ur. 1954

Podpisywała też teksty nazwiskiem: Kraskowska- -Lange.

Historyk literatury, krytyk literacki, tłumaczka.

BIOGRAM

Urodzona 1 marca 1954 w Poznaniu; córka Zbig­niewa Kraskowskiego, lekarza, i Eugenii z domu Białej, technika. Uczęszczała do Liceum Ogólnokształcącego im. K. Świerczewskiego (obecnie im. I. Paderewskiego). Po zdaniu w 1972 matury studiowała polonistykę na Uniwersytecie Adama Mickiewicza (UAM) w Poznaniu; w 1977 uzyskała magisterium. Następnie przez rok pracowała w filii nr 42 Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu. Debiutowała jako krytyk literacki w 1978 recenzją powieści B. Wuttke Homunculus z tryptyku, opublikowaną w miesięczniku „Nurt” (nr 8), w którym ogłaszała recenzje do 1981. Od 1978 odbywała studia doktoranckie na Wydziale Nauk Społecznych UAM, które przerwała po otrzymaniu w 1981 etatu asystenta w Zakładzie Teorii Literatury Instytutu Filologii Polskiej (IFP) UAM. W pracy naukowej zajęła się zagadnieniami translatologicznymi oraz problematyką prozy dwudziestolecia międzywojennego, zwłaszcza powieści kobiet, a w późniejszych latach krytyką feministyczną i badaniami genderowymi. W 1983 uczęszczała na studium podyplomowe dla lektorów języka polskiego w Centrum Języka Polskiego i Kultury Polskiej dla Cudzoziemców Polonicum na Uniwersytecie Warszawskim. Przebywała na miesięcznych stypendiach naukowych na University of Reading (1983) i Oxford University (1985). W 1986 doktoryzowała się na UAM na podstawie dysertacji Twórczość Stefana Themersona — dwujęzyczność i literatura (promotor prof. Jerzy Ziomek) i przeszła na stanowisko ­adiunkta. W 1988–91 była lektorką języka polskiego na uniwersytetach w Uppsali i w Sztokholmie. W latach dziewięćdziesiątych zaczęła publikować przekłady z literatury anglojęzycznej. W 1996–99 pełniła funkcję wicedyrektora do spraw dydaktycznych w IFP UAM, a następnie do 2005 prodziekana do spraw studenckich na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej UAM. Artykuły, studia i recenzje ogłaszała m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1983, 1985, 1997, 2008, 2012), „Arkuszu” (1996–2003), „Polonistyce” (1996, 1998), „Tekstach Drugich”(1996, 1999, 2003, 2005, 2008, 2010), „Ruchu Literackim” (2010, 2012). W 2000 habilitowała się na podstawie rozprawy Piórem niewieścim. Z problemów prozy kobiecej dwudziestolecia międzywojennego i awansowała na stanowisko profesora nadzwyczajnego UAM. W 2007 została kierownikiem Zakładu Literatury XX Wieku, Teorii Literatury i Sztuki Przekładu w IFP UAM. W tymże roku zainicjowała powstanie studiów filologii polskiej jako obcej w Collegium Polonicum w Słubicach i kierowała nim do 2010. W 2007–11 była wiceprzewodniczącą Komitetu Nauk o Literaturze PAN, w 2008–13 członkiem Zespołu Ekspertów Bolońskich. W 2009 otrzymała tytuł naukowy profesora i stanowisko profesora zwyczajnego UAM. Od tegoż roku była członkiem rady naukowej międzyuczelnianej sieci Centrum Badań Dyskursów Postzależnościowych, a rok później objęła funkcję dyrektora Interdyscyplinarnego Centrum Badań Płci Kulturowej i Tożsamości UAM. Współtworzyła w IFP UAM Pracownię Krytyki Feministycznej; współredagowała z Lucyną Marzec i opracowywała hasła do przygotowanego w 2011 jako pierwszy projekt badawczy internetowego Wielkopolskiego Słownika Pisarek (http://pisarki.wikia.com/wiki/Wielkopolski_Słownik_Pisarek).

W 1978 zawarła związek małżeński z Tadeuszem Wojciechem Lange, anglistą i skandynawistą (rozwód 1981). W 1991 poślubiła Lecha Dymarskiego, poetę i prozaika, działacza opozycji demokratycznej, w 2003–15 dyrektora Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych w Poznaniu. Mieszka w Poznaniu.

TWÓRCZOŚĆ

1. Twórczość Stefana Themersona. Dwujęzyczność a literatura. Wr.; Kr.: Ossol. 1989, 142 s. PAN Kom. Nauk o Literaturze Pol. Rozprawy Lit., 65.

Rozprawa doktorska.

