
<li> J. BOŃCZA-SZABLOWSKI: Europejczyk. „Rzeczpospolita” 2000 nr 70</li>
+
<li> E. BERBERYUSZ: W czepku urodzony. Między życiem a teatrem. „Rzeczpospolita” 2003 nr 132</li>
+
<li> „NOTATNIK TEATRALNY” 2005 nr 36/37 [nr poświęcony E.A; zawiera m.in. art.: R. Wegrzyniak: Kompleks Schillera, J. Niedziela: Rondo; Reżyseria jako zmysł możliwości, A. Milanowski: Wiedeńczyk, W. Kapłan: U Towstonogowa, P. Rudzki: Psychologiczny Witkacy, E. Baniewicz: Pasma życia, pasma pamięci, – szkice wspomnieniowe J. Koeniga, A. Schiller, J. Kulmowej, K. Kowalewskiego, K. Meissner, J. Szczepkowskiej, H. Haidera, – wybór korespondencji E.A. z J. Iwaszkiewiczem, J. Timoszewiczem, H. Weigel, B. Brechtem, T. Bernhardtem, S. Mrożkiem, – kronikę życia i twórczości oprac. przez E. Baniewicz]</li>
+
<li> J. DERKACZEW: E.A. skończył 90 lat. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 1</li>
+
<li> K. MASŁOŃ: Dwa teatry. „Rzeczpospolita” 2011 nr 134</li>
+
<li> E. BANIEWICZ: E.A</li>
+
<li> pan z niegdysiejszej bajki. „Twórczość” 2012 nr 11</li>
+
<li> J. CIEŚLAK: Europejczyk w teatrze. „Rzeczpospolita” 2012 nr 183</li>
+
<li> J. DERKACZEW: A</li>
+
<li> lwowiak na zawsze. „Gaz. Wybor.” [online] z 7 sierpnia 2012 [dostęp 28 sierpnia 2013]. Dostępny w Internecie: [http://wyborcza.pl/1,75475,12265689,Axer___lwowiak_na_zawsze.htmlV http://wyborcza.pl/1,75475,12265689,Axer___lwowiak_na_zawsze.htmlV]; J. MAJCHEREK: Notatki o E.A. [online] dwutygodnik.com 2012 nr 90 [dostęp 4 września 2013]. Dostępny w Internecie: [http://www.dwutygodnik.com/artykul/3921-notatki-o-axerze.html http://www.dwutygodnik.com/artykul/3921-notatki-o-axerze.html]. Druk w wersji rozszerz.: „Zesz. Lit.” (Paryż) 2012 nr 4</li>
+
<li> OZMINKOWSKI: Testament Europejczyka. „Newsweek Polska” 2012 nr 33</li>
+
<li> R. PAWŁOWSKI: Zbuntowany E.A. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 183. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
<nowiki>[T. 1] 1955, 257 s.</nowiki>
  
===Listy ze sceny===
+
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1952-1955.
  
<ul>
+
<nowiki>[T. 2] 1957, 287 s.</nowiki>
<li> J. KYDRYŃSKI: Dwie książki o teatrze. „Życie Lit.” 1955 nr 52 [dot. też: W. Natanson: Szkice teatralne. Kr. 1955]</li>
+
<li> E. ŻYTOMIRSKI: Po obu stronach rampy. „Twórczość” 1956 nr 6</li>
+
<li> J. JACKL: Listy filozoficzne o teatrze. „Nowe Książ.” 1958 nr 3</li>
+
<li> J. KOENIG: Kłopoty współżycia. „Dialog” 1958 nr 2 [dot. też: T. Kudliński: Pod teatralną szminką. Wwa 1957]. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1954-1957.
  
===Sprawy teatralne===
+
2. <nowiki>Sprawy teatralne. [Felietony]. Wwa: PIW 1966, 365 s.</nowiki>
  
<ul>
+
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1958-1965 w cyklu pt. „Listy ze sceny”. Zob. poz. 1 i 4.
<li> A. GRODZICKI: O teatrze – felietonowo. „Nowe Książ.” 1966 nr 10</li>
+
<li> J.A. SZCZEPAŃSKI: Portret felietonisty. „Dialog” 1966 nr 12</li>
+
<li> W. NATANSON. „Prz. Hum.” 1967 nr 5. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
3. <nowiki>Ćwiczenia pamięci. [Felietony i wspomnienia]. Por. poz. 5.</nowiki>
  
===Ćwiczenia pamięci===
+
<nowiki>[Seria pierwsza]. Wwa: PIW 1984, 265 s.</nowiki>
  
====Rec. serii pierwszej====
+
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1960-1984) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
  
<ul>
+
Seria druga. Wwa: PIW 1991, 205 s.  
<li> Z. GREŃ: Partner. „Życie Lit.” 1984 nr 52/53</li>
+
<li> E. BANIEWICZ: Postawa humanisty. „Teatr” 1985 nr 5</li>
+
<li> A. HAUSBRANDT: A. „Widnokręgi” 1985 nr 2</li>
+
<li> B. JASIŃSKI: Axer by Axer. „Mies. Lit.” 1985 nr 2</li>
+
<li> A. KUŚNIEWICZ: Moje wędrówki z A. „Dialog” 1985 nr 2</li>
+
<li> J. MAJCHEREK: A. i sprawa korzeni. „Dialog” 1985 nr 2</li>
+
<li> J. MARX: Fakty, plotki, anegdoty. „Odrodzenie” 1985 nr 20</li>
+
<li> T. NYCZEK: Talent. „Dialog” 1985 nr 2</li>
+
<li> L. SOKÓŁ: E.A. poszukiwania minionego czasu. „Nowe Książ.” 1985 nr 7/8, przekł. ang. pt.: E.A. return to his past. [Przeł]. L. Wiewiórkowki. „Polish Art Studies”, Wr. 1987 [t. 8]</li>
+
<li> E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii drugiej]</li>
+
<li> M. KABATA: Sztuka pamięci według A. „Nowa Europa” 1992 nr 9. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1983-1990) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
  
====Rec. serii drugiej====
+
Seria trzecia. Kr.: WL 1998, 217 s.  
  
