GRETKOWSKA Manuela

ur. 1964

Prozaiczka, felietonistka, scenarzystka, publicystka.

Urodzona 6 października 1964 w Łodzi w rodzinie lekarzy. Uczyła się w XXIV Liceum Ogólnokształcącym w Łodzi; w 1983 zdała maturę. Następnie studiowała filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim (UJ) w Krakowie. Rozpoczęła twórczość literacką wierszem pt. Osip Mandelsztam, opublikowanym w 1987 w wydawanym poza cenzurą krakowskim piśmie „bruLion” (nr 2/3); jako prozaiczka debiutowała tam w 1990 utworem (napisanym we wrześniu 1989) pt. "…ątku nic” (nr 13); w piśmie tym publikowała do 1991. Wiersze ogłaszała też w piśmie „Czas Kultury” (1988-89) i „Tumult” (1988). W 1988 uzyskała magisterium na UJ, po czym podjęła naukę w szkole plastycznej w Toruniu. W tymże roku wraz z mężem, Cezarym Michalskim, polonistą, działaczem opozycyjnego ruchu pacyfistycznego Wolność i Pokój, obecnie prozaikiem i publicystą, wyjechała do Paryża. Kontynuowała tam naukę, studiując antropologię średniowiecza w École des Hautes Ětudes en Sciences Sociales. Zarabiała na życie pracując w fabrykach obuwia i kaset magnetofonowych. Przez pewien czas sekretarzowała Józefowi Czapskiemu. Razem z mężem zajmowała się transportem maszyn drukarskich dla działającej w kraju politycznej opozycji. Publikowała wiersze w „Przeglądzie Polskim”, dodatku nowojorskiego „Nowego Dziennika” (1988, 1990). W 1991 rozstała się z mężem. Przez kilka lat była związana z reżyserem filmowym Andrzejem Żuławskim (pewne reminiscencje z tego związku zawarła w powieści Trans). W 1993 pracowała w Radio France Internationale (RFI). Następnie powróciła do Polski. Objęła funkcję zastępcy redaktora naczelnego, a następnie dyrektora literackiego polskiej edycji miesięcznika „Elle” (1994-96/7; tu m.in. w 1997 cykl „Bogowie z wami”). Felietony, artykuły i fragmenty prozy publikowała nadto w dodatku „Życia Warszawy” pt. „Ex Libris” (1993-94), „Twoim Stylu” (1994) , „Polityce” (1995), „Wprost” (1998, 2001, 2010), „Newsweek Polska” (2012), a także w „Cosmopolitan”, „Machinie”, „Cogito”. Zamieszczała też erotyczne rysunki w piśmie „Playboy”. W 1997 wyjechała do Szwecji i zamieszkała w Sztokholmie. Związała się z Piotrem Pietuchą, socjologiem, terapeutą, pisarzem, z którym w 2001 powróciła do kraju wraz z nowo narodzoną córką, Polą. Doświadczenia okresu ciąży opisała w powieści Polka. W 2005-06 publikowała felietony w cyklu Gretkowska sukcesywnie na łamach miesięcznika „Sukces” (z powodu tekstu poświęconego Lechowi i Jarosławowi Kaczyńskim, który wywołał kontrowersje w redakcji, została usunięta z pisma, a felieton wycięty z całego nakładu). W 2006 była współinicjatorką zawiązania Partii Kobiet (przekształconej z ruchu społecznego o genezie feministycznej „Polska jest kobietą”), której była przewodniczącą do października 2007, kiedy to kilka dni po przegranych wyborach do Sejmu RP zrezygnowała z członkostwa partii, zachowując stanowisko honorowej przewodniczącej ugrupowania. Otrzymała od redakcji tygodnika „Przekrój” nagrodę Fenomen 2006, a w plebiscycie czytelników „Gazety Wyborczej” została ogłoszona „Polką Roku 2007”. W 2008 przewodniczyła wraz z prof. Marią Janion jury konkursu na Pamiętnik Matki Polki. W 2013-14 przebywała na rocznym stypendium na University of California w Berkeley (USA). Kontynuuje twórczość literacką, a także działalność na rzecz praw kobiet i swobód obywatelskich. Mieszka w Ustanowie pod Warszawą.

