OLCZAK-RONIKIER Joanna

ur. 1934

Podpisywała też utwory nazwiskiem: Ronikier.

Dramatopisarka, prozaik, scenarzystka.

Urodzona 12 listopada 1934 w Warszawie; córka Tadeusza Olczaka, geofizyka i geologa, oraz Hanny Mortkowicz-Olczakowej, poetki, prozaika; wnuczka Janiny, autorki książek dla dzieci, tłumaczki, i Jakuba Mortkowiczów, obojga księgarzy i wydawców. W czasie okupacji niemieckiej ukrywała się wraz z matką i babką w Podkowie Leśnej, Żbikówku pod Pruszkowem i Piastowie, a następnie przebywała pod opieką sióstr niepokalanek w Warszawie. Po wojnie zamieszkała w Krakowie. W 1953 rozpoczęła studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Na IV roku przerwała naukę i zaangażowała się w prace tworzącej się grupy kabaretowej Piwnica pod Baranami. W 1956 wzięła ślub z Ludwikiem Zimmererem, korespondentem niemieckim i tłumaczem, po czym przeniosła się wraz z mężem do Warszawy. Przez następne lata pisała teksty i piosenki dla Piwnicy pod Baranami. W druku debiutowała w 1966 jako autorka utworu dramatycznego Ja – Napoleon albo o potędze wyobraźni, opublikowanego w „Dialogu” (nr 9). Po rozwodzie osiadła na stałe w Krakowie. W 1981-83 była kierownikiem literackim Teatru Bagatela w Krakowie, a w 1989-98 Teatru Ludowego w Nowej Hucie. Pracowała także jako kierownik produkcji filmów dokumentalnych oraz seriali i filmów fabularnych. W 2002 otrzymała Nagrodę Literacką Nike za opowieść rodzinną W ogrodzie pamięci.

Z pierwszego małżeństwa ma córkę Katarzynę (ur. 1961), dziennikarkę i tłumaczkę. Ponownie wyszła za mąż za Michała Ronikiera, tłumacza, reżysera i producenta filmowego. Mieszka w Krakowie.

TWÓRCZOŚĆ

1. Ja – Napoleon albo O potędze wyobraźni. Komedia w 3 aktach. „Dialog” 1966 nr 9 s. 13-50. Praprem.: Reż.: A. Szczepkowski. Wwa, T. Dram. 1968.
2. Wystawa ku czci Gabrieli Zapolskiej. [Monodram]. Praprem.: Reż.: M. Stebnicka. Kr., Stary T. im. H. Modrzejewskiej 1977.
3. Z biegiem lat, z biegiem dni… [Utwór dramatyczny]. Praprem.: teatr.: Reż.: A. Wajda, A. Polony. Kr., Stary T. im. H. Modrzejewskiej 1978; radiowa: Adapt. i reż.: A. Wajda, A. Polony i R. Bobrowska. Radio 1978. Por. poz. 6.

Scenariusz na motywach utworów: M. Bałuckiego, J. Kadena-Bandrowskiego, M. Dąbrowskiej, Z. Kaweckiego, J. A. Kisielewskiego, S. Przybyszewskiego, A. Struga, G. Zapolskiej, T. Boya-Żeleńskiego. – Części: I. Eviva l'arte!; II. Ach! Powietrza! Tchu!; III. Co dalekie było – blisko.

1. Zapolska. [Utwór dramatyczny]. Współaut.: A.J. Dąbrowski. Praprem.: Reż.: A.J. Dąbrowski. Zielona Góra, Lubuski T. im. L. Kruczkowskiego 1978.
2. Ku czci Ambrożego Grabowskiego [Scenariusz przedstawienia]. Praprem.: Reż.: P. Skrzynecki. Kr., „Piwnica pod Baranami” 1979.
3. Z biegiem lat, z biegiem dni… [Scenariusz serialu telewizyjnego w 8 odcinkach]. Reż.: A. Wajda. TVP 1980. Por. poz. 3.
4. Piwnica pod Baranami. [Album]. Tekst: J. Olczak-Ronikier. Rys.: K. Madej. Fot.: M. Olewicz. Kr.: [b.w. 1986], 16 s.

Album jubileuszowy wydany z okazji 30 rocznicy powstania kabaretu.