<ul>
+
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1992-1998) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
<li> E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii pierwszej]</li>
+
<li> M. ZAGAŃCZYK: Opowiadane z pamięci. „Teatr” 1992 nr 4/5</li>
+
<li> R. CIEMIŃSKI: Fenomen A. „Nowe Książ.” 1993 nr 5. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
<nowiki>[Seria czwarta pt.] Czwarte ćwiczenia pamięci. Kr.</nowiki>: WL 2003, 219 s.
  
====Rec. serii trzeciej====
+
Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1998-2003) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.
  
<ul>
+
4. <nowiki>Kłopoty młodości, kłopoty starości. [Felietony]. Kr.: WL 2006, 218 s.</nowiki>
<li> J. KISIELIŃSKI: Książka do przeglądania. „Nowe Książ.” 1998 nr 7</li>
+
<li> J. KOTT: Zwierciadło Erwina. „Zesz. Lit.” 1998 nr 4</li>
+
<li> J. WAKAR: Reżyser i jego świat. „Życie Warsz.” 1998 nr 82</li>
+
<li> M. RADGOWSKI: Autor, autor! „Dialog” 1999 nr 8</li>
+
<li>Zob. też Wywiady. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
+
Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w cyklu pt. „Listy ze sceny” w 1965-1970. Zob. poz. 1 i 2.
  
====Rec. serii czwartej====
+
5. <nowiki>Z pamięci. [Wspomnienia i opowiadania]. Wwa: Iskry 2006, 443 s.</nowiki>
  
<ul>
+
Wybór tekstów z poz. 3. – Nagroda Specjalna Sekcji Krytyków Teatr. Pol. Ośrodka ITI w 2007.
<li> E. BUŁHAK: Obiad w Klubie Pickwicka. „Nowe Książ.” 2003 nr 11</li>
+
<li> [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Los i pani Hauser. „Tyg. Powsz.” 2003 nr 45</li>
+
<li> M. ZAGAŃCZYK: Uwagi o pamięci. „Zesz. Lit.” 2004 nr 2. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
 
  
===Kłopoty młodości, kłopoty starości===
 
  
<ul>
+
Listy
<li> E. BANIEWICZ: Felietony o rzeczach poważnych. „Twórczość” 2006 nr 8</li>
+
<li> K. NADANA: Nie ma racji abstrakcyjnych. A. o ciele i duszy Teatru. „Res Publica Nowa” 2006 nr 4</li>
+
<li> R. PACZOCHA: Kłopoty z wiekiem. „Dialog” 2006 nr 10</li>
+
<li> M. SMOLIS: Lekcja klasy E.A. „Dziennik” dod. „Kultura” 2006 nr 38. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
 
  
===Z pamięci===
 
  
<ul>
+
1. <nowiki>Listy 1965-1996. [</nowiki>Współaut.:] S. Mrożek. Wstęp. T. Nyczek. Kr.: WL 2011, 274 s.
<li> [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Na scenie świata. „Tyg. Powsz.” 2007 nr 2</li>
+
<li> J. KOENIG: Świat E.A. „Teatr” 2007 nr 5</li>
+
<li> J.R. KOWALCZYK: Wspaniałe portrety scenicznych osobowości. „Rzeczpospolita” 2007 nr 37</li>
+
<li>– J. PILCH: Przenikliwa proza A. „Dziennik” 2007 nr 16</li>
+
<li> M. RADZIWON: E.A. sztuka opowiadania. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 18. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
 
  
===Listy 1965-1996===
 
  
<ul>
+
Adaptacje
<li> H. BALTYN: Pisał Mrożek do Axera... „Nowe Książ.” 2011 nr 7</li>
+
<li> P. BEM: Sens, ryzyko i radość teatru. „Teatr” 2011 nr 5</li>
+
<li> J. TARGOŃ: Wydawnictwo Literackie: Axer, Axer i Mrożek. „Rzeczpospolita” dod. „Kraków” 2011 nr 55 [dot. też.: E. Baniewicz: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli]. </li>
+
</ul>
+
  
[[#tworczosc|Powrót na górę&uarr;]]
 
</div id='secondary'>
 
  
<div class='author'>Marlena Sęczek</div>
 
  
</div> <!-- all -->
+
1. B. Prus: Omyłka. Opowieść z czasów powstania 1863 roku. W 3 aktach 8 odsłonach. W adapt. scen. ... Katow.: Odrodzenie 1948, 96 s. Teatr dla Wszystkich, 17. Wyst.: Reż.: L. Zamkow. Scenariusz (dramatyzacja) ... Łódź, T. Powsz<nowiki>. TUR [Tow. </nowiki>Uniw. Robotniczego] 1948.
 +
 
 +
2. E. Pietrow: Wyspa pokoju. Przekł. M. Wisłowska. Scenariusz (oprac. dramaturgiczne) ... Wyst.: Reż.: S. Daczyński. Łódź, T. Kameralny Domu Żołnierza 1949.
 +
 
 +
3. W. Shakespeare: Wieczór trzech króli albo co chcecie. Przekł. S. Dygat. Insc. ... Wyst. pt. Wieczór trzech króli. Reż.: T. Kozłowski. Białystok, T. im. A. Węgierki 1951.
 +
 
 +
4. E. Zegadłowicz, M. Koszyc: Domek z kart. Dramat w 3 aktach. Insc. i reż. ... Wyst.: Wwa, T. Współcz. 1953. Wyd. według insc. ... w Państwowym T. Współcz. w Warszawie. Uwagi insc. oprac.: J. Cichocka, J. Kulczyński. Wwa: Czyt. 1954, 97 s. Zob. poz. 6.
 +
 
 +
Nagroda państwowa II stopnia za insc. i reż.
 +
 
 +
5. A. Maliszewski: Droga do Czarnolasu. Sztuka w 3 aktach. Oprac. dla zespołów świetlicowych: ..., O. Axer, J. Kreczmar. Pogadanka przed kurtyną i uwagi dla reżysera A. Birkenmajerowej. Wwa: Sztuka 1954, 187 s.
 +
 
 +
6. E. Zegadłowicza i M. Koszyc: Domek z kart. Scenariusz telewizyjny: …, S. Wohl. Wyst.: Reż. … TVP 1954.
 +
 
 +
Scenariusz oparty na insc. w T. Współcz. w W-wie. Zob. poz. 4.
 +
 
 +
7. T. Dorst: Zakręt. Przekł. D. Żmij. Oprac. tekstu: ... Wyst.: Reż. ... TVP 1961.
 +
 
