GOERKE Natasza

ur. 1960

Prozaiczka.

Urodzona 13 marca 1960 w Poznaniu; córka Tadeusza Goerke i Hanny z domu Murawskiej. Uczęszczała do II Liceum Ogólnokształcącego im. H. Modrzejewskiej w Poznaniu i tam też w 1979 zdała egzaminy maturalne. Po nieudanej próbie dostania się na Wydział Wiedzy o Teatrze w PWST w Warszawie, podjęła studia z zakresu filologii polskiej na poznańskim Uniwersytecie im. A. Mickiewicza. W 1983 przeprowadziła się do Krakowa, gdzie rozwijając zainteresowania sanskrytem i hindi, rozpoczęła studia orientalistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Latem 1984 wyjechała do Danii; przez kilka miesięcy mieszkała w Kopenhadze i utrzymywała się z dorywczych zajęć (sprzedaży sztucznej biżuterii, a później pomocy w cukierni). W 1985 przeniosła się do Niemiec i w Hamburgu kontynuowała przerwaną w Polsce orientalistykę; pracowała w tym czasie m.in. jako kelnerka w pakistańskiej restauracji, zajmowała się opieką nad starszymi ludźmi i wypiekami ciast na zamówienie. W 1991-95 zatrudniona była w redakcji hamburskiej Bauer Verlag, gdzie do jej obowiązków należało pisanie horoskopów oraz redagowanie rubryki towarzyskiej i działu ogrodowego w czasopismach wydawanych przez tę oficynę. Debiutowała w 1991 na łamach krakowskiego „bruLionu”, najpierw (nr 16) jako prozaiczka miniaturą pt. Skłonność. (List do misia w Skierniewicach), a później (nr 17/18) jako autorka wierszowanych miniatur pt. Haiku z Mönkebergstraβe, Telewizja oraz Myślane w sanskrycie: Wielki Bojownik; współpracę z tym pismem kontynuowała do 1996. Małe formy prozatorskie drukowała w 1991 także w „Przeglądzie Polskim”, tygodniowym dodatku nowojorskiego „Nowego Dziennika” oraz w wielu innych literackich periodykach. W 1992 została wyróżniona w konkursie literackim na ten gatunek, ogłoszonym przez „Czas Kultury”; swoje utwory ogłaszała w poznańskim dwutygodniku także w następnych latach (do 1996; nieregularne publikacje również w 1998-2006), a nadto publikowała m.in. w „Odrze” (1992-93), dodatku literackim „Gazety” z Toronto – „List Oceaniczny” (1993), „NaGłosie” (1994-95), „Przedprożach” (1994) i „Twórczości” (1995, sporadycznie także w 2005-08). W 1995 zakończyła pracę w redakcji Bauer Verlag i wyjechała na półroczne stypendium literackie w Akademie Schloss Solitude pod Stuttgartem; później korzystała ze stypendiów twórczych fundowanych przez inne instytucje, m.in. w Wiepersdorf (na zamku Bettiny von Arnim) oraz w Belgii. Brała udział w licznych spotkaniach autorskich i promocjach literatury polskiej, organizowanych zarówno w Polsce, jak i za granicą (w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, Szwecji, Belgii, Chorwacji, Serbii, Słowenii, Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych). Odbyła dłuższe podróże do Indii, Tybetu oraz Nepalu; w 2006 została właścicielką domku w nepalskiej Dolinie Katmandu, gdzie odtąd spędzała kilka miesięcy każdego roku. Od 2008 prowadziła (razem z Olgą Tokarczuk) warsztaty kreatywnego pisania, organizowane w ramach dorocznego Międzynarodowego Festiwalu Opowiadania we Wrocławiu. Od 2011 angażowała się również w warsztaty organizowane przez wydawnictwo Czarne w Wołowcu. W 2012 zaczęła drukować utwory w sobotnim dodatku „Gazety Wyborczej” – „Wysokie Obcasy” oraz w „Bluszczu”, „Chimerze” i „Kontynentach”. Mieszka w Hamburgu.

   TWÓRCZOŚĆ

1. Fractale. [Opowiadania]. Rys.: M. Kruk. Pozn.: Obserwator 1994, 190 s. Bibl. „Czasu Kult.”, 4. Wyd. nast. [zmien.]: Wwa: Prószyński i S-ka 2004.

