PĄKCIŃSKI Marek
ur. 1960
Historyk literatury, prozaik, tłumacz.
Urodzony 11 sierpnia 1960 w Warszawie; syn Feliksa Pąkcińskiego, lekarza, i Marianny z domu Bębenek, filologa klasycznego, w latach późniejszych profesora Uniwersytetu Warszawskiego (UW). Mieszkał w Otwocku pod Warszawą, gdzie ojciec pracował jako lekarz w sanatorium przeciwgruźliczym, a następnie był jego dyrektorem. Wiersze zaczął pisać jeszcze jako dziecko; debiutował w 1975 utworem poetyckim pt. Biblioteka, opublikowanym w czasopiśmie „Filomata” (nr 288). Wkrótce potem, jako szesnastoletni chłopiec, wydał powieść Owadzia planeta. Do 1981 nadal zamieszczał wiersze w „Filomacie”. W 1978 zdał maturę w Liceum Ogólnokształcącym im. K. I. Gałczyńskiego w Otwocku i rozpoczął studia polonistyczne (specjalność nauczycielska) na UW. W 1983 uzyskał magisterium na podstawie pracy Poezja jako odzwierciedlenie świata społecznego na przykładzie utworów Juliana Kornhausera, Adama Zagajewskiego i Stanisława Barańczaka z lat 1970-1975. W 1983-85 pracował jako stażysta w redakcji „Polonijnego Świata Młodych” (mutacja „Świata Młodych”), a po odbyciu służby wojskowej, w 1985-90 w redakcji debiutów wydawnictwa „Iskry”. W tym czasie rozwijał twórczość literacką i krytycznoliteracką; utwory prozą, artykuły i recenzje publikował m.in. w pismach: „Kierunki” (1984-85, 1989), „Nowe Książki” (stale od 1985), „Fantastyka” (1989) i jej kontynuacja „Nowa Fantastyka (1990-95), „Tygodnik Solidarność” (1989). Jednocześnie od 1984 współpracował z Pracownią Pozytywizmu (od 1990 Pracownia Literatury II połowy XIX wieku) Instytutu Badań Literackich (IBL) PAN, w 1990 został zatrudniony w tym zespole na stanowisku asystenta. W 1992 uzyskał doktorat na podstawie rozprawy „Młodzi konserwatyści warszawscy”. Zarys monograficzny, napisanej pod kierunkiem prof. Janusza Maciejewskiego, a w 1996 otrzymał stanowisko adiunkta. W 1995 zaczął uczestniczyć w działalności edukacyjnej IBL PAN, prowadząc zajęcia na Podyplomowym Studium Filologii Polskiej oraz w ramach Kursu Retoryki Praktycznej i Krytyki. Studia i artykuły publikował m.in. w pismach: „List Oceaniczny” (1990, 1994-95), „Potop” (1991), „Przegląd Literacki” (1992-93), „Życie Warszawy” (1992-93), „Społeczeństwo Otwarte” (1992-93), „Literatura” (1996-97), „Nowe Książki” (1995-97). W 2006 uzyskał habilitację na podstawie książki Maski Zaratustry. Motywy i wątki filozofii Nietzschego a kryzys nowoczesności. W styczniu 2007 objął na stanowisku profesora kierownictwo Zakładu Literatury Pozytywizmu i Młodej Polski na Uniwersytecie Humanistyczno-Przyrodniczym Jana Kochanowskiego w Kielcach. W tymże roku przez jeden semestr wykładał literaturę pozytywizmu i modernizmu na Uniwersytecie w Białymstoku. Wszedł też do Rady Naukowej IBL PAN. W 2009 otrzymał stanowisko docenta, a w 2010 profesora nadzwyczajnego IBL PAN. Od tegoż roku zaczął uczestniczyć w pracach Głównego Komitetu Olimpiady Literatury i Języka Polskiego.
Był żonaty z Urszulą z domu Siwek, nauczycielką (rozwód w 1996); z małżeństwa tego ma syna Kacpra (ur. 1987). W 2012 zawarł związek małżeński z Jolantą Janiszewską, absolwentką chemii.
Mieszka w Toruniu i w Warszawie.
TWÓRCZOŚĆ
1. Owadzia planeta. Opowiadania. Wwa: Czyt. 1976, 193 s.
Opowiadania z lat 1973-1974. – Zawartość: Zwierciadło losów: Thyretion – Świat mojej wyobraźni; Homo africanus; Zwierciadło losów; Gra w szachy (wersja I); Gra w szachy (wersja II); Most na rzece Yare; Wspomnienie archanioła; Zachowanie się mrówek podczas apokalipsy; Pejzaż poniżej słońca; Determinizm trzmiela; Wieczór w małym miasteczku. – Odkrywcy niezmierzalnego: Odrodzenie; Owadzia planeta; Mgła; Odkrywcy niemierzalnego; Pojedynek; Logika absurdu.
Przekł. węgier.: Rovarbolygó. [Przeł.] L. Vermes. [Budapest] 1982.
