Stanisław BEREŚ – Polscy pisarze i badacze literatury przełomu XX i XXI wieku

Pseud.: bes; I.C.M.; Sb; Stanisław Karłowicki; Stanisław Nowicki.

Historyk literatury, krytyk literacki, eseista, poeta.

BIOGRAM

Spis treści

1 BIOGRAM
2 TWÓRCZOŚĆ
- 2.1 Prace redakcyjne
3 OPRACOWANIA (wybór)

BIOGRAM

Urodzony 4 maja 1950 we Wrocławiu; syn Józefa Beresia i Wandy z Czuchajewskich.Od 1964 uczył się w Liceum Ogólnokształcącym nr II we Wrocławiu; w 1968 zdał maturę. Do 1969 studiował na Wydziale Melioracji Akademii Rolniczej we Wrocławiu. Następnie podjął studia z zakresu filologii polskiej na Uniwersytecie Wrocławskim (UWr.). W 1970 rozpoczął twórczość poetycką; wiersze z tego okresu opublikował w tomie Wybór niezobowiązujący (Wyd. 1983). Studiował też kulturoznawstwo na dwuletnim Studium Kulturalno-Oświatowym (1972-73). W 1973 uzyskał magisterium na UWr. i został zatrudniony jako asystent, a od 1976 jako starszy asystent w Instytucie Filologii Polskiej (IFP). Debiutował w 1974 rozprawą językoznawczą pt. Problemy komunikatywności i metaforyczności nagłówków prasowych na przykładzie ,,Słowa Polskiego”. Próba klasyfikacji błędów, ogłoszoną we ,,Wrocławskim Roczniku Prasoznawczym 1974” . Rozwijał twórczość naukową i krytycznoliteracką, publikując liczne artykuły dotyczące literatury dwudziestolecia międzywojennego, okresu wojny i okupacji oraz literatury powojennej. Rozprawy naukowe drukował m.in. w ,,Literaturze Ludowej” (1975-80, z przerwami), ,,Pamiętniku Literackim” (1978, 1981-84, 1988), ,,Acta Universitatis Wratislawiensis” (1981, 1983, 1986-87, 1990, 1997). Recenzje, szkice i wywiady ogłaszał m.in. w: ,,Nadodrzu” (1976-77), ,,Odrze” (1976-90, z przerwami; tu w 1984-85 cykl wywiadów pt. ,,Rozmowy ze Stanisławem Lemem”; od 1987 członek komitetu redakcyjnego), ,,Twórczości” (1976-89, z przerwami), ,,Miesięczniku Literackim” (1977-82), ,,Integracjach” (1979-81), a także w pismach wydawanych poza cenzurą: ,,Z Dnia na Dzień” (po 1980; podp. sb), ,,Solidarność Dolnośląska” (1981), ,,Afront” (1982; podp. I.C.M.), ,,Obecność” (1983, podp. bes). Zbierając materiały do rozprawy doktorskiej na temat poezji wileńskiej grupy Żagary, prowadził dokumentarne zapisy rozmów z jej dawnymi członkami: Czesławem Miłoszem, Jerzym Putramentem, Aleksandrem Rymkiewiczem, Jerzym Zagórskim (niepublikowane). W następnych latach nadal przeprowadzał liczne rozmowy z wybitnymi pisarzami polskimi, które później publikował w książkach i czasopismach. W 1979-82 pełnił funkcję dyrektora Instytutu Badań Europy Zachodniej i Ameryki Północnej UWr. W 1982 uzyskał doktorat na UWr. na podstawie rozprawy pt. Poezja żagarystów do roku 1945 (promotor prof. Janusz Degler) i otrzymał stanowisko adiunkta w IFP UWr. Wykładał również do 1987 w filii wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. W 1986-87 kierował pracami grupy tematycznej ,,Modele literatury fantastyczno-naukowej” w ramach Problemu Węzłowego 11.1. W 1987 wyjechał do Francji, gdzie wykładał na Uniwersytecie Charles de Gaulle Lille III. Opracowywał skrypty dla francuskich studentów polonistyki, był recenzentem jako członek naukowych komisji przy pracach magisterskich i doktorskich w zakresie literatury i kultury polskiej, realizował audycje dla Radio France Nord. W 1989 uzyskał habilitację na podstawie rozprawy Uwięziony w śmierci. O twórczości Tadeusza Gajcego i rok później otrzymał stanowisko