 +
8. J. Broszkiewicz: Przychodzę opowiedzieć. Insc. ... Wyst.: Reż.: H. Konieczka. Szczec., T. Dram. (T. Pol.) 1965.
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
 
 +
OPRACOWANIA (wybór)
 +
 
 +
 
 +
 
 +
Ank. 2010.
 +
 
 +
M. Semil, E. Wysińska: A.E. W tychże: Słownik współczesnego teatru. Twórcy, teatry, teorie. Wwa 1980, wyd. nast. 1990. <nowiki>– A.E (1917-83). [W:] The Concise Oxford Companion to the Theatre. [Red.:] Ph. </nowiki>Hartnoll, P. Found. Oxford University Press 1996.
 +
 
 +
Autor o sobie: Autobiografia. Maszynopis niepublikowany przechowywany w archiwum Jerzego Timoszewicza. – Wywiady: Współczesność i tradycja. Rozm. L. Jabłonkówna. „Teatr” 1966 nr 8; Entretiens avec les gens de théâtre = Interviewing Men of the Theatre. E.A. Rozm. A. Hausbrandt. „Le Théâtre en Pologne. The Theatre in Poland”, Wwa 1970 nr 2; wersja pol. pt.: Rozmowa siódma E.A. w: A. Hausbrandt: Rozmowy z ludźmi teatru. Kr. 1973; Racjonalistyczna rozprawka. Rozm. Z. Taranienko. „Argumenty” 1972 nr 29; Rozwijać własny temat. Rozm. A. Schiller. „Kultura” 1975 nr 43; Pomimo pełnych widowni. Rozm. M. Jarocka. „Argumenty” 1978 nr 28; Budowanie mostów. Rozm. R. Szydłowski. „Życie Lit.” 1980 nr 14; Tylko pesymistów czekają przyjemne niespodzianki. Rozm. K. Nastulanka. „Polityka” 1981 nr 49; Układanie biografii. Rozm. E. Wysińska. „Pam. Teatr.” 1991 z. 3/4; Goście Starego Teatru. Rozm. J. Jarocki. Oprac.: M. Zielińska, T. Konina. „Teatr” 1993 nr 1; W kółko. Rozm. B.N. Łopieńska. „Res Publica<nowiki> Nowa” 1996 nr 11 [dot. biblioteki E.A.]; Socrealizm codzienny. </nowiki>Rozm. E. Wysińska. „Dialog” 1997 nr 7; Nie stawia się powozu przed konia. Rozm. O. Błażewicz. „Arkusz” 1999 nr 11; Zapiski na mankietach pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Gaz. Wybor<nowiki>.” 1999 nr 72 [dot. m.in.: Ćwiczenia pamięci. Seria trzecia]; Dyktat pamięci. </nowiki>Rozm. M. Zielińska. „Nowe Książ.” 2003 nr 11; My staralis’ pol’zovat’sâ (takže) i razumom<nowiki>. [</nowiki>Rozm.] S. Frolov. „Novaja Pol’ša”, Wwa 2003 nr 9; Leningrad. Rozm. K. Osińska. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Przestrzeń wolności. Rozm. K. Mieszkowski. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Teatr na basenie. Rozm<nowiki>. J. Kowalski. [</nowiki>Powst. 2007]. Druk: „Rzeczpospolita” 2012 nr 187. W wersji online dostępny w internecie pt. Pełnia niczym niezmąconego szczęścia: <nowiki>http://www.rp.pl/artykul/778923.html?p=1</nowiki>; Trudno o polskiego Tomasza Manna. Rozm. M. Smolis. „Dziennik” dod. „Kultura” 2007 nr 138; Co zostało z naszego teatru?... Rozm. A. Żurowski. „Migotania, Przejaśnienia” 2008 nr 3.
 +
 
 +
Ogólne: E. BANIEWICZ: E.A. Teatr słowa i myśli. Kr.: WL 2010, 520 s. – M. SMOLIS: Kordian E.A. Wwa: T. Nar. 2011, 64 s. ''T. Nar. Historia''. – J. GRUDA: Rozprawka o Teatrze Współczesnym. „Teatr” 1958 nr 16. – M. AUGUSTYNIAK: E.A. „Tyg. Kult.” 1967 nr 41. <nowiki>– Z. OSIŃSKI: Teatr E.A. „Proscenium” 1966/67 [nr 18]. </nowiki>– W. FILLER: Teatr E.A. „Kultura” 1970 nr 2. – K. NASTULANKA: Słowo jak gwiazda. „Polityka” 1970 nr 43. – A. GRODZICKI: E.A. „Perspectives Polonaises”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polnische Perspektiven”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polish Perspectives”, Wwa 1974 nr 7/8. – E. MATYNIA: Poetyka sformułowana E.A. „Dialog” 1974 nr 5. – J. KOENIG: Kto to jest E.A. „Odra” 1975 nr 3, przedr. w tegoż: Rekolekcje teatralne. Wwa 1979. – B. DANOWICZ: O E.A. „Tydzień” 1977 nr 6. – M. FIK: O ograniczeniach „wierności sobie”. W tejże: Sezony teatralne. Wwa 1977. – A. GRODZICKI: A. W tegoż: Reżyserzy polskiego teatru. Wwa 1979. – Z. GREŃ: A. W tegoż: Teatr zamknięty. Kr.; Wr. 1984. – J. BOŃCZA-SZABLOWSKI: Europejczyk. „Rzeczpospolita” 2000 nr 70. – E. BERBERYUSZ: W czepku urodzony. Między życiem a teatrem. „Rzeczpospolita” 2003 nr 132. – „NOTATNIK TEATRALNY<nowiki>” 2005 nr 36/37 [nr poświęcony E.A; zawiera m.in. art.: R. </nowiki>Wegrzyniak: Kompleks Schillera, J. Niedziela: Rondo; Reżyseria jako zmysł możliwości, A. Milanowski: Wiedeńczyk, W. Kapłan: U Towstonogowa, P. Rudzki: Psychologiczny Witkacy, E. Baniewicz: Pasma życia, pasma pamięci, – szkice wspomnieniowe J. Koeniga, A. Schiller, J. Kulmowej, K. Kowalewskiego, K. Meissner, J. Szczepkowskiej, H. Haidera, – wybór korespondencji E.A. z J. Iwaszkiewiczem, J. Timoszewiczem, H. Weigel, B. Brechtem, T. Bernhardtem, S. Mrożkiem, – kronikę życia i twórczości oprac. przez E. Baniewicz]. – J. DERKACZEW: E.A. skończył 90 lat. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 1. – K. MASŁOŃ: Dwa teatry. „Rzeczpospolita” 2011 nr 134. – E. BANIEWICZ: E.A. – pan z niegdysiejszej bajki. „Twórczość” 2012 nr 11. – J. CIEŚLAK: Europejczyk w teatrze. „Rzeczpospolita” 2012 nr 183. – J. DERKACZEW: A. – lwowiak na zawsze. „Gaz. Wybor<nowiki>.” [online] z 7 sierpnia 2012 [dostęp 28 sierpnia 2013]. Dostępny w Internecie: </nowiki>[http://wyborcza.pl/1,75475,12265689,Axer___lwowiak_na_zawsze.htmlV http://wyborcza.pl/1,75475,12265689,Axer___lwowiak_na_zawsze.htmlV]<nowiki>; J. MAJCHEREK: Notatki o E.A. [online] dwutygodnik.com 2012 nr 90 [dostęp 4 września 2013]. Dostępny w Internecie: </nowiki>[http://www.dwutygodnik.com/artykul/3921-notatki-o-axerze.html http://www.dwutygodnik.com/artykul/3921-notatki-o-axerze.html]. Druk w wersji rozszerz.: „Zesz. Lit.” (Paryż) 2012 nr 4. – OZMINKOWSKI: Testament Europejczyka. „Newsweek Polska” 2012 nr 33. – R. PAWŁOWSKI: Zbuntowany E.A. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 183.
 +
 