Zawiera: Sklepy prześcieradłowe: Inspiracja; Wycieczka; Przed burzą; Poza lękiem; Polowanie u Rezy Pahlavi; Bramin; Siddhartha; Ciepłe miejsce w łóżku; Delikatna metoda; Podstęp; Design; Przebudzenie; Gra w pyłki; Opowiadania; Duży haust życia; Redying; Sklepy prześcieradłowe. – Niemaroberta Pięć: Upiorna strofa; Robak; Zmowa; Primabaleriny; Tęcza; Celtycki krzyż; Parasol; Hodowla; Patyczkowata ręka; Matura wiewióry; Niemaroberta Pięć; Moja piękna żona; Odcinek; Banał; Kuszenie Zofii; Klasówka z metafory; Spadek; Człowiek starej daty. – Wichrowatość: Malarz kołder; Punktowanie tygryska; Szuflada; Różne szkoły percepcji; Trzeci brzeg; Archetypy; Casanostra; Przesłuchanie emigranta; Wizyta; Powrót; Koło; W siedemdziesiąt lat dookoła łąki; Fortepian Szopena; Kołysanka; Marchewka; Balast; Requiem; Pan ogrodu; Ekskluzywny miś; Najczulsze omijanie; Figlarność losu; Wichrowatość; Sutra ogrodnika; Epoka brązu; Chory Człon Jedności; Myślowisko; Syberyjska palma.

1. Księga pasztetów. [Opowiadania]. Pozn.: Obserwator 1997, 96 s. Bibl. „Czasu Kult.”, 19.

Zawiera: Cz.1. Koń na biegunach: Niepokoje wychowanki Törlessa; Dyptyk konwencjonalny. (Ostatni zawód Konstantina Muska; Dla pożytku Sztuki); Druga miłość; Koń na biegunach; 3D. – Cz. 2. Opisy przyrody: Tryptyk zoologiczny. (Jeże; Żabka; Mysz); Opisy przyrody; Widelcowanie; Sprawa Gulaczyka; Fatamorgana. – Cz. 3. O Obrotach Ciał: Kanon; O Obrotach Ciał; Księga Pasztetów; Zoom; Sosoma Granda. – Cz. 4. Wymiar Zero: Przesłanie; Paralele; Podróże kształcą; Korzenie umysłu; Głodna Saraswati; Wymiar Zero.

Przekł.: serb. całości: Sve pašteta sveta. [Przeł.] M. Gavrilović. Beograd 2002. – Przekł. opowiadania Paralele: ang. [Przeł.] B. Czajkowski; niem. [Przeł.] B. Marciniak-Jędrzejczak. W: N. Goerke – Paralele; R.Kapuściński – Wewnątrz góry lodowej. Katow. 2007, Czytaj po Polsku, 6. Podręczniki i Skrypty UŚl., 85. Wyd. nast. tamże: wyd. 2 2011, wyd. 3 2014.

Adapt. radiowa: Cz. 1-7.Oprac. I. Wiśniewska. Radio 1997.

1. Pożegnania plazmy. [Opowiadania]. Czarne: Wydawn. Czarne 1999, 81 s.

Wg noty w piśmie „FA-art” (2000 nr 1/2 s. 52) właściwy tytuł tomu powinien brzmieć tak, jak tytułowe opowiadanie: Pożegnanie plazmy; liczba mnoga jest skutkiem błędu w korekcie książki.

Zawiera: La Mala Hora; Gasnący blask; Pożegnanie plazmy; Wspaniały majowy dzień; Dłużnicy; Wytchnienie; Katharsis; Marszand; Pies; Kumari; Ostateczna porażka; Pajączki i mole; Wybraniec; Art diabolica.

1. [Czterdzieści siedem] 47 na odlew. [Opowiadania]. Wwa: Prószyński i S-ka 2002, 85 s.

Nominacja do Nagrody Lit. Nike w 2003.

Zawiera: 47 na odlew; Buraki; Waiting underground.

   Wybory utworów w przekładach: ang.: Farewells to plasma. [Przeł.] W. Martin. Prague 2001, – chorw.: Oproštaji plazme. [Przeł.] I. Kavedžija. Zagreb 2004, – niem.: Sibirische Palme. [Przeł.] H. Bereska. Hamburg 1997; Abschied vom Plasma. [Przeł.] H-P. Hoelscher-Obermaier. Hamburg 2000; Rasante Erstarrung. [Przeł.] M. Lami. Innsbruck 2003, – słowac.: Povedz mi čo Si mysliš o Indii a ja Ti powiem kto Si. [Przeł.] K. Chmel. Bratislava 2002. 