2. Piórem niewieścim. Z problemów prozy kobiecej dwudziestolecia międzywojennego. Pozn.: Wydawn. Nauk. UAM 1999, 222 s. Filol. Pol. UAM, 60. Wyd. 2 przejrz. i zmien. tamże 2003.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość: Słowo wstępne. — I. Pióra niewieście. Krytycy o prozie kobiecej międzywojnia. — II. Niebezpieczne związki. O prozie Zofii Nałkowskiej. — III. Świat według Boguszewskiej i po kobiecemu: Lektury pisarek; Reportaż i powieść nowelowa; Kobieca tożsamość; Świat kobiety. — IV. Sens „Przygody w nieznanym kraju” Anieli Gruszeckiej: Nieznany kraj; Kobieta lubi kobietę; Kobiety bez mężczyzn; Gruszecka i Woolf [dot. związków twórczości A. Gruszeckiej i V. Woolf]. — V. Konsekwencje humanitaryzmu. O twórczości Elżbiety Szemplińskiej. — VI. O międzywojennej kobiecej prozie reportażowej: Symbioza prozy i reportażu; Reportaż według [A.] Wata. Narzędzie walki klasowej; Reportaż według [I.] Fika. Narzędzie manipulacji; Reportaż według [K.] Troczyńskiego. Ryzyko metafizyczne; W więzieniu [dot. twórczości reportażowej Z. Nałkowskiej i E. Szelburg-Zarembiny]; W sądzie [nt. reportaży sądowych I. Krzywickiej, E. Szelburg-Zarembiny, W. Melcer]; Na ulicach i pod dachami miast [nt. reportaży W. Melcer, M. Kuncewiczowej]; W okowach patriarchatu [dot. tematyki żydowskiej w publicystyce M. Kuncewiczowej i W. Melcer]. — VI. O modelach pisarstwa kobiecego i o kilku toposach feministycznych.

3. Zofia Nałkowska. Pozn.: Rebis 1999, 165 s. Czytani Dzisiaj.
4. Siostry Brontë. Kr.: WL 2006, 204 s.

Biografia Ch., E., A. Brontë.

5. Czytelnik jako kobieta. Wokół literatury i teorii. Pozn.: Wydawn. Nauk. UAM 2007, 243 s. Filol. Pol. UAM, 100.

Zawartość: Wprowadzenie. — Kobieta jako czytelnik, czytelnik jako kobieta; Doświadczenie a płeć w literacko- filozoficznym dyskursie oświecenia i romantyzmu; Powieść o socjecie a stereotypy; Semantyka i pragmatyka „mowy nieszczerej” w „Annie Kareninie”; Z dziejów honoru (w powieści XIX i XX wieku); Nałkowska i Schulz, Schulz i Nałkowska; Płeć Słowiańszczyzny; Kobieta mówi wielkie Tak.