 +
Listy ze sceny<nowiki> (poz. 1): J. KYDRYŃSKI: Dwie książki o teatrze. „Życie Lit.” 1955 nr 52 [dot. też: W. Natanson: Szkice teatralne. Kr. 1955]. – E. ŻYTOMIRSKI: Po obu stronach rampy. „Twórczość” 1956 nr 6. – J. JACKL: Listy filozoficzne o teatrze. „Nowe Książ.” 1958 nr 3. – J. KOENIG: Kłopoty współżycia. „Dialog” 1958 nr 2 [dot. też: T. Kudliński: Pod teatralną szminką. Wwa 1957]. </nowiki>
 +
 
 +
Sprawy teatralne (poz. 2): A. GRODZICKI: O teatrze – felietonowo. „Nowe Książ.” 1966 nr 10. – J.A. SZCZEPAŃSKI: Portret felietonisty. „Dialog” 1966 nr 12. – W. NATANSON. „Prz. Hum.” 1967 nr 5.
 +
 
 +
Ćwiczenia pamięci (poz. 3):
 +
 
 +
<nowiki>[</nowiki>Rec. serii pierwszej:] Z. GREŃ: Partner. „Życie Lit.” 1984 nr 52/53. – E. BANIEWICZ: Postawa humanisty. „Teatr” 1985 nr 5. – A. HAUSBRANDT: A. „Widnokręgi” 1985 nr 2. – B. JASIŃSKI: Axer by Axer. „Mies. Lit.” 1985 nr 2. – A. KUŚNIEWICZ: Moje wędrówki z A. „Dialog” 1985 nr 2. – J. MAJCHEREK: A. i sprawa korzeni. „Dialog” 1985 nr 2. – J. MARX: Fakty, plotki, anegdoty. „Odrodzenie” 1985 nr 20. – T. NYCZEK: Talent. „Dialog” 1985 nr 2. – L. SOKÓŁ: E.A. poszukiwania minionego czasu. „Nowe Książ.” 1985 nr 7/8, przekł. ang. pt.: E.A. return to his past. <nowiki>[</nowiki>Przeł]. L. Wiewiórkowki. „Polish Art Studies”, Wr.<nowiki> 1987 [t. 8]. – E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii drugiej]. – M. KABATA: Sztuka pamięci według A. „Nowa Europa” 1992 nr 9.</nowiki>
 +
 
 +
<nowiki>[</nowiki>Rec<nowiki>. serii drugiej:] E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii pierwszej]. – M. ZAGAŃCZYK: Opowiadane z pamięci. „Teatr” 1992 nr 4/5. – R. CIEMIŃSKI: Fenomen A. „Nowe Książ.</nowiki>” 1993 nr 5.
 +
 
 +
<nowiki>[</nowiki>Rec. serii trzeciej:] J. KISIELIŃSKI: Książka do przeglądania. „Nowe Książ.” 1998 nr 7. – J. KOTT: Zwierciadło Erwina. „Zesz. Lit.” 1998 nr 4. – J. WAKAR: Reżyser i jego świat. „Życie Warsz.” 1998 nr 82. – M. RADGOWSKI: Autor, autor! „Dialog” 1999 nr 8. –Zob. też Wywiady.
 +
 
 +
<nowiki>[</nowiki>Rec. serii czwartej:] E. BUŁHAK: Obiad w Klubie Pickwic<nowiki>ka. „Nowe Książ.” 2003 nr 11. – [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Los i pani Hauser. </nowiki>„Tyg. Powsz.” 2003 nr 45. – M. ZAGAŃCZYK: Uwagi o pamięci. „Zesz. Lit.” 2004 nr 2.
 +
 
 +
Kłopoty młodości, kłopoty starości (poz. 4): E. BANIEWICZ: Felietony o rzeczach poważnych. „Twórczość” 2006 nr 8. – K. NADANA: Nie ma racji abstrakcyjnych. A. o ciele i duszy Teatru. „Res Publica Nowa” 2006 nr 4. – R. PACZOCHA: Kłopoty z wiekiem. „Dialog” 2006 nr 10. – M. SMOLIS: Lekcja klasy E.A. „Dziennik” dod. „Kultura” 2006 nr 38.
 +
 
 +
Z pamięci<nowiki> (poz. 5): [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Na scenie świata. „Tyg. </nowiki>Powsz.” 2007 nr 2. – J. KOENIG: Świat E.A. „Teatr” 2007 nr 5. – J.R. KOWALCZYK: Wspaniałe portrety scenicznych osobowości. „Rzeczpospolita” 2007 nr 37. –– J. PILCH: Przenikliwa proza A. „Dziennik” 2007 nr 16. – M. RADZIWON: E.A. sztuka opowiadania. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 18.
 +
 