   Przekłady utworów N. Goerke w antologiach zagranicznych: ang.: The eagle and the crow. Modern Polish short stores. [Red.:] T. Halikowska, G. Hyde. London, New York 1996; Essays, lyrics, poetry and verse. A generation defining itself. Cary, NC 2004. In our own words, 5, – chorw.: Orkestru iza leþa. Antologija poljske kratke priče. [Red.:] I. Vidović Bolt, D. Nowacki. Zagreb 2001, – niem.: Am Rande des Himmels. Junge Autoren aus Deutschland und Polen = Na skraju nieba. Młodzi autorzy z Niemiec i Polski. [Oprac. i red.:] P. Grosz. Mainz 1995; Grenzen überschreiten. Polens junge Generation erzählt. München 1996; Ich trage das Land. [Red.:] B. Neuwirth. Klagenfurt 1996; Zwischen den Linien. Eine polnische Antologie. [Red.:] S. Geist. [Posł.:] H. Bereska. Hannover 1996; Landschaften und Luftinseln. Polnische Erzählungen der Gegenwart. [Red.:] A. Markiewicz. München 2000; Polnische Literatur und deutsch-polnische Literaturbeziehungen. [Oprac.:] M. Kneip, M. Mack. [Współpraca:] K. Götz, R. Schliephacke. Berlin 2003, – szwedz.: Polen berättar. Navelsträngen i jorden. [Red.:] I. Grönberg, S. Ingvarsson. Stockholm 2005, – ros.: ...o lûbvi. 10 romantičeskih istorij. Belgorod; Har'kov 2012, – tur.: Kehribar ülkesinden yeni öyküler. Çağdaş Polonya edebiyatı antolojisi. [Red.:] N. Yüce. İstanbul 2014.

   Prace redakcyjne

1. B1. Goerke, Kędzierski, Lopez Mauzere, Sadlakowska-Verwer, Załuski. Dortmund’93. [Antologia]. Red. grupa B1: N. Goerke, R. Kędzierski, A. Sadlakowska-Verwer, W. Stamm, K.M. Załuski. Dortmund: [Nakł. własny] 1993, 92 s.

Almanach literacki polonijnych środowisk twórczych.

1. Pin i zielonym. Antologia. Pod red.: N. Goerke, M. Mizuro i M. Hamkały. Wr.: Tow. Aktywnej Komunikacji 2013, 118 s.
2. Nowe marzy. Antologia. Pod red.: N. Goerke, M. Mizuro i D. Sośnickiego. Wr.: Tow. Aktywnej Komunikacji 2014, 198 s.

OPRACOWANIA (wybór)

Ank. 2013. – Autor o sobie: Patrz ludziom w oczy. Not.: (Jer). „Kartki” 1996 nr 13; Być pisarzem polskim w Niemczech. „Dekada Lit.” 2002 nr 5/6 [wypowiedź w ank. red.]; [Nie jesteśmy pomidorami. Dlaczego wyjechałam z Polski; przekł. niem.:] Multigemüsecocktail. [Przeł.] R. Schmidgall. W: Sarmatische Landschaften. Frankfurt am Main 2005; druk w jęz. pol. w: Sarmackie krajobrazy. Wołowiec 2006 [esej autobiograficzny]; Zapałki na granicy. Wysłuchała I. Klementowska. „Gaz. Wybor.” 2014 nr 243. – Wywiady: W Polsce zostanę wróżką. Rozm. J. Barełkowski. „Czas Kult.” 1994 nr 1; Na pierwszym miejscu stoi mądrość. Rozm. T. Majeran. „Odra” 1995 nr 7/8; Szybkość i nuda. (Kawiarniana rozmowa z Nataszą Goerke i Olgą Tokarczuk, z pointą w postaci nadejścia Andrzeja Stasiuka). Rozm. J. Sosnowski. „Kresy” 1995 nr 1; Wyolbrzymiać i prześwietlać, widząc szkielet i wątrobę Claudii Schiffer. Rozm. I. Kaluta. „Studium” 2000 nr 2/3, przekł. niem. w: Natasza Goerke. Kr. 2000; Jeśli to prawda – to jestem mężczyzną. Rozm. J. Sobolewska. „Odra” 2003 nr 2; Jak Natasza z Nataszą. Rozm. N. Stelmaszczuk. „Czas Kult.” 2005 nr 1; Pisarz zawsze jest na emigracji. Rozm. A. Bienias. „Fraza” 2015 nr 4.