TWÓRCZOŚĆ

1. My zdies’ emigranty. [Powieść]. Wstęp: Cz. Miłosz. Kr.: Wydawn. X 1991, 120 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wwa: W.A.B. 1995, wyd. 3 popraw. tamże 1999.

Przekł.: ros.: My zdes’ èmigranty. Wyd. łącznie z poz. 2 pt. My zdes’ èmigranty; Parižskoe taro. Moskva 2004, – serb.: Mi smo emigranti. [Przeł.] M. Markić. Beograd 2002.

2. Tarot paryski. [Powieść]. Kr.: Ofic. Lit. 1993, 112 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wwa: W.A.B. 1995, wyd. 3 popraw. tamże 1999.

Przekł.: franc.: Le tarot de Paris. [Przeł.:] M. Bouvard, É. Pellet. Paris 1997, – ros.: Parižskoe taro.Wyd. łącznie z poz. 1 pt. My zdes’ èmigranty; Parižskoe taro. Moskva 2004.

3. Kabaret metafizyczny. [Powieść]. Wwa: W.A.B. 1994, 111 s. Wyd. 3 [!] popraw. tamże 1999.

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta O. Miłaszewska. Wydawn. Propaganda 2008, 1 płyta w formacie mp3.

Adapt.: teatr.: Kabaret metafizyczny. Adapt. i reż.: J. Zembrzuski. Wyst. Bydg., T. Pol. 1995.

Przekł.: fiń.: Metafyysien kabaree. [Przeł.] T. Kärkkäinen. Helsinki 2001, – hiszp.: Cabaret Metafisico. [Przeł.:] Á. Nowicka, E. Gavarró. Barcelona 2000, – ros. łącznie z opowiadaniami z poz. 6: Metafizičeskoe kabare. [Przeł]. E. Ănus. Sankt-Peterburg; Moskva 2003, – ukr.: Metafizične kabare. [Przeł.] A.S. Pavlišina. Harkiv 2005, – węgier.: Metafizikai kabaré. [Przeł.] F. Nánay. Budapest 2004.

4. Podręcznik do ludzi. Tom 1 i ostatni – Czaszka. [Powieść]. Wwa: Beba Mazeppo Company 1996, 187 s. Wyd. 2 popraw. bez podtyt. Wwa: W.A.B. 1999.

Przekł.: węgier.: Kézikönyv az emberekhez. [Przeł.] L. Pálfalvi. Budapest 2000.

5. Szamanka. [Scenariusz filmowy]. Reż.: A. Żuławski. Ekran. (Polska-Francja) 1996.

6. Namiętnik. [Opowiadania]. Wwa: W.A.B. 1998, 140 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 1999, wyd. 3 2007, wyd. 4 2008.

Zawartość: Sandra K. [por. poz. 9]; Latin lover; Namiętnik; Mur; Ikona.

Przekł.: ros. łącznie z poz. 3: Metafizičeskoe kabare. Roman, rasskazy. [Przeł]. E. Ănus. Sankt-Peterburg; Moskva 2003, – ukr.: Pristrasnij kohaneć. [Przeł.] A.S. Pavlišina. Harkiv 2005, – węgier. (wybór): Szenvedélynapló. [Przeł.:] G. Keresztes, L. Pálfalvi. Budapest 2002.

7. Światowidz. Wwa: W.A.B. 1998, 186 s.

Zawiera reportaże z podróży, m.in. do Indii i Nepalu.

8. Miasteczko. [Scenariusz odcinków 1-59 serialu telewizyjnego; współaut.:] P. Pietucha. Reż.: M. Brodzki, T. Hynek (odcinek 1-32), M. Wojtyszko (odcinek 33-59). TVN 2000-2001.

9. Sandra K. [Spektakl telewizyjny]. Praprem. tv: Reż.: M. Zmarz-Koczanowicz TVP 2000. Por. poz. 6.

10. Silikon. [Felietony i wywiady]. Wwa: W.A.B. 2000, 185 s.

Wybór felietonów drukowanych w różnych czasop. od 1989.

11. Polka. [Powieść]. Wwa: W.A.B. 2001, 345 s. Wyd. nast.: wyd. 2 Wwa: Libros 2002; wyd. 3 Wwa: W.A.B. 2007, wyd. 4 tamże 2012.