1. Człowiek z marmuru – początek i koniec. [Utwór dramatyczny]. Praprem.: Reż.: K. Orzechowski. Kr., T. Lud. 1989.

Widowisko teatralne inspirowane filmem A. Wajdy „Człowiek z marmuru”.

1. Piwnica pod Baranami, czyli Koncert ambitnych samouków. Wwa: Tenten 1994, 332 s. Wyd. nast.: wyd. 2 popraw. i uzup. tamże 1995; [wyd. 3] Wwa: Pruszyński i S-ka 1997, 349 s., [wyd. 4] tamże 2002.

Historia działalności kabaretu Piwnica pod Baranami ze wspomnieniami związanych z nią artystów.

1. Pokochaj mnie… Pierwszy w dziejach serial kabaretowy pod Nieznanym Jeszcze Tytułem. Odcinek pierwszy. Praprem.: Reż.: B. Krasińska. Kr., T. Lud., Scena „Pod Ratuszem” 1996. Por. poz. 11.
2. Nocne tańce Wieczystego. Pierwszy w dziejach serial kabaretowy pod Nieznanym Jeszcze Tytułem. Odcinek drugi. Praprem.: Reż.: K. Orzechowski. Kr., T. Lud., Scena „Pod Ratuszem” 1997. Por. poz. 10.
3. Piotr. [Biografia]. Współaut.: J. Drużyńska. Kr.: WL 1998, 205 s. [Wyd. 2] tamże 2007.

Dot. P. Skrzyneckiego. – Nagroda lit. im. M. Ginter w 1999.

1. Kredyt i debet. Andrzej Wajda o sobie. Scenariusz filmu dokumentalnego. Reż.: A. Wajda. TVP 1999.
2. W ogrodzie pamięci. Kr.: Znak 2001, 357 s. Dodruk: 2002, 2003, 2004. Wyd. nast..: [wyd. 2] Wwa: Świat Książki 2004; dodruk Kr.: Znak 2007, 2008; wyd. 2 [właśc. 3] Kr.: Znak 2012.

Opowieść o rodzinie Autorki. – Nagroda Lit. Nike w 2002, włoska nagroda Premio Acerbi w 2011.

Przekł.: ang.: In the garden of memory. A family memoir. [Przeł.] A. Lloyd-Jones. London 2004, – franc.: Dans le jardin de la mémoire. [Przeł.] R. Bourgeois. Montricher 2005, – hebr.: B-gan ha-ziykarŵn. [Przeł.] U. Freidkin. Tel-'Abiyb 2012, – niderl.: In de tuin van het geheugen. [Przeł.] E. Hart. Breda 2004, – niem.: Im Garten der Erinnerung. Eine europäische Jahrhundertfamilie. [Przeł.] K. Wolff. Berlin 2006, wyd. 2 tamże 2007, – ros.: V sadu pamâti. [Przeł.] E.S. Tverdislova. Moskva 2006, – serb.: U vrtu secanja. [Przeł.:] M. Duškov, O. Duškov. Beograd 2007, – szwedz.: I minnets trädgård. [Przeł.] I. Grönberg. Stockholm 2008, wyd. nast. jako dokument dźwiękowy: Czyta B. Örnehed. Enskede 2009, 1 płyta CD, – włos.: Nel giardino della memoria. [Przeł.] S. De Fanti. Udine 2009.

1. Korczak. Próba biografii. Wwa: W.A.B. 2011, 478 s. Fortuna i Fatum. Wyd. nast. Wwa: PWN 2012. Wielkie Biografie.

Nagroda Klio w kategorii varsaviana przyznana przez Porozumienie Wydawców Książki Hist. w 2011; Nagroda im. J. Turowicza w 2013.

Przekł.: bułg.: Korčak. Opit za biografiâ. [Przeł.] O. Genčeva. Sofiâ 2013, – hebr.: Ḳorts'aḳ. Nisayon le-biyografyah. [Przeł.] M. Borenshṭain. Yehuda 2013, – ros.: Korčak. Opyt biografii. [Przeł.] A. Fruman. Moskva 2015, – ukr.: Ânuš Korčak. Storinkami biografiĭ. [Przeł.] A. Pavlišin. Kiïv 2012.

1. Wtedy. O powojennym Krakowie. Kr.: Znak 2015, 345 s.

Nominacja do Nagrody Lit. Nike w 2016.