docenta UWr. W 1993 został współtwórcą i realizatorem międzynarodowego pilotażowego programu nauczania multimedialnego (Service d’Enseignement à Distance de l’Université Charles de Gaulle), dla którego przygotował ok. 17 wykładów multimedialnych. Równocześnie kontynuował działalność krytycznoliteracką i poetycką, publikując na łamach głównie pism emigracyjnych: ,,Aneks” (Londyn, 1988; podp. Stanisław Nowicki), ,,Kultura”, (Paryż, 1988-90; podp. też Stanisław Nowicki), ,,Nowy Dziennik” i jego dodatek ,,Przegląd Polski”, (Nowy Jork, 1989-90; podp. też Stanisław Karłowicki), ,,Puls” (Londyn, 1989-90; podp. też Stanisław Nowicki), ,,Zeszyty Historyczne” (Paryż, 1988; podp. Stanisław Nowicki), ,,Kontakt” (Paryż, 1990; podp. Stanisław Nowicki), a także ponownie wrocławskiej ,,Odry” (1992-2001, tu m.in. w 1992 wiersze z cyklu Listy z podziemia; podp. też Stanisław Nowicki; do 2003 członek komitetu redakcyjnego). W 1993 powrócił do pracy w IFP UWr., gdzie otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego. Wszedł w skład Komisji Senackiej do spraw Nauki UWr. (1994-96) oraz Komisji Historyczno-Literackiej PAN (1997-99). W 1996 został członkiem Polskiego PEN Clubu. W 1996-2004 był członkiem jury Nagrody Literackiej Nike. W 1997 wszedł do zespołu redakcyjnego serii Lettres Européennes (Francja-Belgia-Wielka Brytania-Niemcy). W 1998 otrzymał tytuł naukowy profesora. Publikował w tym okresie m.in. we ,,Frazie” (2000-01, 2005), ,,Kresach” (2000-05, z przerwami) i w ,,Gazecie Wyborczej” (2001-03, 2005-08, z przerwami), ,,Dzienniku. Polska-Europa-Świat” (od 2006; tu m.in. liczne wywiady). Współpracował z Telewizją Polską (TVP): w 1996-2010 prowadził program Telewizyjne Wiadomości Literackie (początkowo dwutygodnik w TVP Polonia, od 1999 miesięcznik w TVP 2); przeprowadzane w nim rozmowy złożyły się na książkę pt. Historia literatury polskiej w rozmowach XX i XXI w. (wyd. 2002); w 1997-98 prowadził również magazyn kulturalny poświęcony działalności kulturalnej i naukowej Polaków za granicą pt. Latarnik (TVP Polonia), a w 2003 program publicystyczny Jatka Kulturalna (3 odcinki; TVP 3). Równocześnie w 2001-03 był członkiem Rady Programowej TVP 3. Reżyserował także filmy dokumentalne zrealizowane dla TVP 2, m.in. o Wojciechu Dąbrowskim pt. Biały brat Papuasów, o działalności młodych wydawców pt. Wydaj to sam, o rzeźbiarzu Igorze Mitoraju pt. Ciało kamienia. W 2002 otrzymał stanowisko profesora zwyczajnego UWr. W tymże roku zaczął wykładać w Katedrze Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWr., a po jej przekształceniu w Instytut Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej, został w 2004 kierownikiem Zakładu Piśmiennictwa i Filmu. Był wielokrotnym laureatem Nagród Rektorskich UWr. (1993, 1999, 2000, 2003, 2004, 2006). W 2006 wszedł w skład jury Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus, a w 2009 do Rady Programowej Kongresu Kultury Polskiej. W 2007-08 prowadził stały cykl spotkań z pisarzami w Teatrze Polskim we Wrocławiu pt. Magiel Literacki. W 2012 został redaktorem poświęconego literaturze portalu społecznościowego telewizjaliteracka.pl, będącego kontynuacją programu Telewizyjne Wiadomości Literackie. W 2013 objął funkcję redaktora naczelnego serii naukowej Biblioteka Narodowa. Do 2015 należał do Rady Programowej do spraw Europejskiej Stolicy Kultury, Wrocław 2016. Mieszka we Wrocławiu.