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta E. Pejko. Wydawn. Propaganda 2008, 1 płyta w formacie mp3.

Nominacja do Nagrody Lit. Nike 2001. – Utwór w formie dziennika.

Przekł.: niem.: Polka. [Przeł.] P. Schulz. München 2004, – ros.: Pol’ka. [Przeł.] I.E. Adel’gejm. Moskva 2003, – ukr.: Pol’ka. [Przeł.] O. Krasuk. Kiïv 2005.

12. Sceny z życia pozamałżeńskiego. [Opowiadania]. Autorzy: M. Gretkowska, P. Pietucha. Wwa: W.A.B. 2003, 396 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2005, wyd. 3 2007, wyd. 4 2011.

Tu M. Gretkowskiej: Belladonna, s. 5-199.

Przekł.: ros.: Sceny iz vnebračnoj žizni. [Przekł. opowiadania Belladonna:] A.S. Pavlyšin, [przekł. opowiadania Sami dlâ sebâ:] V.A. Starodub. Har’kov 2006.

13. Europejka. [Powieść]. Wwa: W.A.B. 2004, 366 s. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2007, wyd. 3 2012.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: W.A.B. 2004, plik w formacie PDF, tamże 2010, plik w formacie EPUB, MOBI. – Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta J. Domańska. Wydawn. Propaganda 2009, 1 płyta w formacie mp3.

Przekł. ukr.: Êvropejka. [Przeł.] S. Andruhovič. Kiïv 2006.

14. Kobieta i mężczyźni. [Powieść]. Wwa: Świat Książki-Bertelsmann Media 2007, 270 s. Wyd. 2 tamże 2010.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2007, plik w formacie PDF.

Przekł.: litew.: Moteris ir vyrai. [Przeł.] K. Uscila. Vilnius 2009, – ros.: Ženŝina i mužčiny. [Przeł.] L. Stovcûh. Belgorod 2008.

15. Na dnie nieba. [Felietony]. Wwa: Świat Książki-Bertelsmann Media 2007, 220 s.

Wybór felietonów drukowanych od 2001 na łamach „Cosmopolitan”, „Wprost”, „Twojego Stylu”, „Pani”, „Sukcesu”, „Przekroju”, „W Drodze”, „Dziennika”, „Elle”, „Zwierciadła”.

16. Obywatelka. Wwa: Świat Książki 2008, 320 s.

Dziennik z przełomu 2006/07, kiedy autorka założyła Partię Kobiet, a następnie uczestniczyła w kampanii na rzecz jej wyboru do Sejmu RP.

17. Miłość po polsku. [Powieść]. Wwa: Świat Książki 2010, 270 s. Nowa Proza Pol.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki, plik w formacie PDF. – Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta J. Rozenek. Wwa: Świat Książki 2010, 1 płyta w formacie mp3.

18. Trans. [Powieść]. Wwa: Świat Książki 2011, 288 s.

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Seweryn. Wwa: Świat Książki 2011, 1 płyta w formacie mp3.

19. Agent. [Powieść]. Wwa: Świat Książki-Weltbild Polska 2012, 219 s. Nowa Proza Pol.

Wyd. jako dokument dźwiękowy: Czyta M. Kondrat. Wwa: Świat Książki-Weltbild Polska 2012, 1 płyta w formacie mp3. – Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2014, plik w formacie EPUB, MOBI.

Przekł. ros.: Agent. [16+]. [Przeł.] E. Gareva. Moskva 2014.

20. Marysiu, jak myślisz? [Powieść dla dzieci]. Wwa: Świat Książki 2013, 119 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2013, plik w formacie EPUB, MOBI.

21. Miłość klasy średniej. [Opowiadania]. Autorzy: M. Gretkowska, P. Pietucha. Wwa: Świat Książki 2015, 393 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Świat Książki 2015, plik w formacie EPUB, MOBI.

Tu M. Gretkowskiej: Kalifornia oraz P. Pietuchy: Domino.

