ur. 1954

Historyk literatury

BIOGRAM

Urodzona 24 grudnia 1954 w Gdańsku; córka Henryka Kalinowskiego, inżyniera i kapitana Jachtowej Żeglugi Wielkiej, i Idalii z domu Skorwid, pracownika umysłowego. W 1969-73 uczęszczała do IX Liceum Ogólnokształcącego w Gdańsku. Po zdaniu matury studiowała filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim (UG); w 1977 otrzymała magisterium z wyróżnieniem. W 1979-84 uczęszczała na studia doktoranckie w Instytucie Badań Literackich (IBL) PAN w Warszawie. W tym okresie brała udział w konwersatoriach i seminariach doktoranckich prowadzonych przez prof. Marię Janion w IBL PAN w Warszawie i na UG. W 1985 została zatrudniona (na stanowisku asystenta, a następnie adiunkta) w Instytucie Filologii Polskiej (potem Instytut Literatury Polskiej; ILP) Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (UMK) w Toruniu. W tymże roku uzyskała tytuł doktora na podstawie rozprawy pt. Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności (promotor prof. Maria Żmigrodzka). Debiutowała w 1986 fragmentem tej pracy, opublikowanym w książce zbiorowej Style zachowań romantycznych (Wwa 1986). W następnych latach kontynuowała badania nad literaturą i teatrem okresu romantyzmu. W 1985 została członkiem Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza (TLAM; w latach osiemdziesiątych była sekretarzem jego Oddziału Toruńskiego), a w 1986 członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Trzykrotnie otrzymała nagrody i wyróżnienia rektora UMK (1986, 1995, 2004). W 1991 weszła w skład zespołu redakcyjnego nowej edycji krytycznej Dzieł A. Mickiewicza wydawanej przez TLAM pod redakcją prof. Zofii Stefanowskiej. W 1995 habilitowała się na UMK na podstawie rozprawy pt. Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej. W 1997 otrzymała stanowisko profesora nadzwyczajnego i od tego roku do 2003 pełniła funkcję kierownika Zakładu Romantyzmu i Pozytywizmu ILP UMK. W roku 1997 podjęła współpracę z Ośrodkiem Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego (OBTA). W 1997-2000 kierowała realizacją programu Antyk romantyków – model europejski i wariant polski w OBTA oraz w ILP UMK (w ramach grantu zespołowego Komitetu Badań Naukowych). W 1998-99 przebywała na stypendium naukowym na Uniwersytecie w Patras w Grecji, studiując problematykę literatury i kultury nowogreckiej. W latach dziewięćdziesiątych oraz następnych pełniła szereg funkcji naukowych na UMK, m. in. była współorganizatorką specjalizacji teatrologicznej na kierunku filologia polska, opiekunem Koła Naukowego Edytorsko-Tekstologicznego, Koła Teatrologów na Wydziale Humanistycznym, kierownikiem Studium Zaocznego Filologii Polskiej, członkiem Komisji Dydaktycznej na Wydziale Humanistycznym, członkiem, a następnie wiceprzewodniczącą i przewodniczącą Komisji Wydawniczej na Wydziale Filologicznym, członkiem Rady Bibliotecznej UMK. W 2001-04 pełniła funkcję kierownika międzyuczelnianego zespołu realizującego w OBTA UW projekt Przekształcenia antycznych mitów tematów i symboli w literaturze i sztuce romantyzmu i modernizmu. W 2001 została redaktorem naczelnym serii OBTA i ILP UMK Antyk Romantyków.W 2004 otrzymała tytuł naukowy profesora. W 2005 podjęła także pracę na UW w OBTA (od 2008 Instytut Badań Interdyscyplinarnych, od 2012 Wydział „Artes Liberales” UW) na stanowisku profesora wizytującego, gdzie zajęła się problematyką dziedzictwa greckiego w literaturze i kulturze romantyzmu. Od końca lat dziewięćdziesiątych kilkakrotnie przebywała na stypendiach i stażach badawczych, m.in. w Jesus College na Uniwersytecie w Cambridge, w Bibliotece Polskiej w Paryżu, w Grecji (m.in. na Uniwersytecie im. Arystotelesa w Salonikach i w National Hellenic Research Foundation w Atenach) i w Collegium Budapest na Węgrzech. Brała udział w kilkudziesięciu konferencjach naukowych (polskich i zagranicznych, część z nich współorganizowała na UMK i UW) oraz w międzynarodowych projektach, m.in. w East European Travel Writing on Europe, organizowanym przez University College, London’s School of Slavonic and East European Studies (zakończony w 2008), w Multiple antiquities – multiple modernities. Ancient histories in nineteenth century European cultures, organizowanym przez Collegium Budapest (2005), w International PhD project in the humanities na Wydziale „Artes Liberales” UW (w realizacji, z Międzynarodową Szkołą Humanistyczną Europy Wschodniej, MSH EW). W 2006-09 kierowała międzyuczelnianym zespołem realizującym projekt Filhellenizm romantyków – specyfika polska i konteksty europejskie (słowiańskie i zachodnie), a od 2011 projektem Sparta w literaturze i kulturze polskiej – od okresu staropolskiego do XX wieku. Między recepcją dziedzictwa greckiego a poszukiwaniem narodowej tożsamości. W 2007-2014 była redaktorem naczelnym kwartalnika Wydziału Filologicznego UMK „Litteraria Copernicana”; następnie weszła w skład Rady Naukowej tego pisma. W 2012 została wyróżniona Nagrodą Rektora UW. W 2013 otrzymała stanowisko profesora zwyczajnego na UMK. W 2014 odeszła z UMK i przeszła do pracy na Wydziale Artes Liberales UW. Odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej (2008) i Medalem Złotym za Długoletnią Służbę (2012). Mieszka w Toruniu.