TWÓRCZOŚĆ

Wybór niezobowiązujący. [Wiersze]. Powst. 1970-1972. Kr., Wr.: WL 1983, 70 s.

Zawiera cykle: Spotkania z Elsą. (Pamięci E.H. Zamenth); Erupcje; Ogród starego ślepca.

Szansa poetyckiego historyzmu. (Esej). Wr.: [b.w.]* 1978, 23 s. Bibl. Agory, t. 14.

Ostatnia wileńska plejada. Szkice o poezji kręgu Żagarów. Powst. 1981. Wyd. w wersji zmien. Wwa: PEN 1990, 367 s.

Skrócona wersja rozprawy doktorskiej, złożonej do druku w 1981 w Wydawnictwie Literackim (niewydana), w 1982 przedstawionej jako doktorat na UWr.

Zawartość: I. ,,Już nic, to tylko stoi obłok nad sekcją twórczości oryginalnej”; II. Strategia Żagarów; III. Ostatni bard Wielkiego Księstwa [dot. T. Bujnickiego]; IV. Profesja i kronika [dot. A. Rymkiewicza]; V. Największy poeta miasta Lidy [dot. J. Putramenta]; VI. Muzyka zodiaków, zjawisk i cyfr [dot. J. Zagórskiego]; VII. Ład dojrzały do katastrofy czy katastrofa dojrzała do ładu [dot. Cz. Miłosza].

Rozmowy ze Stanisławem Lemem. Powst. XI 1981- VIII 1982. Pierwodr. fragm.: ,,Odra” 1984 nr 4-12, 1985 nr 1-10. Wyd. Kr.: WL 1987, 399 s.; wyd. 2 popraw. i rozszerz. pt. Tako rzecze… Lem. Ze Stanisławem Lemem rozmawia Stanisław Bereś tamże 2002, 575 s.

Nagroda Ministra Edukacji Narodowej w 1987, nagroda mies. ,,Fantastyka” w 1988.

Przekł.: niem.: Lem über Lem. Gespräche. [Przeł.:] E. Werfel, H. Nurenberger. Frankfurt am Main 1986, - ros.: Tak govoril… Lem. [Przeł.:] V.I. Borisov, V.I. Âznevič. Moskva 2006, wyd. 2 i 3 tamże 2006.

Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim. Powst. 1984. [Rozm. S. Bereś]. Wyd. Londyn: Aneks 1986, 246 s. Wyd. nast.: Wwa: Przedświt* 1986, 194 s.; wyd. 3 popraw. Wwa: Ofic. Wydawn. Interim 1990; [wyd. 4] Kr.:WL 2003.

S. Bereś podp.: Stanisław Nowicki.

Przekł.: franc.: Un demi-siècle de purgatoire. [Przeł.] M. Laurent. Montricher, [Paris] 1993, - niderl.: Een halve eeuw vagevuur. Gesprekken met Tadeusz Konwicki. [Fragm.:] Informatie. [Przeł.] G. Rasch. Amsterdam 1988.

Już tylko sen. [Wiersze]. Londyn: Aneks 1990, 141 s.

Polonais pratique pour debutants. Lille: Centre d’Études de la Culture Polonaise. Université Charles de Gaulle 1990.

Skrypt dla studentów.

Historie et civilization polonaise 1795-1864. Choix de textes et commentaires établi par S. Bereś. Lille: Centre d’Études de la Culture Polonaise. Université Charles de Gaulle 1991, 176 s.

Skrypt dla studentów.

Historia nie byle jaka o dziejach dzielnego Chluptaka. [Poemat dla dzieci]. Londyn: Aneks 1991, 63 s.

Uwięziony w śmierci. O twórczości Tadeusza Gajcego. Wwa: PEN 1992, 197 s.

Skrócona wersja rozprawy habilitacyjnej.