 +
Listy 1965-1996 (poz. 1 Listy): H. BALTYN: Pisał Mrożek do Axera... „Nowe Książ.” 2011 nr 7. – P. BEM: Sens, ryzyko i radość teatru. „Teatr” 2011 nr 5.<nowiki> – J. TARGOŃ: Wydawnictwo Literackie: Axer, Axer i Mrożek. „Rzeczpospolita” dod. „Kraków” 2011 nr 55 [dot. też.: E. </nowiki>Baniewicz: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli].
 +
 
 +
 
 +
 
 +
<div align="right">Marlena Sęczek</div>
 +
 
 +
<div align="right"></div>
 +
 
 +
<div align="right"></div>
 +
 
 +
<div align="right"></div>

Wersja z 12:28, 13 lut 2014

AXER Erwin

1917-2012

Krypt.: e.a.

Felietonista, autor wspomnień i adaptacji teatralnych, reżyser.


Urodzony 1 stycznia 1917 w Wiedniu; syn Maurycego Axera, adwokata, i Fryderyki Ernestyny z domu Schuster. W 1920 przeniósł się wraz z rodziną do Polski. Cztery lata później podjął naukę w prywatnej szkole powszechnej im. H. Jordana we Lwowie. W 1931 założył wraz z kolegami pismo „Gaudeamus. Miesięcznik pan-gimnazjalny”; w pierwszym numerze ukazał się jego wiersz („Narody piekielnym wybuchną wulkanem...”) i przekład utworu Fryderyka Schillera „Na początku nowego stulecia”. W następnym roku został przeniesiony do II Państwowego Gimnazjum im. K. Szajnochy. Tam w 1933 zawiązał lwowską sekcję „Kuźni Młodych” i zajmował się selekcją wierszy. Na łamach tego pisma debiutował w 1934 jako poeta utworem „Droga” (nr 8). Po zdaniu matury w 1935 został słuchaczem powołanego przez Leona Schillera Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej (PIST) w Warszawie. Rok później po raz pierwszy asystował reżyserom: Krystynie Sewerynównie i Maksymilianowi Wiskindowi przy przedstawieniu Orfeusz J. Cocteau, wystawionym jako warsztat teatralny w PIST. Następnie kilkakrotnie był asystentem L. Schillera. Jako samodzielny reżyser debiutował jednoaktówką Księżyc nad Karybami E. O’Neilla wystawioną na imieniny Aleksandra Zelwerowicza w lutym 1937. W czerwcu 1939 uzyskał dyplom reżyserski. Gdy wybuchła wojna, znajdował się we Lwowie. W pierwszych dniach września zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty. Podczas próby ucieczki ze Lwowa po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną został zatrzymany przez Rosjan we wsi Majdan i wrócił do domu. W październiku rozpoczął pracę przy porządkowaniu lwowskiej biblioteki teatralnej. W 1940-41 był asystentem, reżyserem i aktorem (w niewielkich rolach) w przedstawieniach Państwowego Polskiego Teatru Dramatycznego. Ponadto pracował w radiu lwowskim jako autor słuchowisk, m.in. o Mickiewiczu, Beethovenie, tańcach klasycznych. W czerwcu 1941, po zajęciu Lwowa przez wojska niemieckie i ogłoszeniu zarządzenia o przymusowej pracy dla mieszkańców miasta, pracował jako lakiernik w warsztatach samochodowych prowadzonych przez SS, a następnie przez kilkanaście miesięcy jako ślusarz. 6 grudnia 1942 zdołał dotrzeć do Warszawy. Do 1944 przebywał pod przybranym nazwiskiem Walerian Gomólski w mieszkaniu Jana i Jerzego Kreczmarów na Żoliborzu. Uczestniczył w Powstaniu Warszawskim jako fotoreporter w zgrupowaniu Żyrafa; po upadku Powstania dostał się do Stalagu XI-A w Altengrabow pod Magdeburgiem, w którym przebywał do jego wyzwolenia przez Amerykanów. Następnie spędził kilka miesięcy w Halberstadt, po czym wrócił do kraju. Od lipca 1945 pracował jako reżyser w Teatrze Kameralnym Domu Żołnierza w Łodzi. W 1946 złożył w warszawskim wydawnictwie „Czytelnik” tom wierszy dla dzieci, który nie został opublikowany. We wrześniu 1947 podjął równolegle pracę wykładowcy na Wydziale Reżyserskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (PWST) z siedzibą w Łodzi, a od 1949 w Warszawie; pełnił także funkcję dziekana (1950-51), a następnie prodziekana (1952-56) tego wydziału. W lutym 1948 debiutował jako adaptator inscenizacją noweli Bolesława Prusa Omyłka, wystawioną w Teatrze Powszechnym w Łodzi. Po przeniesieniu w 1949 Teatru Kameralnego Domu Żołnierza do Warszawy i przemianowaniu go na Teatr Współczesny został jego kierownikiem artystycznym, funkcję tę pełnił do końca 1954. W 1950 rozpoczął wieloletnią współpracę z pismem „Teatr”, ogłaszał tu artykuły na temat teatru, gry aktorskiej, wspomnienia (m.in. podp. e.a.) oraz do 1970 stały felieton pt. Listy ze sceny). 1 stycznia 1955 po połączeniu zespołu Teatru Współczesnego z zespołem Teatru Narodowego przejął obowiązki dyrektora tej instytucji. W tymże roku otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego PWST. W czerwcu 1956 wyjechał wraz z zespołem Teatru Narodowego do Paryża na występy w ramach Festiwalu Teatru Narodów. Jesienią następnego roku zrezygnował z prowadzenia Teatru Narodowego i wrócił do Teatru Współczesnego, gdzie w 1958-81 był dyrektorem, a także reżyserem wielu przedstawień. W tym czasie wielokrotnie reżyserował także za granicą, m.in. w Institute for Advanced Studies in the Theatre Arts w Nowym Jorku (1962), w Akademickim Wielkim Teatrze Dramatycznym w Leningradzie (1963, 1969, 1979), w Schauspielhaus w Düsseldorfie (1966, 1968, 1970, 1972) i Kammerspiele w Monachium (1972), w Toneelgroep Ensamble w Amsterdamie (1967), w Burgtheater na scenie Akademietheater w Wiedniu (1973, 1974, 1976, 1977, 1980, 1981), w Schauspielhaus w Zurychu (1978, 1979). Sztuki w jego reżyserii były także emitowane w Teatrze Telewizji i Teatrze Polskiego Radia. Artykuły i recenzje publikował m.in. w „Dialogu”; w 1979-2000 na łamach tego pisma ukazywał się także cykl jego felietonów wspomnieniowych pt. Kartka z pamiętnika. Po rezygnacji z prowadzenia Teatru Współczesnego do 1994 reżyserował głównie w wiedeńskim Burgtheater oraz w teatrach Berlina Zachodniego: Hochschule der Künste, Schlosspark-Theater i Schiller-Theater. Następnie ponownie reżyserował do 2001 w Polsce, głównie w Teatrze Współczesnym. W 1992-93 pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Rady do spraw Kultury przy Prezydencie RP. Otrzymał wiele nagród, m.in.: nagrodę państwową I stopnia w sekcji teatru (1955), nagrodę im. L. Schillera przyznawaną przez SPATiF za całokształt twórczości (1955), nagrodę im. T. Boya Żeleńskiego przyznawaną przez SDP (1960), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki za twórczość artystyczną w latach 1960-62 (1963), nagrodę m. stołecznego Warszawy (1979), nagrodę im. S.I. Witkiewicza za upowszechnianie polskiej kultury teatralnej za granicą przyznawaną przez Sekcję Krytyki Teatralnej Polskiego Ośrodka ITI (1993), nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2007), nagrodę „Dzieło Życia” przyznaną przez Samorząd Województwa Mazowieckiego za całokształt twórczości artystycznej (2008), ponadto nagrodę Ministra Kultury i Sztuki ZSRR za zasługi w krzewieniu współpracy kulturalnej między Polską a Związkiem Radzieckim (1970), Dyplom Ministerstwa Kultury ZSRR (1979). W 2008 zyskał tytuł Honorowego Obywatela Stolicy. Odznaczony m.in. Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1952), Orderem Sztandaru Pracy II (1954) i I (1981) klasy, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1959), odznaczeniem Zasłużony dla Kultury Polskiej (1989).