TWÓRCZOŚĆ

1. Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności. [Studium]. Wwa: PIW 1986, 278 s. PAN IBL Historia Lit. Studia, 46

Nagroda im. M. i K. Górskich przyznana przez Tor. Tow. Nauk. w 1989.

2. Grecja romantyków. Studia nad obrazem Grecji w literaturze romantycznej. Tor.: UMK 1995, 171 s. Rozprawy UMK.

Zawartość: Wstęp. – Cz. I. Romantyczne wizerunki Grecji. Analizy i interpretacje: Byronowska wizja Grecji; Wizja Grecji w przedmowie do I tomu „Poezji” Adama Mickiewicza; Wizerunek Grecji w „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu” Juliusza Słowackiego; O podróży greckiej w twórczości Norwida. – Cz. II. Romantyczny mit Grecji. Syntezy: Grecja romantyków europejskich (problematyka badań nad hellenizmem i filhellenizmem literatury romantycznej); Egotyzm w romantycznych wyobrażeniach Grecji.

3. Los, miłość, sacrum. Studia o dramacie romantycznym i jego dwudziestowiecznej recepcji. Tor.: Wydawn. UMK 2003, 336 s.

Zawartość: Słowo wstępne. – Cz. I. Między Losem a Opatrznością – świat dramatów Juliusza Słowackiego: Antymisteryjność „Kordiana” (w kręgu romantycznej ironiczności); O losie w „Horsztyńskim”; Miłość i sacrum w „Mazepie”; Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego dwugłos o formach: „ariostycznej”, „homerycznej”, „eschylowskiej”; Wokół listów dedykacyjnych do „Balladyny” i „Lilii Wenedy”; O ostatniej pieśni chóru „Lilii Wenedy” – Słowackiego greckie sny o Polsce w „Grobie Agamemnona”; „Agezylausz” [J. Słowackiego]: między tragedią i misterium. – Cz. II. Dziady i teatr misteryjny Reduty: „Dziady” Mieczysława Limanowskiego; Trzy misteria. Dramaty romantyczne w interpretacji Mieczysława Limanowskiego; „Mickiewicz go na tej drodze prowadził...” Reduta jako laboratorium teatralne: między psychologią a metafizyką; „Hamlet” w kręgu Reduty. Hamlet, Szczęsny i polski teatr misteryjny. – Cz. III. Wobec romantycznych form i narodowych stereotypów: „Zwolon” Cypriana Norwida wobec stereotypów polskiego romantyzmu; Dwie interpretacje „Dziadów”: Czesława Miłosza i Jarosława Marka Rymkiewicza.

Przekł. ang. studium „Hamlet” w kręgu Reduty: „Hamlet” and the Reduta theatre. W: „Hamlet” East-West. Gdańsk 1998.