Adaptacje

1. H. Mniszkówna: Trędowata. Wyst.: Reż.: M. Prus. Kalisz, T. im. W. Bogusławskiego 1970.
2. A. Mickiewicz: Kurhanek Maryli. Scenariusz i układ tekstu: J. Olczak-Ronikier, K. Wiśniak. Wyst.: Reż.: E. Lassek. Kr., T. Bagatela im. T. Boya-Żeleńskiego 1981.
3. J. Korczak: Król Maciuś I. Wyst.: Reż.: R. Olesiński. Kr., T. Bagatela im. T. Boya-Żeleńskiego 1982.
4. B. Prus: Emancypantki. Adapt. pt. Szaleństwa panny Magdaleny. Adapt.: J. Olczak-Ronikier, W. Nurkowski. Wyst.: Reż.: W. Nurkowski. Kr., T. Bagatela im. T. Boya-Żeleńskiego 1983.
5. F. Chase: Umarli milczą. Tłum. Z. Dudzińska. Wyst.: Reż.: M. Kulesza. Radio 1989.
6. H.Ch. Andersen: Królowa Śniegu. Tłum. S. Beylin. Adapt.: J. Olczak-Ronikier, W. Nurkowski. Wyst.: Reż.: W. Nurkowski. Kr., T. Lud. 1990.

Praca redakcyjna

1. Na rynku w Krakowie, czyli o sprawach ważnych i mniej ważnych, które się tu wydarzyły w latach 1257-1939. Wybrała i oprac.: J. Ronikier. Kr.: WL 1978, 148 s.

OPRACOWANIA (wybór)

Autor o sobie: Umowa z Bogiem. „Dz. Pol.” 1996 nr 262. – Wywiady: Zimne koty tańczą w Piwnicy trzęsiono-bujanego. Rozm. A. Traczewska. „Szkice” 1992 nr 1; W piwnicznej ciżbie. Rozm. S. Mancewicz. „Gaz. Wybor.” 1994 nr 136; Głowa do góry. Rozm. J. Strzałka. „Przekrój” 2001 nr 51/52 [dot.: W ogrodzie pamięci]; Kraków daje mi poczucie trwałości. Rozm. P. Szewc. „Nowe Książ.” 2001 nr 11; Łagodnieję z biegiem lat. Rozm. K.T. Nowak. „Twój Styl” 2001 nr 12; Dzieło w toku. Rozm. T. Fiałkowski „Tyg. Powsz.” 2002 nr 38; Spacer po ogrodzie pamięci. Rozm. D. Nowicka. „Nowa Tryb. Opol.” 2003 nr 126 [dot. W ogrodzie pamięci]; Nie opowiadaj głupstw, doktorku. Rozm. A. Bikont. „Gaz. Wybor.” 2011 nr 137 dod. „Książki” nr 1 [dot.: Korczak]; Pusty pociąg „Korczak”. Rozm. M.I. Niemczyńska. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 160; Idź, Doktoru, z mojego domu. Rozm. J. Mikołajewski. „Gaz. Wybor.” 2014 nr 125; Wywoływanie duchów. Rozm. A. Kuźniak. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 296 [dot.: Wtedy].

Ja – Napoleon albo O potędze wyobraźni (poz. 1): [W. NATANSON] W.N.: Rozmowa z lalką. „Teatr” 1968 nr 8. – [A. WRÓBLEWSKI] A.W.: Przyjęcie u Ludwików. „Panorama Północy” 1968 nr 13. – [E. ŻMUDZKA] (EL.ŻM.) Ja – Napoleon. „Zwierciadło” 1968 nr 10.

Wystawa ku czci Gabryeli Zapolskiej (poz. 2): J. BOBER: Sceny i scenki Pani Gabrieli. „Gaz. Południowa” 1977 nr 34. – J. KUNA: Listy strasznej babuni. „Dz. Pol.” 1977 nr 32. – J. OPALSKI: Zapolska! „Teatr” 1977 nr 14. – M. SZYBIST: Wystawa ku czci… „Echo Kr.” 1977 nr 66.