Zawartość: Los w płomieniu; Cień Konfederacji; Wiersze niewymierne; Egzorcyzmowanie świata; Misterium o nadziei i zagładzie; Imiona lęku; Grom powszedni.

Rozdarta kurtyna. Rozważania nie tylko o teatrze. [Rozmowy z K. Braunem]. Londyn: Aneks 1993, 247 s.

Zawiera rozmowy S. Beresia z K. Braunem w częściach: I. Poza marginesem; II. Między tradycją a nowatorstwem; III. Budowanie teatru; IV. Dżuma w teatrze.

Piotr Siemion. [Szkic]. [Przeł.:] D. Daume. Kr.: Villa Decius. Arbeitsgruppe Literatur Polska 2000, 2000, 30 s.

Tekst w jęz. niem. - Zawiera także przekł. fragm. twórczości P. Siemiona i wypowiedzi krytyków o pisarzu oraz wywiad z nim przeprowadzony przez S. Beresia.

Historia literatury polskiej w rozmowach. XX-XXI wiek. Wwa: WAB 2002, 589 s.

Rozmowy z pisarzami emitowane wcześniej w programie TVP ,,Telewizyjne Wiadomości Literackie” w 1996-2001.

Zawartość: Ręka Opatrzności. (Rozmowa z Czesławem Miłoszem); Między historią a naturą, czyli każdy ma swojego anioła. (Rozmowa z Kazimierzem Brandysem); Poeta po końcu świata. (Rozmowa z Tadeuszem Różewiczem); Nieludzkie przyśpieszenie. (Rozmowa ze Stanisławem Lemem); ,,Nowy tekst”, czyli w centrum zdarzeń. (Rozmowa z Ryszardem Kapuścińskim); W X Pawilonie. (Rozmowa z Włodzimierzem Terleckim); Ofiary nie stają się świętymi. (Rozmowa z Wilhelmem Dichterem); Oko, które widzi, ucho, które słyszy. (Rozmowa z Henrykiem Grynbergiem); Mojra, czyli filozofia cierpienia. (Rozmowa z Chrystianem Skrzyposzkiem); Piękno i cierpienie. (Rozmowa z Adamem Zagajewskim); Pan mnie słucha, prawda? (Rozmowa z Piotrem Sommerem); Duchy przeszłości. (Rozmowa z Tomaszem Jastrunem); Romans z Kafką. (Rozmowa z Anną Bolecką); Wilcza tropa. (Rozmowa z Mariuszem Wilkiem); Elegancki strach na wróble. (Rozmowa ze Zbigniewem Kruszyńskim); Niezapisane nie istnieje. (Rozmowa z Agatą Tuszyńską); Podróż przez archiwum. (Rozmowa z Andrzejem Sosnowskim); Mur, czyli stany człowieczeństwa. (Rozmowa z Andrzejem Stasiukiem); Poeta czynny do odwołania. (Rozmowa z Marcinem Świetlickim); Beduin na Niskich Łąkach. (Rozmowa z Piotrem Siemionem); Nigdy nie płakałam nad żadną postacią. (Rozmowa z Olgą Tokarczuk); Literatura, czyli sposób myślenia. (Rozmowa z Manuelą Gretkowską); Dług wobec moich umarłych. (Rozmowa z Jackiem Baczakiem).

Szuflada z Atlantydy. [Szkice]. Wr.: Dolnośl. Wydawn. Edukacyjne przy współpracy Wydz. Filol. UWr. 2002, 308 s.

Zawartość: Futuryzm, czyli początek końca; Baśń o cywilizacji [dot. zmierzchu europejskiej cywilizacji]; Poeci apokalipsy, czyli metafizyka oporu; Gra z doktryną. Proza Stanisława Lema w latach 1946-1956; Neontologiczny romans [dot. mistyfikacji i falsyfikatu w twórczości S. Lema]; Literatura emigracyjna (1945-1990); Konwicki w czyśćcu PRL-u; Piekło Leo Lipskiego; Manipulacja i szyfr; Literatura polska na szklanym ekranie.