2. Ogród pamięci. [Opowiadania]. Powst. 1982. Wyd. Wwa: Czyt. 1985, 158 s.
Zawartość: Ogród pamięci; Ci, co ryzykują.
Wyróżnienie w konkursie lit. im. A. Kowalskiego (Olka) zorganizowanym przez redakcję „Walki Młod.” w 1986.
3. Monady. [Powieść]. Wwa: Iskry 1989, 138 s.
4. Skarb Hittinu. [Powieść dla młodzieży]. Szczec.: Koga 1991, 86 s.
5. Tajne policje. [Opowiadania]. Wwa: Czyt. 1993, 199 s.
Zawartość: Przypowieść o zdradzie; Ornitolog; Consuela; Luigi, książę Piemontu; Kamienne brzegi.
6. Konserwatyzm na rozdrożu. „Młodzi konserwatyści” warszawscy wobec ideowych dylematów schyłku XIX wieku. Wwa: Wydawn. IBL 1994, 167 s. IBL PAN.
Rozprawa doktorska.
7. Maski Zaratustry. Motywy i wątki filozofii Nietzschego a kryzys nowoczesności. Wwa: Fundacja Akad. Hum.; IBL PAN 2004, 354 s.
Rozprawa habilitacyjna.
Zawartość: Wędrówka po asymetrii: Miejsce Nietzschego; Skok Zaratustry. Motywy myśli Nietzschego jako „oznaki” i „ślady”. – Ekspozycja podłoża: Pozytywizm albo słabość pojęć; Artykulacja śladu. Nietzsche a pozytywistyczny „mit podstaw”; Język konserwatystów: problemy nietzscheańskie; Konserwatyści a koncepcja czasu kolistego. – Rozproszenie formy: Modernizm czyli empatia; Recepcja nietzscheanizmu w polskiej i rosyjskiej eseistyce filozoficznej początku XX wieku; Rosjanin jako „inny” kultury polskiej przełomu XIX i XX wieku. Motywy i wątki nietzscheańskie; Monstrum, artysta, terapeuta: nietzscheański obraz człowieka miedzy epokami.
Studia i artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych: „Twórczość” [czasopismo]. W: Słownik literatury polskiej XX wieku. Wr., Kr., Wwa 1992 s. 1131-1135. – Masoni w oczach polskich konserwatystów. „Ars Regia” 1993 nr 2 s. 56-66. – Śmierć Kultermanna. Cz. 1-2. „Metafora“ 1995/96 nr 22/23 s. 29-41, nr 24 s. 85-98. – Język konserwatystów. W: Pozytywizm. Języki epoki. Wwa 2001 s. 92-103. – Konserwatyści a koncepcja czasu kolistego. W: Pogranicza literatury. Wwa 2001 s. 229-237. – Judeofobia, antysemityzm, ariocentryzm: kryzys kultury chrześcijańskiej a retoryka tekstu. W: Kwestia żydowska w XIX wieku. Spory o tożsamość Polaków. Wwa 2004 s. 405-422. – Sienkiewicz a środowisko warszawskie – pomiędzy asymilacją a konfliktami. „Rocz. Tow. Lit. im. A. Mick.” 2006 s. 89-100. – Ironiczny „skok” stylu. Miciński i Witkacy pomiędzy wzniosłością a groteską. „Napis” 2008 ser. XIV s. 351-367. – Ugięcie fabuły: twórczość Stanisława Lema pod presją uwarunkowań. „Napis” 2009 ser. XV s. 293-310. – Symbolika piramidy w rytuałach wolnomularstwa a filozofia Nietzschego (prolegomena). „Napis” 2010 ser. XVI s. 421-433. – Literatura a strategia: relacje o wojnie 1920 roku Stanisława Rembeka, Eugeniusza Małaczewskiego oraz Izaaka Babla. „Napis” 2011, ser. XVII s. 123-138. – Ciało, płeć i wstyd komunisty. Na marginesie utopijnych powieści fantastycznonaukowych Stanisława Lema z lat pięćdziesiątych XX w. „Napis” 2012 ser. XVIII s. 245-270. – Dylematy modernistycznego indywidualizmu: Brzozowski i Nałkowski. W: Konstelacje Stanisława Brzozowskiego. Wwa 2012 s. 279-290. – Tajemnica późnej twórczości Elizy Orzeszkowej – próba diagnozy. W: Sekrety Orzeszkowej. Wwa 2012 s. 293-307. – Nowoczesność. Opowieść o rodzinie bezimiennej. „Napis” 2013 ser. XIX s. 201-227. – Brakująca granica. Wizualność a estetyczna wzniosłość w tekstach popularnonaukowych przełomu XIX i XX wieku. „Napis” 2014 ser. XX s. 197-218.
Przekłady utworów prozą M. Pąkcińskiego w antologiach zagranicznych.: czes.: Touha po modrém nebi. [Wybór i przekł.] L. Štěpán. Praha 1981, – niem.: Der Fotograf des Unischtbaren und andere phantastische Geschichten. Berlin 1978, wyd. nast. tamże 1983; Fűnf Löffel Elixier und andere phantastische Erzählungen. Berlin 1987.