Był żonaty z Bronisławą Kreczmarówną, nauczycielką i redaktorką, z którą ma syna Jerzego (ur. 1946), z Zofią Mrozowską, aktorką, z tego związku urodził się syn Andrzej (ur. 1955), z Ewą Starowieyską, scenografką.

Zmarł 5 sierpnia 2012. Pochowany w Warszawie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.



TWÓRCZOŚĆ


1. Listy ze sceny. [Felietony]. Wwa: Czyt. Zob. poz. 2 i 4.

[T. 1] 1955, 257 s.

Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1952-1955.

[T. 2] 1957, 287 s.

Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1954-1957.

2. Sprawy teatralne. [Felietony]. Wwa: PIW 1966, 365 s.

Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w 1958-1965 w cyklu pt. „Listy ze sceny”. Zob. poz. 1 i 4.

3. Ćwiczenia pamięci. [Felietony i wspomnienia]. Por. poz. 5.

[Seria pierwsza]. Wwa: PIW 1984, 265 s.

Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1960-1984) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

Seria druga. Wwa: PIW 1991, 205 s.

Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1983-1990) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

Seria trzecia. Kr.: WL 1998, 217 s.

Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1992-1998) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

[Seria czwarta pt.] Czwarte ćwiczenia pamięci. Kr.: WL 2003, 219 s.

Wybór tekstów druk. w czasopismach, gł. w „Dialogu” (1998-2003) w cyklu „Kartka z pamiętnika”.

4. Kłopoty młodości, kłopoty starości. [Felietony]. Kr.: WL 2006, 218 s.

Wybór tekstów druk. w „Teatrze” w cyklu pt. „Listy ze sceny” w 1965-1970. Zob. poz. 1 i 2.

5. Z pamięci. [Wspomnienia i opowiadania]. Wwa: Iskry 2006, 443 s.

Wybór tekstów z poz. 3. – Nagroda Specjalna Sekcji Krytyków Teatr. Pol. Ośrodka ITI w 2007.


Listy


1. Listy 1965-1996. [Współaut.:] S. Mrożek. Wstęp. T. Nyczek. Kr.: WL 2011, 274 s.


Adaptacje


1. B. Prus: Omyłka. Opowieść z czasów powstania 1863 roku. W 3 aktach 8 odsłonach. W adapt. scen. ... Katow.: Odrodzenie 1948, 96 s. Teatr dla Wszystkich, 17. Wyst.: Reż.: L. Zamkow. Scenariusz (dramatyzacja) ... Łódź, T. Powsz. TUR [Tow. Uniw. Robotniczego] 1948.

2. E. Pietrow: Wyspa pokoju. Przekł. M. Wisłowska. Scenariusz (oprac. dramaturgiczne) ... Wyst.: Reż.: S. Daczyński. Łódź, T. Kameralny Domu Żołnierza 1949.

3. W. Shakespeare: Wieczór trzech króli albo co chcecie. Przekł. S. Dygat. Insc. ... Wyst. pt. Wieczór trzech króli. Reż.: T. Kozłowski. Białystok, T. im. A. Węgierki 1951.

4. E. Zegadłowicz, M. Koszyc: Domek z kart. Dramat w 3 aktach. Insc. i reż. ... Wyst.: Wwa, T. Współcz. 1953. Wyd. według insc. ... w Państwowym T. Współcz. w Warszawie. Uwagi insc. oprac.: J. Cichocka, J. Kulczyński. Wwa: Czyt. 1954, 97 s. Zob. poz. 6.

Nagroda państwowa II stopnia za insc. i reż.

5. A. Maliszewski: Droga do Czarnolasu. Sztuka w 3 aktach. Oprac. dla zespołów świetlicowych: ..., O. Axer, J. Kreczmar. Pogadanka przed kurtyną i uwagi dla reżysera A. Birkenmajerowej. Wwa: Sztuka 1954, 187 s.

6. E. Zegadłowicza i M. Koszyc: Domek z kart. Scenariusz telewizyjny: …, S. Wohl. Wyst.: Reż. … TVP 1954.

Scenariusz oparty na insc. w T. Współcz. w W-wie. Zob. poz. 4.