4. Juliusza Słowackiego „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. Glosy. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2011, 437 s. Wiek XIX, t. 5.

Zawiera także: H. Głębocki: Zaginiony raptularz J. Słowackiego z podróży na Wschód (1836-1837) – odnaleziony po 70 latach w zbiorach ros.

5. Agezylausz Juliusza Słowackiego. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2015, 325 s, [32] s. tabl. Wiek XIX, t.6.

Wyd. w wersji elektronicznej Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2014, 403 s., plik w formacie EPUB MOBI.

Monografia historycznoliteracka i edytorsko-tekstologiczna utworu, wraz z nową edycją dramatu.

Artykuły, rozprawy i studia w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: Romantyczne antynomie samotności. W: Od Kochanowskiego do Różewicza. Wwa 1988 s. 27-41. – O przestrzeni międzyludzkiego obcowania w „Horsztyńskim” Juliusza Słowackiego. „Acta Univ. Nicolai Copernici” 1989 nr 193 s. 49-75. – „Szybkość”: oraz „tempo” i „rytm” jako kategorie teatrologiczne. (Próba sformułowania pytań). W: Szybko i szybciej. Wwa 1996 s. 204-216. – Kilka słów o posągowej piękności marmurowej w twórczości Juliusza Słowackiego. W: Lustra historii. Wwa 1998 s. 107-116. – „Zdania i uwagi” i tzw. „Trzy urywki” Mickiewiczowskie. W: Wiersze Adama Mickiewicza. Analizy, komentarze, interpretacje. Łódź 1998 s. 197-208. – „Agezylausz” Juliusza Słowackiego – obszary świata poetyckiego. (Próba sformułowania pytań); Wokół Mickiewiczowskiej hermeneutyki kultury antycznej w wykładach lozańskich. Próba sformułowania pytań. W: Antyk romantyków: model europejski i wariant polski. Rekonesans. Tor. 2003 s. 359-375, 195-204. – Warsztat edytorski Czesława Zgorzelskiego jako wydawcy wierszy Mickiewicza. „Rocz. Hum.” 2003 s. 21-37. – Mickiewiczowska wizja dramatu i teatru w prelekcjach paryskich. W: Wykłady lozańskie Adama Mickiewicza. Katow. 2006 s. 159-170. – Motyw Sądu Bożego w dramaturgii Juliusza Słowackiego. (Zarys projektu lektury). W: Słowacki teatralny. Pozn. 2006 s. 177-185. – „Podróż” Zbigniewa Herberta – kilka uwag do próby lektury. W: Przez dwa stulecia. Tor. 2006 s. 379-390. – Romantyczny wojaż ironiczny – gra identyfikacji i obcości. W: Światy przedstawione. Tor. 2006 s. 93-101. – Mickiewiczowskie wizje egzystencji – pamięć jako ocalenie. W: Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Tor. 2007 s. 71-80. – Powieść o artyście w teatrze Krystiana Lupy. Próba sformułowania pytań. W: Księga Janion. Gdańsk [2007] s. 277-282. – Wizja Grecji w pismach Józefa Kremera. W: Józef Kremer (1806-1875). Kr. 2007 s. 167-179. – Wprowadzenie. Filhellenizm romantyków, specyfika polska i konteksty europejskie. Perspektywy badawcze; Romantyczni Spartanie i Majnoci. W kręgu filhellenizmu wielkich romantyków polskich. Rekonesans. W: Filhellenizm w Polsce. Rekonesans. Wwa 2007 s. 11-24, 202-226. – European identity and romantic irony: Juliusz Słowacki’s journey to Greece. [Przeł.] A. Wróbel. W: Under eastern eyes. A comparative introduction to East European travel writing on Europe. Budapest, New York 2008, s. 223-235. – Ciche ziarna i błyszcząc imiona. (Analiza i interpretacja wiersza Adama Mickiewicza „Pytasz za co Bóg trochą sławy mnie przyozdobił…”); „Nowy w duchu człowiek” i „echa śpiewane w niebie”. (Kilka uwag o wizji poezji w wierszu Juliusza Słowackiego „Nastał, mój miły, wiek eschylesowy…”). W: Poezja świadoma siebie. Toruń 2009 s. 57-65, 67-73. – Podróż grecka jako gatunek literacki, czyli o pewnej hipotezie badawczej. W: Album gdańskie. Gdańsk 2009 s. 735-742. – Antropologia romantyczna a idee antropologiczne humanizmu. W: Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej. Cz. 1. Paradygmaty – Tradycje – profile historyczne. Wwa 2009-2010. s. 477-496. – Kilka słów wprowadzenia. W: Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza. Wwa 2011 s. 7-16. – The myth of Sparta in Juliusz Słowacki and Cyprian Norwid’s dramas. Romantic reinterpretation of Greek heritage – the Polish variant. W: Multiple antiquities – multiple modernities. Frankfurt, New York 2011 s. 547-562. – Sparrows on Parnassus. W: Birthday beasts´ book. Wwa 2011 s. 93-99. – Byron jako uczestnik walk greckich w romantyzmie polskim. W: Filhellenizm w Polsce. Wwa 2012 s. 213-218, toż w jęz. ang.: Byron and the history of modern Greece from the perspective of Polish romanticism. [Przeł.:] A. Wróbel, J. Dutkiewicz. W: The place of Lord Byron in world history. London 2012. – Greckie liryki Cypriana Norwida („Marmur biały”, „Z listu do Włodzimierza Łubieńskiego”). W: Filhellenizm w Polsce. Wwa 2012 s. 235-248. – Grecja – miejsca zachowane i przemienione. W: Geografia Słowackiego, Wwa 2012, s. 329-338. – Grób Agamemnona na trasach greckich podróży (rekonesans). W: Stolice i prowincje kultury. Wwa 2012 s. 315-327. – Między tekstologią a sztuką interpretacji. Kilka uwag na marginesie edycji „Podróży do Ziemi Świętej z Neapolu” Juliusza Słowackiego. W: Spotkania w przestrzeni idei – słów – obrazów. Księga pamiątkowa dedykowana Prof. dr hab. Zofii Mocarskiej-Tycowej. Tor. 2012 s. 195-208. –Waning worlds and budding hopes: anti-idyllic visions of antiquity in Polish Romanticism. W: The missing link: classical reception in the „Younger” Europe. „Classical Receptions Journal”, Oxford 2013 vol 5. nr 3, s. 320-335. – Odnaleziony autograf francuskiego wiersza Juliusza Słowackiego. [Współaut.:] J. Brzozowski, E. Fradois, Z. Przychodniak. „Pam. Lit.” 2014 z. 2 s. 127-145. – Sparta w dialogach „greckich” dzieł Juliusza Słowackiego i Stanisława Wyspiańskiego (próba sformowania pytań)… W: Sparta w kulturze polskiej. Cz. 1. Wwa 2014 s. 197-218. – Jeszcze o Majnotach… Przyczynek do lektury Mickiewiczowskiego „Giaura” i Norwidowskiego „Epimenidesa”. W: Sparta w kulturze polskiej. Cz. 2. Wwa 2015 s. 269-282. – Marii Żmigrodzkiej wizja romantyzmu polskiego. W: IBL w PRL. Studia i wspomnienia. [T.] 1. Wwa 2016 s. 274-297.