22. Filozofia na wynos. [Powieść dla młodzieży]. Il.: H. Sawka. Wwa: Nar. Centrum Kultury 2016, 274 s.

Przekł. utworów M. Gretkowskiej w antologiach zagranicznych: niem.: Am Rande des Himmels. Mainz 1995; Grenzen überschreiten. München 1996; Ich trage das Land. Klagenfurt 1996, Neue Geschichten aus der Pollakey. Jestetten 2000, – szwedz.: Polen berättar. Stockholm 2005, – ukr.: ..o lûbvi : 10 romantičeskih istorij. [Red.:] A. Bolecka. Belgorod; Har'kov 2012. – węgier.: Huszadik századi lengyel novellák. Budapest 2007.

OPRACOWANIA (wybór)

Ank. 2011. – Wywiady: Harlequiny dla intelektualistów. Rozm. W. Kot. „Wprost” 1994 nr 31; Piszę ciałem. Rozm. A. Górnicka-Boratyńska. „Polityka” 1994 nr 11; Aktualny adres Pana Boga. Rozm. K. Masłoń. „Rzeczpospolita” 1998 nr 304; Wszyscy jesteśmy nędzarzami. Rozm. K. Masłoń. „Rzeczpospolita” 1998 nr 132; Dom za uczciwą cenę. Rozm. K. Masłoń. „Mag. Lit.” 1999 nr 2; Literatura, czyli sposób myślenia. Rozm. S. Bereś. „Odra” 2001 nr 12, przedr. w tegoż: Historia literatury polskiej w rozmowach XX-XXI wiek. Wwa 2002; Wiwisekcja na sobie. Rozm. J. Lipszyc. „Lampa” 2004 nr 6; Politycy przehandlowali kobiety. Rozm. M. Jędrysik. „Gaz. Wybor.” 2006 nr 294; Kobieta upadła. Rozm. R. Kerger. „Puls Biznesu” 2007 nr 91; Polko, nie wstydź się! Rozm.: M. Suchodolska, D. Wilczak. „Newsweek Polska” 2007 nr 1; Lale z otwieranymi oczami. Rozm. L. Ostałowska. „Gaz. Wybor.” 2008 nr 58 dod. „Wysokie Obcasy” nr 10; Budzenie do snów. Rozm. D. Kozicka. „Tyg. Powsz.” 2011 nr 20 dod. „Książ. w Tyg.”; Byłam nosicielką [toksycznych związków]. Rozm. R. Praszyński. „Viva” 2011 nr 10 [dot. biografii M. Gretkowskiej]; Kraj świra. Rozm. J. Podgórska. „Polityka” 2011 nr 24 [dot. m.in. Trans]; Trans Manueli. Rozm. K. Janowska. „Przekrój” 2011 nr 20 [dot.: Trans]; Sarmacice bez łechtaczki. Rozm. P. Najsztub. „Wprost” 2012 nr 39; Państwo utrwala model, że wszystko się należy za darmo. Rozm. T. Kin. Powst. 2013 [dostęp 22 maja 2016]. Dostępny w Internecie: http://natemat.pl/52609,manuela-gretkowska-panstwo-utrwala-model-ze-wszystko-sie-nalezy-za-darmo; Po prostu naprawiam błędy. Rozm. E. Nowakowska. „Polska. Metropolia Warsz.” 2013 nr 23 dod. „Kocham czytać”; Szamanka. Rozm. R. Kim. „Newsweek Polska” 2013 nr 28; Narodowa głupawka. Rozm. P. Najsztub. „Newsweek Polska” 2014 nr 34; Szczerość to za mało. Rozm. J. Tomczuk. „Newsweek Polska” 2015 nr 38; Polska jest krajem cudów. Dlatego my jesteśmy cudaki, a nie obywatele. Rozm. R. Wojciechowska. „Polska. Metropolia Warsz.” 2016 nr 40.

LP XX w. (M. Jentys).