Z biegiem lat, z biegiem dni… (poz. 3): B. BELUSIAK: Cyganeria i mydlarze. „Razem” 1978 nr 23. – M. FIK: Cały Kraków spokrewniony. „Polityka” 1978 nr 15. – A. HAUSBRANDT: Spektakle-maratony. „Widnokręgi” 1978 nr 8. – B. HENKEL: Co dalekie – blisko. „Sztand. Młodych” 1978 nr 83. – Z. JASTRZĘBSKA: Eviva l'arte! Niech żyje sztuka!. „Filipinka” 1978 nr 11. – J. KONIECPOLSKI: Gestem! „Student” 1978 nr 25/26. – A. MAŁACHOWSKI. „Kultura” 1978 nr 16. – B. MAMOŃ. „Tyg. Powsz.” 1978 nr 16. – B. OSTERLOFF: Saga spod Wawelu. „Teatr” 1978 nr 12. – K. PLEŚNIAROWICZ: Andrzeja Wajdy „Teatr Nieustający”. „Dz. Pol.” 1978 nr 78. – B. ROMANOWICZ: Na trzy wieczory, albo jedną noc. „Życie Warszawy” 1978 nr 89. – M. SIENKIEWICZ: Jedna noc, albo trzy wieczory. „Kultura” 1978 nr 20. – M. SZYBIST. „Echo Kr.” 1978 nr 81. – R. SZYDŁOWSKI: Stary Kraków na scenie „Tryb. Ludu” 1978 nr 88. – E. WYSIŃSKA: Krakowska saga rodzinno-teatralna. „Dialog” 1978 nr 6. – J. BOBER: Pospolitość niepospolita? „Gaz. Południowa” 1979 nr 104. – J. KŁOSSOWICZ: Że też im się chciało… „Literatura” 1979 nr 3. – H. KUBICKI. „Tryb. Nadodrzańska” 1979 nr 67. – M. JODŁOWSKI: Czas jako bohater. „Opole” 1979 nr 6. – A. SOBAŃSKA. „Zwierciadło” 1979 nr 4. – T. SOBOLEWSKI: Wajda i moderna. „Film” 1979 nr 37. – K. WOLICKI: Coś nowego w teatrze. „Dialog” 1979 nr 3.

Człowiek z marmuru – początek i koniec (poz. 8): W. CYBULSKI: Marmur i cegła. „Film” 1990 nr 11. – L. CZAPLIŃSKI: Upiory w muzeum rewolucji. „Wprost” 1990 nr 19. – K. GACEK: Teatr to jest życie. (Pewien spektakl w Nowej Hucie). „Tryb. Ludu” 1990 nr 5. – K. KANIA: Początek i koniec epoki. „Sł. Powsz.” 1990 nr 100. – J. SIERADZKI: Nasze małe apokalipsy. „Polityka” 1990 nr 6. – B. WINNICKA: Obcas propagandy. „Życie Lit.” 1990 nr 1. – L. WÓJCIK: Na miarę czasów. „Teatr” 1990 nr 3.

Piwnica pod Baranami czyli Koncert ambitnych samouków (poz. 9): E. BANIEWICZ: „Ta nasza młodość co z czasu drwi...”. „Twórczość” 1994 nr 10. – J. DRZEWUCKI: Okolicznościowa laurka. „Rzeczpospolita” 1994 nr 120. – [T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Pomniki Krakowa. „Tyg. Powsz.” 1994 nr 23. – R.M. GROŃSKI: W Piwnicznej izbie. „Polityka” 1994 nr 25. – J. JAREMOWICZ: Księga Piwnicy. „Nowe Książ.” 1994 nr 9. – K. MASŁOŃ: Wzrusza, bawi i ośmiela. „Rzeczpospolita” 1994 nr 120. – K. PIECHOWICZ: Przychodzimy, odchodzimy. „Życie Warsz.” 1994 dod. „Ex Libris” nr 54. – M. ROSTWOROWSKI: „To nie mrówki wyszły na ludzi”. „Tyg. Powsz.” 1994 nr 31. – M. WYKA: Koncert ambitnych samouków. „Dekada Lit.” 1994 nr 14/15. – M. ZIELIŃSKA: Dezyderata. „Teatr” 1994 nr 7/8. – L. ŻULIŃSKI: Z piwnicznej izby. „Wiad. Kult.” 1994 nr 5. – S. SALMONOWICZ: „Piwnica pod Baranami”, czyli w poszukiwaniu utraconego czasu. „PAL Prz. Art.-Lit.” 1995 nr 1/2. – [T. FIAŁKOWSKI] LEKTOR: Portret i elegie. „Tyg. Powsz.” 1997 nr 51/52.