7. T. Dorst: Zakręt. Przekł. D. Żmij. Oprac. tekstu: ... Wyst.: Reż. ... TVP 1961.

8. J. Broszkiewicz: Przychodzę opowiedzieć. Insc. ... Wyst.: Reż.: H. Konieczka. Szczec., T. Dram. (T. Pol.) 1965.



OPRACOWANIA (wybór)


Ank. 2010.

M. Semil, E. Wysińska: A.E. W tychże: Słownik współczesnego teatru. Twórcy, teatry, teorie. Wwa 1980, wyd. nast. 1990. – A.E (1917-83). [W:] The Concise Oxford Companion to the Theatre. [Red.:] Ph. Hartnoll, P. Found. Oxford University Press 1996.

Autor o sobie: Autobiografia. Maszynopis niepublikowany przechowywany w archiwum Jerzego Timoszewicza. – Wywiady: Współczesność i tradycja. Rozm. L. Jabłonkówna. „Teatr” 1966 nr 8; Entretiens avec les gens de théâtre = Interviewing Men of the Theatre. E.A. Rozm. A. Hausbrandt. „Le Théâtre en Pologne. The Theatre in Poland”, Wwa 1970 nr 2; wersja pol. pt.: Rozmowa siódma E.A. w: A. Hausbrandt: Rozmowy z ludźmi teatru. Kr. 1973; Racjonalistyczna rozprawka. Rozm. Z. Taranienko. „Argumenty” 1972 nr 29; Rozwijać własny temat. Rozm. A. Schiller. „Kultura” 1975 nr 43; Pomimo pełnych widowni. Rozm. M. Jarocka. „Argumenty” 1978 nr 28; Budowanie mostów. Rozm. R. Szydłowski. „Życie Lit.” 1980 nr 14; Tylko pesymistów czekają przyjemne niespodzianki. Rozm. K. Nastulanka. „Polityka” 1981 nr 49; Układanie biografii. Rozm. E. Wysińska. „Pam. Teatr.” 1991 z. 3/4; Goście Starego Teatru. Rozm. J. Jarocki. Oprac.: M. Zielińska, T. Konina. „Teatr” 1993 nr 1; W kółko. Rozm. B.N. Łopieńska. „Res Publica Nowa” 1996 nr 11 [dot. biblioteki E.A.]; Socrealizm codzienny. Rozm. E. Wysińska. „Dialog” 1997 nr 7; Nie stawia się powozu przed konia. Rozm. O. Błażewicz. „Arkusz” 1999 nr 11; Zapiski na mankietach pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Gaz. Wybor.” 1999 nr 72 [dot. m.in.: Ćwiczenia pamięci. Seria trzecia]; Dyktat pamięci. Rozm. M. Zielińska. „Nowe Książ.” 2003 nr 11; My staralis’ pol’zovat’sâ (takže) i razumom. [Rozm.] S. Frolov. „Novaja Pol’ša”, Wwa 2003 nr 9; Leningrad. Rozm. K. Osińska. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Przestrzeń wolności. Rozm. K. Mieszkowski. „Not. Teatr.” 2005 nr 36/37; Teatr na basenie. Rozm. J. Kowalski. [Powst. 2007]. Druk: „Rzeczpospolita” 2012 nr 187. W wersji online dostępny w internecie pt. Pełnia niczym niezmąconego szczęścia: http://www.rp.pl/artykul/778923.html?p=1; Trudno o polskiego Tomasza Manna. Rozm. M. Smolis. „Dziennik” dod. „Kultura” 2007 nr 138; Co zostało z naszego teatru?... Rozm. A. Żurowski. „Migotania, Przejaśnienia” 2008 nr 3.

Ogólne: E. BANIEWICZ: E.A. Teatr słowa i myśli. Kr.: WL 2010, 520 s. – M. SMOLIS: Kordian E.A. Wwa: T. Nar. 2011, 64 s. T. Nar. Historia. – J. GRUDA: Rozprawka o Teatrze Współczesnym. „Teatr” 1958 nr 16. – M. AUGUSTYNIAK: E.A. „Tyg. Kult.” 1967 nr 41. – Z. OSIŃSKI: Teatr E.A. „Proscenium” 1966/67 [nr 18]. – W. FILLER: Teatr E.A. „Kultura” 1970 nr 2. – K. NASTULANKA: Słowo jak gwiazda. „Polityka” 1970 nr 43. – A. GRODZICKI: E.A. „Perspectives Polonaises”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polnische Perspektiven”, Wwa 1974 nr 7/8, „Polish Perspectives”, Wwa 1974 nr 7/8. – E. MATYNIA: Poetyka sformułowana E.A. „Dialog” 1974 nr 5. – J. KOENIG: Kto to jest E.A. „Odra” 1975 nr 3, przedr. w tegoż: Rekolekcje teatralne. Wwa 1979. – B. DANOWICZ: O E.A. „Tydzień” 1977 nr 6. – M. FIK: O ograniczeniach „wierności sobie”. W tejże: Sezony teatralne. Wwa 1977. – A. GRODZICKI: A. W tegoż: Reżyserzy polskiego teatru. Wwa 1979. – Z. GREŃ: A. W tegoż: Teatr zamknięty. Kr.; Wr. 1984. – J. BOŃCZA-SZABLOWSKI: Europejczyk. „Rzeczpospolita” 2000 nr 70. – E. BERBERYUSZ: W czepku urodzony. Między życiem a teatrem. „Rzeczpospolita” 2003 nr 132. – „NOTATNIK TEATRALNY” 2005 nr 36/37 [nr poświęcony E.A; zawiera m.in. art.: R. Wegrzyniak: Kompleks Schillera, J. Niedziela: Rondo; Reżyseria jako zmysł możliwości, A. Milanowski: Wiedeńczyk, W. Kapłan: U Towstonogowa, P. Rudzki: Psychologiczny Witkacy, E. Baniewicz: Pasma życia, pasma pamięci, – szkice wspomnieniowe J. Koeniga, A. Schiller, J. Kulmowej, K. Kowalewskiego, K. Meissner, J. Szczepkowskiej, H. Haidera, – wybór korespondencji E.A. z J. Iwaszkiewiczem, J. Timoszewiczem, H. Weigel, B. Brechtem, T. Bernhardtem, S. Mrożkiem, – kronikę życia i twórczości oprac. przez E. Baniewicz]. – J. DERKACZEW: E.A. skończył 90 lat. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 1. – K. MASŁOŃ: Dwa teatry. „Rzeczpospolita” 2011 nr 134. – E. BANIEWICZ: E.A. – pan z niegdysiejszej bajki. „Twórczość” 2012 nr 11. – J. CIEŚLAK: Europejczyk w teatrze. „Rzeczpospolita” 2012 nr 183. – J. DERKACZEW: A. – lwowiak na zawsze. „Gaz. Wybor.” [online] z 7 sierpnia 2012 [dostęp 28 sierpnia 2013]. Dostępny w Internecie: http://wyborcza.pl/1,75475,12265689,Axer___lwowiak_na_zawsze.htmlV; J. MAJCHEREK: Notatki o E.A. [online] dwutygodnik.com 2012 nr 90 [dostęp 4 września 2013]. Dostępny w Internecie: http://www.dwutygodnik.com/artykul/3921-notatki-o-axerze.html. Druk w wersji rozszerz.: „Zesz. Lit.” (Paryż) 2012 nr 4. – OZMINKOWSKI: Testament Europejczyka. „Newsweek Polska” 2012 nr 33. – R. PAWŁOWSKI: Zbuntowany E.A. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 183.