Ogólne: P. KEMPNY: Arlekinada i egzystencja. (Wokół prozy M. Gretkowskiej). „Czas Kult.” 1994 nr 5/6. – J. KLEJNOCKI, J. SOSNOWSKI: O Manueli – szamance. W tychże: Chwilowe zawieszenie broni. Wwa 1996 oraz passim. – M. KRASSOWSKI: Gretkowska jako prowokacja. „Wiad. Kult.” 1996 nr 26. – P. CZAPLIŃSKI: Sztuka prozatorska Manueli Gretkowskiej. „Kresy” 1997 nr 30. – M. MISZCZAK: Manueli Gretkowskiej zabawy (z) kiczem. „Teksty Drugie” 1998 nr 6. – P. CZAPLIŃSKI, P. ŚLIWIŃSKI: Gorszycielka na rynku książki. O Manueli Gretkowskiej. W tychże: Kontrapunkt. Rozmowy o książkach. Pozn. 1999. – K. BUDROWSKA: Twórczość Manueli Gretkowskiej, czyli deszyfracja stereotypu kobiecej bierności seksualnej; Proza Gretkowskiej, czyli opresyjny charakter nowego wzoru; Gretkowskiej pretendowanie do miana „pisarki”. W tejże: Kobieta i stereotypy. Białystok 2000 oraz passim. – M. RAUKUĆ: Opowiadanie opowieści. Problem fabuły i konstrukcji literackiej w utworach Manueli Gretkowskiej. W: Światy nowej prozy. Kr. 2001. – U. GLENSK: Proza wyzwolonej generacji 1989-1999. Kr. 2002, passim. – H. GOSK: Formy wolności człowieka estetycznego. Od intelektualnego dandyzmu Berenta do kampu Gretkowskiej. W: Modernistyczne źródła dwudziestolecia. Wwa 2003. – M. MACIEJEWSKI: Słowo i kicz w prozie Manueli Gretkowskiej. W: Logos i mythos w kulturze XX wieku. Pozn. 2003. – M. LACHMAN: Gry z „tandetą” w prozie polskiej po 1989 r. Kr. 2004, passim. – W. SCHLOTT: Kulturelles und mythologisches Versatzstück: Polen i Gretkowska Prosa. W tegoż: Polnische Prosa nach 1990. Münster 2004. – K. KROWIRANDA: Wizerunek emigranta w prozie polskiej lat dziewięćdziesiątych XX w. Natasza Goerke, Manuela Gretkowska. W: Pisarz na emigracji. Wwa 2005. – M. KOŁODZIEJCZYK: Wszystkie wcielenia Manueli. „Polityka” 2007 nr 10. – E. POŁCZYŃSKA: Czytelnik wobec „śmietnika” intelektualnego Manueli Gretkowskiej; Manuela Gretkowska – wtajemniczona Papieżyca; Gdy wyznanie zmienia się w prowokację, czyli o wyzwaniu w narracji Manueli Gretkowskiej. W tejże: Topos labiryntu w dwudziestowiecznych narracjach seryjnych. Tor. 2008. – J. FRANCZAK: Widmo wolności. „Tyg. Powsz.” 2011 nr 44 [dot. twórczości M. Gretkowskiej]. – A. MROZIK: Akuszerki transformacji. Wwa 2012, passim. – A. MROZIK: Polka, Europejka, obywatelka. Figura Matki Polki w najnowszej twórczości i działalności politycznej Manueli Gretkowskiej. W: Pożegnanie z Matką-Polką? Wwa 2012. – A. NĘCKA: Popfeminizm: Gretkowska, Plebanek, Samson. W tejże: Co ważne i ważniejsze. Mikołów 2012. – D. DOBROWOLSKA: Manuela Gretkowska jako autorka postmodernistycznych, feministycznych sylw (problematyka niezakorzenienia). W tejże: My o przeszłości, przeszłość o nas. Tor. 2013. – B. KARWOWSKA: Druga płeć na wygnaniu. Doświadczenie migracyjne w opowieści powojennych pisarek polskich. Kr. 2013, passim. – A. NĘCKA: „Artysta ma prawo przekraczać tabu w sobie”. W tejże: Emigracje intymne. Katow. 2013. – I. SZULC: Manuela Gretkowska. [Przeł.:] J. Jeništa. W: Současná ruská, polska a ukrajinská literatura. Olomouc 2013. – S. BURKOT: Proza Manueli Gretkowskiej. (I-II). W tegoż: W poszukiwaniu tożsamości. Kr. 2015.