Pokochaj mnie… (poz. 10): Ł. DREWNIAK: Pokochaj mnie. „Didaskalia” 1996 nr 1. – M. TOPOREK: Pokochaj mnie... maszkaronie. „Trybuna” 1996 nr 62.

Piotr (poz. 12): [T. FIJAŁKOWSKI] LEKTOR: Portret. „Tyg. Powsz.” 1998 nr 50. – H. BALTYN: Pan Piotr. „Nowe Książ.” 1999 nr 3. – J. KOTT: Peter Pan krakowskiej Piwnicy. „Rzeczpospolita” 1999 nr 67. – H. ZAWORSKA: Zabawa jako ratunek. „Gaz. Wybor.” 1999 nr 15. – M. ZIELIŃSKA: Piotr Pan. „Gaz. Wybor.” 1999 nr 10.

W ogrodzie pamięci (poz. 14): M. BARANOWSKA: Rodzina. „Gaz. Wybor.” 2001 nr 224. – T. FIAŁKOWSKI: Powieść prawdziwa. „Tyg. Powsz.” 2001 nr 45. – H. ZAWORSKA: Radość i ból wspominania. „Nowe Książ.” 2001 nr 11. – T. FIAŁKOWSKI: Pamięć i talent. „Tyg. Powsz.” 2002 nr 41. – J. JEDLICKI: Ród. „Zesz. Lit.” 2002 nr 1. – T. MECHTENBERG: „Ein Glück, dass wir alle diese Bedrohungen überlebt haben”. „Zbliżenia Polska-Niemcy” 2002 nr 1. – W. WŁADYKA: Przywrócona pamięć. „Res Publica Nowa” 2002 nr 1. – M. BRZÓSTOWICZ: Uchylić drzwi do przeszłości. „Polonistyka” 2003 nr 5. – K. KOŹNIEWSKI: W czarnym lesie pamięci. „Myśl Socjaldemokratyczna” 2003 nr 1. – K. KRALKOWSKA-GĄTKOWSKA: Duma i wstyd. „Śląsk” 2003 nr 8. – S. LEWIN: Jeżeli nie ty, to kto? Jeżeli nie teraz, to kiedy? „Znak” 2003 nr 9. – A. ZAMOYSKI: In the garden of memory, by Joanna Olczak-Ronikier. „The Spectator”, Londyn 2005 nr 9205, przekł. pol.: Dzieje pewnej rodziny. „Forum” 2005 nr 4.

Korczak (poz. 15): A. BIKONT. „Zesz. Lit.” 2011 nr 1. – I. GRUDZIŃSKA-GROSS: Rentgen nie zna litości. „Książki” 2011 nr 1. – J. KLECHTA. „Prz. Powsz.” 2011 nr 11. – J. LEOCIAK: Człowiek, który przemawiał do wszy. Korczak: legenda ożywa. „Tyg. Powsz.” 2011 nr 20. – I. NYC: Obsesje i lęki bohatera. „Wprost” 2011 nr 15. – J. SOBOLEWSKA: Za murem. „Polityka” 2011 nr 24. – E. SZYBOWICZ: Zapomnij o świętym Korczaku [on-line] dwutygodnik.com 2011 nr 59 [dostęp 3 lutego 2014]. Dostępny w Internecie: http://www.dwutygodnik.com/artykul/2321-zapomnij-o-swietym-korczaku.html. – J. TOKARSKA-BAKIR: Korczaka portret niesentymentalny. „Gaz. Wybor.” 2011 nr 148. – K. WALEWSKA: „Korczak”. Próba recenzji. „Nowe Książ.” 2011 nr 11. – A. WITKOWSKA: Biografia spełniona. „Cwisz[y]n” 2011 nr 4. – A. KOLA: Korczak odczytany na nowo. „Pr. Socjalna” 2012 nr 2. – B. ROGATKO: O Korczaku w cieniu Zagłady. „Kraków” 2012 nr 2. – Zob. też Wywiady.

Wtedy (poz. 16): B. CHOMĄTOWSKA: Spotkanie z sobą. „Tyg. Powsz.” 2015 nr 47. – T. FIJAŁKOWSKI: Niekończąca się opowieść. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 280. – B. KASPRZYK: Historia rodziny z książką w tle. „Nowe Książ.” 2016 nr 3. – Zob. też Wywiady.

Marlena Sęczek

---