6. Vademecum nauczyciela akademickiego. [Współaut.:] M. Ziółek. Pozn.: Wydawn. Nauk. UAM 2013, 46 s. UAM.

Poradnik.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Męski wiek Pana Cogito. „Twórczość” 1984 nr 8 s. 51–65 [dot.: Z. Herbert: Pan Cogito]. — Dwujęzyczność a problemy przekładu. W: Miejsca wspólne. Szkice o komunikacji literackiej i artystycznej. Wwa 1985 s. 182–204. — Intertekstualność a przekład. W: Między tekstami. Intertekstualność jako problem poetyki historycznej. Wwa 1992 s. 129–145. — Kilka uwag na temat powieści kobiecej. „Teksty Drugie”1993 nr 4/6 s. 259–273. — Słowa, słowa, słowa… (O intertekstualności). [Współaut.:] A. Legeżyńska. „Polonistyka” 1993 nr 8 s. 452–458. — Stefan Themerson. „Zobaczyć świat z innego punktu widzenia”. W: Pisarze emigracyjni. Sylwetki. Kr. 1993 s. 155–167. — Dzieci generała Piesca. W: Świat według Themersonów. Gdańsk 1994 s. 63–74. — O dramatycznych i „dramatopodobnych” utworach Stefana Themersona. W: Teatr i dramat polskiej emigracji 1939–1989. Pozn. 1994 s. 160–166. — „Raport…” w trzech językach, czyli o stylu poetyckim Zbigniewa Herberta w świetle przekładów na szwedzki i angielski. W: Czytanie Herberta. Pozn. 1995 s. 231–246. — Magia obcych języków i ucięty język Filomeli. O niektórych wątkach „Ziemi jałowej” T.S. Eliota. W: Przez znaki — do człowieka. Pozn. 1997 s. 81–89. Bibl. Lit. „Pozn. Stud. Polonist.”, t. 5. — „Lato 1932” czytane zimą. W: Powroty Iwaszkiewicza. Pozn. 1999 s. 13–28. — O tak zwanej „kobiecości” jako konwencji literackiej. W: Krytyka feministyczna: siostra teorii i historii literatury. Wwa 2000 s. 200–212. — Dubravki Ugrešić filologia antytotalitarna. „Pozn. Stud. Polonist. Ser. Lit.” 2003 t. 10 s. 111–121. — Femininity and communism. The case of Elżbieta Szemplińska. W: Gender and sexuality in ethical context. Ten essays on Polish prose. Bergen 2005 s. 201–221. — Ojcowska żałoba Karola Irzykowskiego. „Teksty Drugie” 2008 nr 5 s. 127–137. — Przekład jako medium w obiegu dyskursu feministycznego. „Ruch Lit.” 2010 z. 1 s. 1–14, przedr. w: Kultura w stanie przekładu. Wwa 2012 s. 201–214. — Krytyka krytyczności. „Zag. Rodzaj. Lit.” 2011 z. 2 s. 5–20. — Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX. Projekt syntezy. „Ruch Lit.” 2012 z. 2 s. 137–154. — Zofia Bystrzycka; Wirydianna Fiszerowa z Radolińskich; Joanna Jodełka. [Współaut.:] K. Gronops, J. Waliszewska; Maria Komornicka; Anna Memorata; Bibianna Moraczewska; Ludwika Radziwiłłowa z Hohenzollernów; Zofia Kamilla Urbanowska; Narcyza Żmichowska; Janina Żółtowska z Puttkamerów. Hasła w: Wielkopolski alfabet pisarek. Pozn. 2012 s. 29–36; 75–78; 115–119; 153–157; 201–203; 215–219; 243–247; 297–305; 375–379; 381–385. — O lekturologii. W: Różne głosy. Kr. 2013 s. 73–81. – Sama wśród mężczyzn. Zofia Nałkowska jako instytucja życia literackiego w międzywojennej Polsce. „Pozn. Studia Polonist. Ser. Lit.” 2013 [t.] 21 s. 13–22, przedr. w: Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX. Pozn. 2015 s. 301–314. — O lekturologii. W: Różne głosy. Kr. 2013 s. 73–81. — Sama wśród mężczyzn. Zofia Nałkowska jako instytucja życia literackiego w międzywojennej Polsce. „Pozn. Studia Polonist. Ser. Lit.” 2013 [t.] 21 s. 13–22, przedr. w: Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX. Pozn. 2015 s. 301–314. — A critique of criticism. W: Critical theory and critical genres. Contemporary perspectives from Poland. Frankfurt am Main 2014 s. 17–30. – Akademickie kryminały Amandy Cross. „Nowa Dekada Krak.” 2015 nr 1/2 s. 34–41. — Czy jest możliwa (i potrzebna) herstoria literatury polskiej. W: Widnokręgi literatury — wielogłosy krytyki. Prace ofiarowane Profesor Teresie Walas. Kr. 2015 s. 19–31. — Poznań translatology: school or tradition? W: Translation theories in the Slavic countries. Salerno 2015. — Z dziejów badań nad polskim pisarstwem kobiet; Narodziny pisarki dwudziestowiecznej; Powieść kobieca w czasach PRL; Maria Dąbrowska i Anna Kowalska; Humor w kobiecych narracjach o Zagładzie; Sama wśród mężczyzn. Zofia Nałkowska jako instytucja życia literackiego w międzywojennej Polsce. W: Polskie pisarstwo kobiet w wieku XX. Pozn. 2015 s. 17–28; 55–74; 75–110; 421–441; 301–314. — Zabójstwo dziecka w literaturze polskiej. Rekonesans. W: Zabójstwo dziecka w literaturze i kulturze europejskiej. [T.] 2. Pozn. 2015 s. 143–171.

Przekłady

1. P. Ackroyd: Golem z Limehouse. [Powieść]. Pozn.: Zysk i S-ka 1996, 250 s. Kameleon.Wyd. nast. tamże 2015.
2. V. Martin: Alexandra. [Powieść]. Pozn.: Zysk i S-ka 1997, 186 s. Kameleon.
3. S. Themerson: Wyspa Hobsona. [Powieść]. Wwa: PIW 1997, 237 s. Współcz. Proza Światowa. Wyd. nast. Wwa: Iskry 2013.
4. N. Watts: Jak napisać powieść. Kr.: WL 1998, 204 s. Ucz się Sam.
5. P. Ackroyd: Blake. [Biografia]. Pozn.: Zysk i S-ka 2001, 471 s.

Dot. Williama Blake’a.

Prace redakcyjne

1. Literatury słowiańskie po roku 1989. Nowe zjawiska, tendencje, perspektywy. T. 2. Feminizm. Pod red. nauk. E. Kraskowskiej. Wwa: Kolor Plus 2005, 239 s.