Przekłady
1. G. Bear: Głowy. [Powieść science-fiction]. Wwa: Amber 1994, 184 s.
2. L. Carter: Giganci zmierzchu świata. [Powieść]. Wwa: Amber 1994, 221 s. Fantasy.
3. R. Sheckley: Opcje. [Powieść science-fiction]. Wwa: Amber 1995, 219 s.
4. D. Hagberg: Masa nadkrytyczna. [Powieść]. Wwa: Adamski i Bieliński 1996, 427 s.
5. R. Sheckley: Obywatel Galaktyki. [Powieść science-fiction]. Przeł.: …, M. Rudnik. Wwa: Amber 1996, 255 s.
6. G. Benford: W oceanie nocy. [Powieść science-fiction]. Wwa: Amber 1999, 366 s. Wielkie Serie SF.
7. C. Duriez: Anno Domini 33. Rok, który odmienił świat. Wwa: Amber 2007, 230 s.
Wydawnictwo popularne dot. Jezusa Chrystusa.
OPRACOWANIA (wybór)
Ank. 2010. – Wywiady: Drugi szkic do portretu. Rozm. M. Markowski. „Kultura” 1988 nr 7; Pod płaszczykiem fantazji. Rozm. M. Jarocka. „Argumenty” 1988 nr 32.
Ogólne: B. MACIEJEWSKI: Debiut ucznia. „Kultura” 1976 nr 39. – A. NIEWIADOWSKI: M.P. W tegoż: Polska fantastyka naukowa. Wwa 1987. – A. NIEWIADOWSKI: M.P. W: A. NIEWIADOWSKI, A. SMUSZKIEWICZ: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Pozn. 1990.
Owadzia planeta (poz. 1): L. BUGAJSKI: Radość pisania. „Radar” 1976 nr 12. – B. MOŻDŻYŃSKI: Na owadziej planecie. „Sztand. Młod.” 1976 nr 258. – B. PAROBCZAK: Zafascynowany wiedzą. „Tyg. Kult.” 1976 nr 42. – E. PAUKSZTA: Narodziny pisarza. „Głos Wielkopol.” 1976 nr 201. – J. ROGOZIŃSKI: Domena wyobraźni. „Literatura” 1976 nr 48. – T.J. ŻÓŁCIŃSKI: Owadzia planeta. „Fakty” 1976 nr 44. – Z. MIKOŁEJKO: Imitacje? „Nowy Wyraz” 1977 nr 2. – J. PIESZCZACHOWICZ: Problemy i gesty. „Nowe Książ.” 1977 nr 5. – K. PYSIAK: Wokół „młodej prozy”. „Nowy Wyraz” 1977 nr 7, przedr. w tegoż: Przecena dla młodej literatury. Wwa 1988. – J. WALC: Szansa. „Polityka” 1977 nr 1.
Ogród pamięci (poz. 2): H. BEREZA: Czytane w maszynopisie: Pułapka. „Twórczość” 1982 nr 6. – J.Z. LICHAŃSKI: W ogrodzie pamięci. „Nowe Książ.” 1985 nr 5. – T. MIŁKOWSKI: Ogrody filozofów. „Tryb. Ludu” 1985 nr 179. – A. NASIŁOWSKA: Niepodległość wyobraźni. „Twórczość” 1985 nr 9. – T.J. ŻÓŁCIŃSKI: P. redivivus. „Radar” 1985 nr 27. – M. PAROWSKI. W tegoż: Czas fantastyki. Szczec. 1990.
Monady (poz. 3): M. LENGREN: W gorsecie awangardy. „Twórczość” 1991 nr 1. – W. SOLECKI: Monady bez tożsamości. „Nowe Książ.” 1991 nr 2.
Tajne policje (poz. 5): M. JENTYS: Zdrada i litość. „Twórczość” 1993 nr 7, przedr. pt. Moralitety M.P. w tejże: Nić Ariadny. Tor. 2005. – T. MIŁKOWSKI: Zamknięte kręgi. „Życie Codz.” 1993 nr 165. – [M. PAROWSKI] NEGOCJATOR: Kunszt w szkatułce. „Nowa Fantastyka” 1993 nr 9. – A. MARZEC: W świecie zmyślenia i tajnych służb. „Nowe Książ.” 1994 nr 7. – G. BYLICA: Dlaczego utopia?. „FA-art” 1995 nr 1. – A. ŚWIETLIK: Polityka czy moralność? „Prz. Artyst.-Lit.” 1995 nr 4.
Konserwatyzm na rozdrożu (poz. 6): J. SKOCZYŃSKI: Konserwatyści warszawscy. „Nowe Książ.” 1995 nr 7.
Maski Zaratustry (poz. 7): W. KALISZEWSKI: Twarz Nietzschego. „Nowe Książ.” 2005 nr 9.