My zdies’ emigranty (poz. 1): A. NELICKI: To jest młoda pisarka. „Dekada Lit.” 1991 nr 28. – H. ZAWORSKA: Manuela w krainie czarów. „Gaz. Wybor.” 1991 nr 227. – D. KUZIAK: Gnoza i anegdota. „Literatura” 1992 nr 7. – B. SMOLEŃ: Maria, Magdalena i myszy. „Polityka” 1992 nr 13. – K.M. GAUSS: Jad starego, polskiego rasizmu. „Brulion” 1993 nr 21/22.

Tarot paryski (poz. 2): I. JAROSIŃSKA: Gdzie jest ten „emigracyjny skowyt”? „Nowe Książ.” 1993 nr 12. – M. LENGREN: Papieros Diogenesa. „Twórczość” 1993 nr 12. – A. WIEDEMANN: Tarot jest światem, a świat jest wariatem. „Czas Kult.” 1993 nr 4. – M. CIUPEK: W tym szaleństwie jest metoda? „Dekada Lit.” 1994 nr 1. – D. NOWACKI: Tarota stawiać na paryskim bruku. „FA- art” 1994 nr 1.

Kabaret metafizyczny (poz. 3): E. BASSET: Metafizyka kabaretowa. „Fronda” 1994 nr 2. – A. FRANASZEK: Panny z Avignonu, z przesiadką w Bordeaux. „Tyg. Powsz.” 1994 nr 34. – P. GOŹLIŃSKI: Podwójna mistyfikacja. „Życie Warsz.” 1994 nr 262. – B. KLUKOWSKI: Z Manuelą w Paryżu. „Wiad. Kult.” 1994 nr 17. – A. KOSIŃSKA: Rytm, czyli powinność. „Dekada Lit.” 1994 nr 18/19. – D. NOWACKI: Jeden Paryż i dwie łechtaczki. „FA- art” 1994 nr 4. – A. LEGEŻYŃSKA: Kicz albo śmierć. „Polonistyka” 1995 nr 8, przedr. w tejże: Krytyk jako domokrążca. Pozn. 2002 [dot. też: A. Stasiuk: Biały kruk]. – M. LENGREN: Proza w błazeńskiej czapce. „Twórczość” 1995 nr 1. – R. PRASZYŃSKI: Czakram cipki. „Studium” 1995 nr 1. – T. SZKOŁUT: Metafizyka i pornografia. „Akcent” 1995 nr 2. – E. RYBICKA: Tracić siebie z oczu: „Kabaret metafizyczny” Manueli Gretkowskiej. W tejże: Formy labiryntu w prozie polskiej XX wieku. Kr. 2000. – W. SCHLOTT: Gretkowskas Metaphysisches Kabarett. W tegoż: Polnische Prosa nach 1990. Münster 2004. – A. MIZERSKA: Płeć jako przebranie. Kamp w „Kabarecie metafizycznym” Manueli Gretkowskiej. W: Podmiot i tekst w literaturze XX wieku. Wwa 2006. – M. URBANOWSKI: Metafizyczna mania. W tegoż: Dezerterzy i żołnierze. Kr. 2007. – M. KOWALCZYK: Błękitny Anioł, diwa, femme fatale, artystka, dziwadło…? O konstrukcji postaci Beby Mazeppo w „Kabarecie metafizycznym” Manueli Gretkowskiej. W: Między człowiekiem i człowiekiem. Siedlce 2013.

Podręcznik do ludzi (poz. 4): I. IWASIÓW: Bezpieczne pół kroku. „Nowe Książ.” 1996 nr 7. – M. ŁAWRYNOWICZ: Manuela do ludzi. „Mag. Lit.” 1996 nr 3/4. – A. MAKSIMIUK: Cytaty, lustra i konwencje. „Wiad. Kult.” 1996 nr 23. – K. MASŁOŃ, Ł. GOŁĘBIEWSKI: Pro: Meeting z Gretkowską. Kontra podręcznik dla masochistów. „Rzeczpospolita” 1996 nr 130. – J. SZAKET: Abulafia Gretkowska i jej podręcznik. „FA- art” 1996 nr 3. – M. WIATER: „Podręcznik do ludzi. Tom I i ostatni...” wstrząs mózgu. „Pogranicza” 1996 nr 3. – J. INGLOT: Książki pokupne. „Odra” 1997 nr 1. – M. RABIZO- BIREK: Z czym do ludzi. „Twórczość” 1997 nr 1.