Przekł.: franc.: szkicu Piekło Leo Lipskiego pt. Les enfers de Léo Lipski. W: Pologne singulière et plurielle. [Vileneuve-d’Ascq] 1994; szkicu Literatura emigracyjna (1945-1990) pt. Littérature polonaise contemporaine en exil. W: Littératures et cultures d’exil. Lille 1993 s. 267-284, - niem.: szkicu Konwicki w czyśćcu PRL-u pt. Im Angesicht des Archipels des Schweigens. Das Schaffem von Tadeusz Konwicki in den Jahren 1976-1994. W: Enttabuisierung. Bern 1996.

Historia i fantastyka. [Rozmowy z Andrzejem Sapkowskim]. Wwa: Supernowa - Niezal. Ofic. Wydawn. NOWA 2005, 285 s.

Przekł. ros.: Istoriâ i fantastika. [Przeł.] E.P. Vajsbrot. Moskva 2007.

S. Bereś, P. Tyszkiewicz: Kosmos miedziorytu. Rozmowy o grafice. Red.: S. Bereś. Współpraca red.: S. Politowska. Wr.: Ofic. Wydawn. Atut-Wrocławskie Wydawn. Oświatowe 2015, 262 s.

Artykuły i studia w książkach zbiorowych i czasopismach, m.in.: Lemowska wizja fantastyki naukowej. ,,Odra” 1977 nr 7/8 s. 41-50. - O prozie Henryka Worcella. ,,Mies. Lit.” 1978 nr 4 s. 69-79. - Poezja wojny i okupacji a literatura popularna. ,,Lit. Lud.” 1980 nr 1/3 s. 3-24. - Apokalipsa według Czesława Miłosza. ,,Acta Univ. Wratisl. Pr. Lit.” T. 26. 1986 nr 878 s. 69-105, przekł. ang. w: Between anxiety and hope. The poetry and writing of Czesław Miłosz. Edmonton 1988. - ,,Iść w rubaszce za aniołem…”. Publicystyka młodego [Cz.] Miłosza. ,,Acta Univ. Wratisl. Pr. Lit.” T. 25. 1986 nr 794 s. 35-59. - Cień Konfederacji. ,,Odra” 1987 nr 10 s. 35-45 [dot. poetów związanych z grupą ,,Sztuka i Naród”]. - Manipulacja i szyfr. Polska literatura współczesna w lustrze przekładu. ,,Acta Univ. Wratisl. Romanica Wratislaviensia” 1997 nr 44 s. 41-51. - Stanisław Lem jako pogromca imperializmu. Między literaturą popularną a propagandą. (1946-1956). W: ,,Wszystek krąg ziemski”. Wr. 1998 s. 384-413. - Inteligent w domu wariatów. (Soc)realistyczna trylogia Stanisława Lema. W: Muzy i hestie. Wr. 1999 s. 289-316, przedr. w: ,,Acta Lemiana Monashiensis”, Melbourne 2003 nr 2 s. 61-81 [dot.: Czas nieutracony]. - Head-line, czyli psychomachia. ,,Nowe Media, Nowe w Mediach” 2005 nr 1 s. 113-138. - Evanna. W: Literatura, kultura, komunikacja. Wr. 2006 s. 83-106 [dot. twórczości poetyckiej S. Kowalczyka]. - Za co kochamy (prozę) Tadeusza Konwickiego? W: Konwicki i tłumacze. Łask 2006 s. 19-44. - Cynjan i Fiszer, czyli o cnotach felietonu. W: Wyobraźnia i pedanteria. Wr. 2008 s. 152-168. - Stygmat piekła. W: Słowa i metody. Lubl. 2009 s. 35-65 [dot. poezji czasu wojny i okupacji]. - W kosmosie przypadków. Antykryminały Stanisława Lema. W: Makrokosmos versus Mikrokosmos. Pozn. 2009 s. 115-130. - Wileński obłok, czyli zanim powstały Żagary. W: Żagary, środowisko kulturowe grupy literackiej. Kr. 2009 s. 13-52. - Quand la Sûreté devient critique littéraire. Le cas de la Pologne. [Przeł.] M. Laurent. W: Critique littéraire et littérature européenne. Paris 2010 s. 187-202.