R. PRUSZCZYŃSKI: Natasza Goerke. W: Wielkopolski Słownik Pisarek [on-line] Pozn.: Pracownia Krytyki Feministycznej Inst. Filologii Pol. UAM [dostęp 14 grudnia 2016]. Dostępny w Internecie: http://pisarki.wikia.com/wiki/Goerke_Natasza.

Ogólne: B. KANIEWSKA: Postmodernistyczna Gioconda albo Dama z wiewiórą. „Czas Kult.” 1994 nr 1. – L. BURSKA: Hotel Europa. „Res Publica Nowa” 1996 nr 4 [dot. także pisarzy: M. Gretkowska, J. Rudnicki, K. Rutkowski]. – J. KLEJNOCKI, J. SOSNOWSKI: Chwilowe zawieszenie broni. Wwa 1996, passim. – R. GRUPIŃSKI, I. KIEC: Czułe rozmijanie. W tychże: Niebawem spadnie błoto. Pozn. 1997 oraz passim. – J. REWAJ: Manuela, Izabela, Natasza, czyli „baby runęły do literatury”. „Pogranicza” 1997 nr 2 [dot. także M. Gretkowskiej i I. Filipiak]. – K. BUDROWSKA: Dziewczynka, czyli proza Nataszy Goerke; Proza Nataszy Goerke, czyli kochanka zbanalizowana; Obrazki Goerke, czyli groteska podszyta goryczą; Proza Nataszy Goerke, czyli żona archetypiczna; Androgyne. Wersja Nataszy Goerke. W tejże: Kobieta i stereotypy. Białystok 2000. – Natasza Goerke. [Wstęp:] I. Kaluta. [Przeł.] J. Arlt. Kr.: Villa Decius. Arbeitsgruppe Literatur Polska 2000, 2000, 27 s. [tekst w jęz. niem.; zawiera m.in. fragm. prozy Nataszy Goerke, wybór z oprac. krytycznych oraz wywiad z pisarką]. – M. ORSKI: Postmodernistyczny wymiar zero. „Arkusz” 2000 nr 4. –W. KLEMM: Czy Natasza Goerke jest kobietą? W: Wiek kobiet w literaturze. Białystok 2002. – P. CZAPLIŃSKI: Świat podrobiony. Kr. 2003, passim. – M. LACHMAN: Gry z „tandetą” w prozie polskiej po 1989. Kr. 2004. – K. KROWIRANDA: Wizerunek emigranta w prozie polskiej lat dziewięćdziesiątych XX w. Natasza Goerke, Manuela Gretkowska. W: Pisarz na emigracji. Wwa [2005]. – Ż. NALEWAJK: Nieepicki model prozy po 1989 roku wobec problemu mimesis. „Tekstualia” 2006 nr 3. – J. PATUREJ-GRANDYBERG: Androgynia: kategoria trzeciej płci w tekstach Nataszy Goerke. „Media, Kult., Komunikacja Społ.” 2012 nr 8. – A. ARTWIŃSKA: Doświadczenia (e)migracji, (e)migracja doświadczeń. O prozie Nataszy Goerke; A. MOLISAK: Ironia, groteska i surrealizm., czyli języki uniwersalne – przykład Nataszy Goerke. W: Poetyka migracji. Katow. 2013. – A. NĘCKA: Realność iluzji. O prozie Nataszy Goerke. W: Skład osobowy. Szkice o prozaikach współczesnych. Cz. 2. Katow. 2016. Pr. Nauk. UŚl. w Katow., 3440.