Namiętnik (poz. 6): Sz. HOŁOWNIA: Ucisk mózgu na duszę. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 281. – P. KĘPIŃSKI: Czy pisarze to spryciarze? „Czas. Kult.” 1998 nr 6. – K. MASŁOŃ: Przygody ciała z duszą. „Rzeczpospolita” 1998 nr 301. – I. KANTOROWSKI: Sama namiętność to za mało. „Metafora” 1999 nr 39/40. – I. MISIAK: Rozkosze zmysłów czy refleksji? „Nowe Książ.” 1999 nr 2. – D. NOWACKI: Dowód w sprawie. „Twórczość” 1999 nr 5. – R. OSTASZEWSKI: Rzucone w kąt karty tarota, albo w kulturowym ciuchlandzie. „Dekada Lit.” 1999 nr 4. – J. SZAKET: Beznamiętnik. „FA- art” 1999 nr 1. – K.E. FILIPOWICZ: Droga do śmierci Sandry K. W: Człowiek w drodze. T. 1. Bydg. 2000. – K. KALBARCZYK: „Sandra K.” Manueli Gretkowskiej, czyli kobiecość uwikłana w popkulturę. W: Kulturowe terytoria literatury. Siedlce 2006.

Światowidz (poz. 7): H. GOSK: Homo café w podróży. „Nowe Książ.” 1998 nr 8. – A. GÓRNICKA-BORATYŃSKA: Tele-światowidz. „Gaz. Wybor.” 1998 nr 110 dod. „Książki”. – D. NOWACKI: Podróż za jeden uśmiech. „Studium” 1998 nr 13/14. – R. NOWAKOWSKI. „Mag. Lit.” 1998 nr 4. – K. PŁOSZAJ: Turystka Manuela. „Fraza” 1999 nr 2/3. – K. SZUMLEWICZ: Homo café. „Twórczość” 1999 nr 2.

Silikon (poz. 10): M. KAMIEŃCZYK: Silikonada. „Opcje” 2000 nr 5. – D. NOWACKI: Pisma rozproszone, tom drugi. „Twórczość” 2000 nr 10. – A. WOŹNICKA: Paryż to ja. „Nowe Książ.” 2000 nr 11.

Polka (poz. 11): M. CUBER: Odwaga. „Opcje” 2001 nr 5. – P. CZAPLIŃSKI: Taka Polka. „Gaz. Wybor.” 2001 nr 154. – K. DUNIN: Ładna Polka. „Res Publica Nowa” 2001 nr 8. – D. KOZICKA: Dojrzewanie Albertynki. „Dekada Lit.” 2001 nr 11/12. – P. MICHAŁOWSKI: Dziennik prenatalny Manueli, czyli skandal szczęśliwej miłości. „Pogranicza” 2001 nr 3. – D. NOWACKI: Nowy gmach – stare fundamenty. „Twórczość” 2001 nr 12. – R. OSTASZEWSKI: Dziennik nieplanowanej ciąży. „Nowe Książ.” 2001 nr 9. – A. NĘCKA: Granice przyzwoitości. Katow. 2006, passim. – Ż. Słaby: Macierzyństwo jest normalne. Stereotypy dotyczące roli matki na przykładzie utworów Anny Nasiłowskiej i Manueli Gretkowskiej. W: Gender w weekend. Warszawa 2006. – B. ZWOLIŃSKA: Proza kobieca po 1989 roku wobec mitu matki-Polki. W: Polska proza i poezja po 1989 roku wobec tradycji. Tor. 2007 [dot. m.in. M. Gretkowskiej]. – J. SŁABY: Stereotypy macierzyństwa w prozie Anny Nasiłowskiej i Manueli Gretkowskiej. „Teksty Drugie” 2008 nr 1/2.

Sceny z życia pozamałżeńskiego (poz. 12): M. CUBER: „Religijny” romans świeckich. „Twórczość” 2003 nr 7/8. – H. GOSK: O nic nie chodzi, wszystko uchodzi. „Nowe Książ.” 2003 nr 6.