Prace redakcyjne

1. Lustra historii. Rozprawy i eseje ofiarowane Profesor Marii Żmigrodzkiej z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej. Pod red. M. Kalinowskiej i E. Kiślak. Wwa: Wydawn. IBL 1998, 278 s.
2. Mieczysław Limanowski. Człowiek, twórca, świadek czasów. Materiały z sesji naukowej. Toruń 1-3 grudnia 1995. Pod red. M. Kalinowskiej i A. Sadurskiego. Tor.: Wydawn. UKM 1998, 445 s.
3. Wiersze Adama Mickiewicza w podobiznach autografów. Część druga. 1830-1855. Oprac.: Cz. Zgorzelski. Red. nauk.: Z. Stefanowska i M. Kalinowska. Wr.: Ossol. 1998, 254 s. , [109] s., tabl.
4. Inspiracje Grecji antycznej w dramacie doby romantyzmu. Rekonesans. [Studia]. Pod red. M. Kalinowskiej. Tor.: A. Marszałek 2002, 317 s. Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej UW, Inst. Literatury. Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków.
5. M. Żmigrodzka: Przez wieki idąca powieść. Wybór pism o literaturze XIX i XX wieku. Oprac.: M. Kalinowska i E. Kiślak. Wwa: Wydawn. IBL 2002, 522 s.
6. Antyk romantyków – model europejski i wariant polski. Rekonesans. [Studia]. Pod red. M. Kalinowskiej i B. Paprockiej–Podlasiak. Tor.: Wydawn. Nauk. Grado 2003, 647 s. Antyk Romantyków.
7. Świat z tajemnic wyspowiadany… Studia o „Samuelu Zborowskim” Juliusza Słowackiego. Praca zbiorowa pod red. M. Kalinowskiej, J. Skuczyńskiego i M. Bizior. [Słowo wstępne:] M. Kalinowska. Tor.: Wydawn. UMK 2006, 382 s. Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej UW, Inst. Literatury Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków.
8. Światy przedstawione. Prace z historii i teorii literatury ofiarowane profesorowi Jerzemu Speinie. Pod red. M. Kalinowskiej, E. Owczarza, J. Skuczyńskiego, M. Wołka. Tor.: Wydawn. UMK 2006, 553 s.
9. Filhellenizm w Polsce. Rekonesans. Pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, J. Ławskiego i K. Tomaszuk. Wwa: Wydawn. UW 2007, 348 s. Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej UW, Inst. Literatury Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków.
10. Poemat dygresyjny Juliusza Słowackiego. Struktura, konteksty, recepcja. Pod red. M. Kalinowskiej i M. Leszczyńskiego. Tor.: Wydawn. Nauk. UMK 2011, 461 s.
11. Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza wobec tradycji kultury polskiej i europejskiej. Próba nowego spojrzenia. Praca zbiorowa. Pod red. M. Kalinowskiej, J. Ławskiego i M. Bizior-Dombrowskiej. Wwa: Wydawn. UW 2011, 404 s.
12. Filhellenizm w Polsce. Wybrane tematy. Praca zbiorowa. Pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej i K. Tamaszczuka. Wwa: Wydawn. UW 2012, 400 s. Wydz. „Artes Liberales” UW, Inst. Literatury Pol. UMK w Tor. Antyk Romantyków
13. Wyspiański, Kazandzakis i modernistyczne wizje antyku. Red. nauk.: M. Borowska, M. Kalinowska, P. Kaniecki. Wwa: Wydz. „Artes Liberales” UW; Wydawn. Nauk. Sub Lupa 2012, 278 s.
14. Co Słowacki ma nam dziś do powiedzenia? Debaty Wydziału „Artes Liberales”. T. 5. Red. nauk.: M. Kalinowska, J. Kieniewicz i P. Kaniecki. Wwa: Wydz. „Artes Liberales” UW; Wydawn. Nauk. Sub Lupa 2013, 194 s.
15. Sparta w kulturze polskiej. Cz. 1-2. Wprowadzenie: M. Kalinowska. Wwa: Wydwn. Nauk. Sub Lupa. Wydz. „Artes Liberales” UW. Antyk Romantyków.

Cz. 1. Model recepcji, spojrzenie europejskie, konteksty greckie. Pod red. M. Borowskiej, M. Kalinowskiej, J. Speiny i K. Tomaszuk. 2014, 557 s.

Cz. 2. Przekroje, syntezy, konteksty. Pr. zbiorowa pod red. M. Borowskiej, D. Kai, M. Kalinowskiej, J. Speiny. 2015, 411 s.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2008, 2013.

Powrót na górę↑

Mowa i milczenie – romantyczne antynomie samotności

• A. HUTNIKIEWICZ. Spraw. Tow. Nauk. w Tor. 1986 t. 40.
• A. BAGŁAJEWSKI: Czy nasz romantyzm ma samotność? „Twórczość” 1990 nr 10.
• P. JARMOCIK. „Ruch Lit.” 1990 z. 6.
• J. LEOCIAK: Mowa – milczenie – samotność. „Nowe Książ.” 1990 nr 3.
• T. Tyczyński. „Pam. Lit.” 1990 nr 3.

Powrót na górę↑

• Grecja romantyków (poz. 2) : R. KASPEROWICZ. „Znak” 1996 nr 8.
• Z. PRZYBYŁA. „Pr. Nauk. WSP w Częst. Filol. Pol., Hist. i Teoria Lit.”1996 z. 6.
• M. ŻMIGRODZKA. „Pam. Lit.” 1998 z. 1.

Powrót na górę↑

Barbara Marzęcka