Fractale (poz. 1): D. NOWACKI: Nataszy klasówka z metafory. „Twórczość” 1994 nr 12. – J. SZAKET: Inna puenta. „FA-art” 1994 nr 3. – L. SZARUGA: Innej puenty nie będzie. „Dekada Lit.” 1994 nr 16/17. – T. ŻUKOWSKI: Wichrowatość rzeczy tego świata. „Gaz. Malarzy i Poetów” 1994 nr 3. – M. ADAMIEC: „Powietrze aż gęste od półtonów...” „Tytuł” 1995 nr 1. – G. BORKOWSKA: Natasza, „gorąca polska ryba”; P. KEMPNY: „Fractale”, czyli lekcja (kobiecego?) dystansu. „Kresy” 1995 nr 21. – M. ORSKI: Łóżko Szopena. „Odra” 1995 nr 2, przedr. zmien. pt. W ponowoczesnej wieży Babel. W tegoż: Autokreacje i mitologie. Wr. 1997. – R. RYCHLICKI: Przewrotna G. i mroczne groteski Topora. „Strony” 1995 nr 5 [dot. także: R. Topor: Cafe Panika]. – W. SCHLOTT: Zersplitterte Erzaehlwelt in hybriden Kulturen. Natasza Goerkes „Fractale”. W tegoż: Experimentelles Erzaehlen in der polnischen Postmoderne der neunziger Jahre. Bremen 1996, przedr. w tegoż: Polnische Prosa nach 1990. Münster 2004. – J. SOSNOWSKI: Pani Bovary ogląda MTV. Wokół „Fractali” Nataszy Goerke. „FA-art” 1996 nr 1, przedr. w tegoż: Czekanie cudu. Wwa 2008. – M. LECIŃSKI: Goerke ucieka w śmiech. „Arkusz” 1998 nr 7 [dot. także: Księga pasztetów]. – K. BUDROWSKA: „Fractale” i „Księga pasztetów”, czyli między feministką a „myśliwą”. W tejże: Kobieta i stereotypy. Białystok 2000.

Księga pasztetów (poz. 2): P. KUŹMIŃSKI: Drugi zawód Nataszy Goerke. „Twórczość” 1997 nr 7. – M. LECIŃSKI: Księga pastiszy. „Czas Kult.” 1997 nr 3. – J. ORSKA: Koan po europejsku. „Arkusz” 1997 nr 7. – M. ORSKI: „Ziemia stała się ogromną niebieskozieloną pupą”. „Nowe Książ.” 1997 nr 5. – J. SZAKET: Salceson na sto sposobów. „FA-art” 1997 nr 1. – W. BROWARNY: Ontologia pasztetów. „Odra” 1998 nr 9. – M. LECIŃSKI: G. ucieka w śmiech. „Arkusz” 1998 nr 7 [dot. także: Fractale]. – K. UNIŁOWSKI: Pełno wszędzie, głucho wszędzie. W tegoż: Skądinąd. Bytom 1998. – K. BUDROWSKA: „Fractale” i „Księga pasztetów”, czyli między feministką a „myśliwą”. W tejże: Kobieta i stereotypy. Białystok 2000. – M. ORSKI: Gry tekstualne Nataszy Goerke. W tegoż: Lustratorzy wyobraźni, rewidenci fikcji. Wwa 2003 [dot. także: Pożegnania plazmy]. – J. ZIMNA: Podmiot jako symptom. „Tekstualia” 2006 nr 3.

Pożegnania plazmy (poz. 3): R. CHOJNACKI: Dyskretny urok Nataszy Goerke. „Studium” 2000 nr 2/3. – M. CUBER: Hipertrofia plazmy. „FA-art” 2000 nr 1/2. – M. ORSKI: Groteska świata zerów. „Prz. Powsz.” 2000 nr 7/8. – R. OSTASZEWSKI: Pożegnanie z Nataszą? „Res Publica Nowa” 2000 nr 11. – K. SZUMLEWICZ: Vian po polsku. „Twórczość” 2000 nr 7. – M. WITKOWSKI: Pani Zero i jej „niestrawne” opowiadania. „Odra” 2001 nr 3. – M. ORSKI: Gry tekstualne Nataszy Goerke. W tegoż: Lustratorzy wyobraźni, rewidenci fikcji. Wwa 2003 [dot. także; Księga pasztetów].

47 na odlew (poz. 4): J. CEMBROWSKA: 1+2. „FA-art” 2002 nr 3. – M. LAREK: Czas na zmianę. „Czas Kult.” 2002 nr 4/5. – R. OSTASZEWSKI: Nadgryzione ciasteczko. „Dekada Lit.” 2002 nr 5/6. – M. RABIZO-BIREK: Śmieszność istnienia. „Twórczość” 2002 nr 11/12. – A. SZÓSTAK: Czy życie to sen wariata? „47 na odlew” – Natasza Goerke bije mocno. „Pro Libris” 2002 nr 2. – M. ORSKI: Tekstu życie po życiu. „Odra” 2003 nr 2.

Barbara Tyszkiewicz