Przekłady i adaptacja

M. Bouty: Słownik dzieł i tematów literatury francuskiej. Przeł.: S. Bereś, M. Laurent. Wr.: Wydawn. Dolnośl. 1995, 422 s.

G. Flaubert: Pani Bovary. [Spektakl telewizyjny]. Adapt. S. Bereś. Wyst. tv: Reż.: K. Babicki. TVP 1998.

Prace redakcyjne

Poezja II awangardy. (1927-1939). Wybór tekstów przygot. S. Bereś. Wr.: Wydawn. UWr. 1978, 92 s. UWr. Inst. Filologii Pol. Teksty do ćwiczeń. Literatura. Ser. A, z. 16.

Antologia utworów.

Poezja pokolenia wojny i okupacji. Wybór tekstów przygot. S. Bereś. Red.: W. Floryan. Wr.: UWr. 1978, 80 s. UWr. Inst. Filologii Pol. Teksty do ćwiczeń. Literatura. Ser. A, z. 18.

Antologia utworów.

Artykuły programowe grupy literackiej ,,Żagary”. Wybór. Wybór tekstów przygot. S. Bereś. Wr.: Wydawn. UWr. 1980, 76 s. UWr. Teksty do ćwiczeń. Literatura. Ser. A, z. 22.

Poètes de l’Apocalypse. Antologie de poésie en polonais, hébreu et yiddish (1939-1945). [Oprac.:] D. Beauvois, S. Bereś, J.M. Delmaire, M. Laurent. Lille: Presse Universitaire de Lille 1991, 277 s.

La Nouvelle Vague Polonaise. Antologie des ouevres poétiques. Choix de textes et commentaires établi par S. Bereś. Lille: Centre d’Etudes de la Culture Polonaise. Université Charles de Gaulle 1992, 236 s.

Skrypt dla studentów.

T. Gajcy: Wybór poezji. Misterium Niedzielne. Oprac. S. Bereś. Wr., Kr.: Ossol. 1992, 223 s. BN I, 283.

A. Jochelson: Kronika: Semipałatyńsk-Wrocław. Oprac. i wstęp S. Bereś. Wr.: Tow. Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej ,,Wirydarz” 1997, 375 s.

Pamiętnik z l. 1944-1956.

S. Kowalczyk: Kradzieże brylantów. [Wiersze i opowiadania].Wybór, wstęp i oprac. S. Bereś. Wr.: Ofic. Wydawn. Atut - Wrocławskie Wydawn. Ośw. 2005, 189 s.

Salon III Rzeczypospolitej, czyli spotkania w salonie prof. Józefa Dudka. Wr.: Ofic. Wydawn. Atut - Wrocławskie Wydawn. Ośw.

[T. 1]. Pod red. S. Beresia. 2006, 431 s.

[T.] 2. Nauki ścisłe, nauki humanistyczne, sztuki piękne. Pod red. S. Beresia i U. Glensk. 2008, 511 s.

Wojaczek wielokrotny. Wspomnienia, relacje, świadectwa. Oprac.: S. Bereś, K. Batorowicz-Wołowiec. Wr.: Biuro Lit. 2008, 623 s.

Zawiera zapis 85 wywiadów, relacji i świadectw przyjaciół i znajomych R. Wojaczka, a także płytę DVD z nagraniami film. rozmów z 47 osobami.

Ocaleni z zatraty. Pod red. S. Beresia. T. 1-2. Wr.: Oddz. Inst. Pamięci Nar.- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Pol. 2014.

T. 1. Biografie mieszkańców ziemi lubińsko-legnickiej. Zebrał i spisał J. Biliński. Oprac.: M. Garbacz [i in.], 342 s.

T. 2. Relacje mieszkańców ziemi lubińsko-legnickiej. Relacje zebrał i oprac.: A. Bereś [i in.], 440 s.

OPRACOWANIA (wybór)

Ank. 2009.

Spis treści

BIOGRAM

TWÓRCZOŚĆ

Prace redakcyjne

OPRACOWANIA (wybór)

Szukaj

Działania

Nawigacja

Narzędzia