Materiały z międzynarodowej konferencji w Pozn., 28–29 VI 2004.

2. M. Bal: Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji. Red. nauk. przekł.: E. Kraskowska, E. Rajewska. Kr.: Wydawn. UJ 2012, XIX, 263 s. Eidos.

Podręcznik akademicki

3. Kultura w stanie przekładu. Translatologia, komparatystyka, transkulturowość. Pod red. W. Boleckiego i E. Kraskowskiej. Wwa: Fundacja Akad. Hum.; Wydawn. IBL PAN 2012, 437 s. Z Dziejów Form. Artyst. w Lit. Pol., 91.
4. Wielkopolski alfabet pisarek. [Słownik biograficzny]. Red.: E. Kraskowska, L. Marzec. Pozn.: Wydawn. Woj. Bibl. Publicznej i Centrum Animacji Kultury 2012, 445 s.

Wybór z internetowego „Wielkopolskiego Słownika Pisarek” (http://pisarki.wikia.com/wiki/Wielkopolski_Słownik_Pisarek:O_projekcie), którego E. Kraskowska jest współinicjatorką i współautorką.

5. (P)o zaborach, (p)o wojnie, (p)o PRL. Polski dyskurs postzależnościowy dawniej i dziś. Pod red. H. Gosk i E. Kraskowskiej. Kr.: Universitas 2013, 600 s. Ser. Wydawn. Centrum Bad. Dyskursów Postzależnościowych, 3.
6. Zabójstwo dziecka w literaturze i kulturze europejskiej. [T. 1]-2. Pozn.: Wydawn. Nauk. UAM.

[T. 1]. Red. nauk.: K. Ilski, M. Chmielarz, Z. Kopeć, E. Kraskowska. Wstęp: E. Kraskowska. 2014, 329 s. Bad. Interdyscyplinarne, 36.

[T.] 2. Red. nauk. i wstęp: K. Ilski, Z. Kopeć, E. Kraskowska. 2015, 179 s. Bad. Interdyscyplinarne, 40.

Materiały z sesji nauk. zorganizowanych w Pozn. z XII 2013 i I 2015.

7. Polskie pisarstwo kobiet. Procesy i gatunki, sytuacje i tematy. Pod redakcją E. Kraskowskiej i B. Kaniewskiej. Pozn.: Wydawn. Nauk. UAM 2015, 561 s. UAM.
8. E. Showalter: Wydziałowe wieże. Powieść akademicka i jej źródła (cierpień). Red. nauk. tłum.: E. Kraskowska, E. Rajewska. Tłum.: J. Askutja [i in.]. Pozn.: Wydawn. „Pozn. Studia Polonist.” 2015, 173 s. Studenckie Debiuty Przekładowe.
9. R. Felski: Literatura w użyciu. Red. nauk. tłum.: E. Kraskowska, E. Rajewska. Tłum.: J. Borkowska [i in.]. Pozn.: Wydawn. „Pozn. Studia Polonist.” 2015, 173 s. Studenckie Debiuty Przekładowe.
10. Miejsca wspólne – reaktywacja. W 25. rocznicę śmierci Profesora Jerzego Ziomka. Pod red. E. Kraskowskiej. Pozn.: Wydawn. „Pozn. Studia Polonist.” 2016, 203 s. Pr. Inst. Filologii Pol. UAM.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2014.
• Wywiady: Kobiecość to konwencja. (Rozmowa z E. Kraskowską). Rozm.: B. Warkocki, K. Francuzik. „Pro Arte” 1999 nr 11 [dot. feminizmu w badaniach lit.]; Inwazja Kobiet. Rozm. S. Drajewski. „Głos Wielkopol.” 2002 nr 109.

Powrót na górę↑

Piórem niewieścim

• E. BALCERZAN: Ogarną ludzki ród? „Nowe Książ.”2000 nr 5.
• M. CUBER: Płeć i pismo. „Opcje” 2000 nr 2/3.
• I. IWASIÓW. „Ruch Lit.” 2000 z. 1.
• S. PANEK: Noty o książkach. „Pozn. Studia Polonist. Ser. Lit.” 2000 t. 7.
• J. WCIÓRKA: Ciekawa innych kobiet. „Arkusz” 2000 nr 7.

Powrót na górę↑

Zofia Nałkowska

• R. OSTASZEWSKI: Wokół bohatera literackiego. „Nowe Książ.” 1999 nr 8.

Powrót na górę↑

Siostry Brontë

• A. GALANT: Wspólny pokój. „Pogranicza” 2006 nr 4.
• R. BARĆ. „Stud. Filol.”, Racibórz 2007 t. 1.

Powrót na górę↑

Alicja Szałagan