Europejka (poz. 13): P.T. FELIS. „Gaz. Wybor.” 2004 nr 133. – D. NOWACKI: Żeby było przyjemnie. „Twórczość” 2004 nr 9. – R. SIEROCIŃSKA: Gretkowska zwyczajna. „Nowe Książ.” 2004 nr 9.

Kobieta i mężczyźni (poz. 14): M. DUDA: Regres czy wielki powrót? „Kresy” 2007 nr 1/2. – I. IWASIÓW: Dwie pary z przyległościami. „Nowe Książ.” 2007 nr 4. – M. MAŁKOWSKA: Czytadło z pretensjami do umoralniania. „Rzeczpospolita” 2007 nr 59. – D. NOWACKI: Uczy, bawi, wychowuje. „Gaz. Wybor.” 2007 nr 49. – A. POCHŁÓDKA: Miejska, mieszczańska, melancholijna. „Dekada Lit.” 2007 nr 2/3. – A. POPRAWA: Proza po macierzyńsku opiekuńcza. „Twórczość” 2007 nr 6. – I. ŁOSSOWSKA. W tejże: Śladami moich lektur. Wwa 2012.

Na dnie nieba (poz. 15): J. WIERZEJSKA: Dojrzałość buntowniczki. „Nowe Książ.” 2008 nr 1.

Obywatelka (poz. 16): B. DARSKA: Zapisy z czasów walki i nadziei. „Twórczość” 2008 nr 9.

Miłość po polsku (poz. 17): M. CUBER: Gdy mężczyzna jest sterowalny. „Nowe Książ.” 2010 nr 9. – P. KĘPIŃSKI: Kosmiczna pustka. „Twórczość” 2010 nr 12. – D. NOWACKI: Kobiety, faceci, kłopoty. „Gaz. Wybor.” 2010 nr 114. – P. PUSTKOWIAK: Wszystko do wymiany. „Dz. – Gaz. Prawna” 2010 nr 112 dod. „Kultura”.

Trans (poz. 18): A. HORUBAŁA: Wiecznie młoda Manuela. „Uważam Rze” 2011 nr 18. – P. KĘPIŃSKI: Wszystkie świństwa świata. „Newsweek Polska” 2011 nr 18. – K. MASŁOŃ: Spowiedź dziewczęcia minionego wieku. „Uważam Rze” 2011 nr 17. – A. NĘCKA: Gretkowska w „starym” stylu. „Nowe Książ.” 2011 nr 8. – D. NOWACKI: Marysia i bestia. „Gaz. Wybor.” 2011 nr 113. – I. NYC: Znośna lekkość bytu. „Wprost” 2011 nr 20. – J. SOBOLEWSKA: Szamanka orgazmu. „Polityka” 2011 nr 22. – M. WAPIŃSKA: Polskie tango w Paryżu. „Dz. – Gaz. Prawna” 2011 nr 117 dod. „Kultura”. – R. ZIORA: Trans(gresja). „Śląsk” 2011 nr 8. – Zob. też Wywiady.

Agent (poz. 19): L. BUGAJSKI: Mężczyzna i nadkobieta. „Newsweek Polska” 2012 nr 17. – K. MASŁOŃ: Sylwetka, twarz i gęba. „Uważam Rze” 2012 nr 24. – M. CUBER: Zagłada jako klisza, gra, sen i wspomnienie. Agencja „Holokaust” (M. Gretkowska: Agent; K. Mirecka-Ploss: Kobieta, która widziała za dużo). W tejże: Metonimie zagłady. Katow. 2013.

Marysiu, jak myślisz (poz. 20): M. JOTKA: Człowiekiem jesteś, więc myśl. „Nowe Książ.” 2014 nr 3.

Miłość klasy średniej (poz. 21): M. FRENKIEL: Uczuciowe zakręty klasy średniej. Powst. 2015 [on-line] [dostęp 13 maja 2016]. Dostępny w Internecie: http://ksiazki.onet.pl/recenzje/milosc-klasy-sredniej-manuela-gretkowska-piotr-pietucha-recenzja/06zcyw. – A. GODZIŃSKA. Powst. 2015 [on-line] [dostęp 13 maja 2016]. Dostępny w Internecie: http://szuflada.net/milosc-klasy-sredniej-manuela-gretkowska-piotr-pietucha.

Katarzyna Batora