Listy ze sceny (poz. 1): J. KYDRYŃSKI: Dwie książki o teatrze. „Życie Lit.” 1955 nr 52 [dot. też: W. Natanson: Szkice teatralne. Kr. 1955]. – E. ŻYTOMIRSKI: Po obu stronach rampy. „Twórczość” 1956 nr 6. – J. JACKL: Listy filozoficzne o teatrze. „Nowe Książ.” 1958 nr 3. – J. KOENIG: Kłopoty współżycia. „Dialog” 1958 nr 2 [dot. też: T. Kudliński: Pod teatralną szminką. Wwa 1957].

Sprawy teatralne (poz. 2): A. GRODZICKI: O teatrze – felietonowo. „Nowe Książ.” 1966 nr 10. – J.A. SZCZEPAŃSKI: Portret felietonisty. „Dialog” 1966 nr 12. – W. NATANSON. „Prz. Hum.” 1967 nr 5.

Ćwiczenia pamięci (poz. 3):

[Rec. serii pierwszej:] Z. GREŃ: Partner. „Życie Lit.” 1984 nr 52/53. – E. BANIEWICZ: Postawa humanisty. „Teatr” 1985 nr 5. – A. HAUSBRANDT: A. „Widnokręgi” 1985 nr 2. – B. JASIŃSKI: Axer by Axer. „Mies. Lit.” 1985 nr 2. – A. KUŚNIEWICZ: Moje wędrówki z A. „Dialog” 1985 nr 2. – J. MAJCHEREK: A. i sprawa korzeni. „Dialog” 1985 nr 2. – J. MARX: Fakty, plotki, anegdoty. „Odrodzenie” 1985 nr 20. – T. NYCZEK: Talent. „Dialog” 1985 nr 2. – L. SOKÓŁ: E.A. poszukiwania minionego czasu. „Nowe Książ.” 1985 nr 7/8, przekł. ang. pt.: E.A. return to his past. [Przeł]. L. Wiewiórkowki. „Polish Art Studies”, Wr. 1987 [t. 8]. – E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii drugiej]. – M. KABATA: Sztuka pamięci według A. „Nowa Europa” 1992 nr 9.

[Rec. serii drugiej:] E. BANIEWICZ: Wartość indywidualnego doświadczenia. „Twórczość” 1992 nr 7/8 [dot. też serii pierwszej]. – M. ZAGAŃCZYK: Opowiadane z pamięci. „Teatr” 1992 nr 4/5. – R. CIEMIŃSKI: Fenomen A. „Nowe Książ.” 1993 nr 5.

[Rec. serii trzeciej:] J. KISIELIŃSKI: Książka do przeglądania. „Nowe Książ.” 1998 nr 7. – J. KOTT: Zwierciadło Erwina. „Zesz. Lit.” 1998 nr 4. – J. WAKAR: Reżyser i jego świat. „Życie Warsz.” 1998 nr 82. – M. RADGOWSKI: Autor, autor! „Dialog” 1999 nr 8. –Zob. też Wywiady.

[Rec. serii czwartej:] E. BUŁHAK: Obiad w Klubie Pickwicka. „Nowe Książ.” 2003 nr 11. – [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Los i pani Hauser. „Tyg. Powsz.” 2003 nr 45. – M. ZAGAŃCZYK: Uwagi o pamięci. „Zesz. Lit.” 2004 nr 2.

Kłopoty młodości, kłopoty starości (poz. 4): E. BANIEWICZ: Felietony o rzeczach poważnych. „Twórczość” 2006 nr 8. – K. NADANA: Nie ma racji abstrakcyjnych. A. o ciele i duszy Teatru. „Res Publica Nowa” 2006 nr 4. – R. PACZOCHA: Kłopoty z wiekiem. „Dialog” 2006 nr 10. – M. SMOLIS: Lekcja klasy E.A. „Dziennik” dod. „Kultura” 2006 nr 38.

Z pamięci (poz. 5): [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Na scenie świata. „Tyg. Powsz.” 2007 nr 2. – J. KOENIG: Świat E.A. „Teatr” 2007 nr 5. – J.R. KOWALCZYK: Wspaniałe portrety scenicznych osobowości. „Rzeczpospolita” 2007 nr 37. –– J. PILCH: Przenikliwa proza A. „Dziennik” 2007 nr 16. – M. RADZIWON: E.A. sztuka opowiadania. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 18.

Listy 1965-1996 (poz. 1 Listy): H. BALTYN: Pisał Mrożek do Axera... „Nowe Książ.” 2011 nr 7. – P. BEM: Sens, ryzyko i radość teatru. „Teatr” 2011 nr 5. – J. TARGOŃ: Wydawnictwo Literackie: Axer, Axer i Mrożek. „Rzeczpospolita” dod. „Kraków” 2011 nr 55 [dot. też.: E. Baniewicz: Erwin Axer. Teatr słowa i myśli].


Marlena Sęczek

Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku

Działania
Erwin AXER
Nawigacja
Narzędzia