TWARDOCH Szczepan

ur. 1979

Prozaik.

Urodzony 23 grudnia 1979 w Żernicy pod Gliwicami. Studiował socjologię na Międzywydziałowych Indywidualnych Studiach Humanistycznych na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach; magisterium uzyskał w 2003. Podjął też tam studia z filozofii, których nie ukończył. W czasie studiów zajmował się jakiś czas handlem antykami (głównie zabytkową bronią), później założył firmę produkującą repliki broni białej. Zdobył rozległą wiedzę dotyczącą militariów; uprawiał szermierkę historyczną i strzelectwo sportowe. Interesował się historią i problematyką śląską. Pracował w dziale zagranicznych praw autorskich gliwickiego wydawnictwa biznesowego, w związku z czym często podróżował. Od 2001 publikował artykuły i felietony na tematy m.in. związane z militariami i tożsamością śląską; pierwszy tekst Metafizyka walki ogłosił w piśmie „Fronda” (2001 nr 25/26), drukował tam także w 2004–07. Jako prozaik debiutował w 2003 opowiadaniem Obłęd rotmistrza von Egern, ogłoszonym w miesięczniku „Science Fiction” (nr 23). Teksty publicystyczne i prozatorskie (początkowo w gatunku science fiction) drukował także m.in. w „Opcjach” (2001, 2003–10), „Esensji” (2004, 2007, 2010–14), „Nowej Fantastyce” (2004–11, z przerwami), „Broni i Amunicji” (2006–08), „Christianitas” (2006–07; w 2007 redaktor działu literackiego), „Czasie Fantastyki” (2006–07, 2010), „Fantastyce” (2006, 2008), „Arcanach” (2007–11; tu m.in. w 2008–11 Wypisy z dziennika. Cz. 1–14), „44/Czterdzieści i Cztery. Magazyn Apokaliptyczny” (2008–11), „Polityce” (od 2010; m.in. felietony w rubryce Kawiarnia Literacka). Od 2006 zajmował się wyłącznie pracą literacką. Odbywał liczne wyjazdy turystyczne, m.in. jeszcze w okresie studiów podróżował trzykrotnie koleją transsyberyjską, odwiedził Chiny, Mongolię, kilkakrotnie był na Spitsbergenie. W 2015 otrzymał nagrodę Fundacji im. Kościelskich w Genewie, a w 2017 O!Lśnienia, Nagrodę Kulturalną Onetu.

W 2003 zawarł związek małżeński z Agatą, z zawodu architektem; ma dwóch synów. Mieszka w Pilchowicach niedaleko Gliwic.

TWÓRCZOŚĆ

1. Obłęd rotmistrza von Egern. [Opowiadania]. Lubl.: Fabryka Słów 2005, 296 s. Kuźnia Fantastów.

Zawartość: Obłęd rotmistrza von Egern; Otchłań; Anna; Cud domu brandenburskiego.

2. Epifania wikarego Trzaski. [Powieść]. Wr.: Wydawn. Dolnośl. 2007, 166 s. Behemot.

Srebrne Wyróżnienie Nagrody Lit. im. J. Żuławskiego w 2008.

3. Sternberg. [Powieść]. Wwa: SuperNOWA — Niezal. Ofic. Wydawn. NOWA 2007, 302 s. SuperNowa.

4. Prawem wilka. [Opowiadania]. Wwa: SuperNOWA — Niezal. Ofic. Wydawn. NOWA 2008, 287 s. SuperNowa.

Zawartość: Bodhisatwa; Żywot i śmierć św. Felicjana; Maniera Tenebrosa; Rondo na maszynę do pisania…

5. Przemienienie. [Powieść sensacyjna]. Dębogóra: Wydawn. Dębogórza 2008, 285 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Dębogóra: Wydawn. Dębogórza 2008, pliki w formacie EPUB, MOBI.

Przekł. franc.: Transfiguration, [Przeł.] E. Ewa Rawicz-Władyka. [Paris] 2010.

6. Zabawy z bronią. Dębogóra: Wydawn. Dębogórza 2009, 230 s.

Dot. broni palnej.

7. Zimne wybrzeża. [Powieść]. Wr.: Wydawn. Dolnośl. Oddz. Publicat 2009, 245 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Code Red Tomasz Stachewicz, 2014, plik w formacie EPUB, MOBI.

Na okł. podtyt.: Spitsbergen, szpiedzy i niedźwiedzie polarne.

8. Wieczny Grunwald. Powieść zza końca czasów. Wwa: Nar. Centrum Kultury 2010, 209 s. Zwrotnice Czasu. Hist. Alternatywne, 3. Wyd. nast.: wyd. 2 tamże 2011; wyd. 2 [!] popraw. Kr.: WL 2013.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Nar. Centrum Kultury 2013, plik w formacie EPUB, MOBI.

W 2011 wyróżnienie Nagrody Lit. im. J. Mackiewicza, nominacja do nagrody kanału TVP Kultura, Gwarancja Kultury.

9. Wyznania prowincjusza. [Szkice literackie]. Wwa: Fronda Pl 2010, 203 s.

Szkice druk. częściowo w 2004–2010 w czasopismach.

Zawartość: Krótka podróż sentymentalna; Rosja za szybą; Pusty stryczek. O „Wieszaniu” Rymkiewicza; Aksolotl narodów; Umieranie Sándora Máraiego; Wyznania prowincjusza; Narodowość jako akt woli; Forma związków niebezpiecznych; Post-apokalipsy; Kościół i fantastyka; Zły policjant i wskrzeszenie Łazarza; Babilon i mimesis; Przełamując uprzedzenia; Powieść o ludziach radzieckich. „Życie i los” Wasilija Grossmana; Mała Rosja w krainie ostrych gór. Zapiski spitsbergeńskie; Na marginesie „Ostatnich dni Europy” Waltera Laqueura; Konserwatyzm jako klęska; Rozpacz, chrześcijaństwo i konserwatyzm; Lampart na marmurowej skale [dot.: G. Tomasso di Lampedusa: Lampart; E. Jünger: Na marmurowych skałach].

10. Tak jest dobrze. [Opowiadania]. Wwa: Powergraph, 2011, 232 s. KontraPunkty.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Wwa: Powergraph, 2011, plik w formacie EPUB, MOBI. Kontrapunkty.

Nominacja do Nagrody Lit. Gdynia w 2012.

Zawartość: Gerd; Ona płynie w moich żyłach; Masara; Dwie przemiany Włodzimierza Kurczyka; Uderz mnie; Tak jest dobrze.

11. Morfina. [Powieść]. Kr.: WL 2012, 578 s. Dodruk: 2013, 2014.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: WL 2012, plik w formacie EPUB, MOBI.

W 2012 nagroda Śląski Wawrzyn Lit., w 2013 Nagroda Paszport „Polityki”, nominacja do finału Nagrody Lit. Nike i Nagroda Publiczności Nike, przyznawana w plebiscycie czytelników „Gaz. Wybor.”, nominacja do finału Lit. Nagrody Europy Środkowej Angelus, nominacja do nagrody stow. Esprit d’Europe Prix de Livre Européen (European Book Prize) w 2015.

Przekł.: niem.: Morphin. [Przeł.] O. Kühl. Berlin 2014, — rum.: Morfina. Varşovia 1939: femei, droguri şi trădare [Przeł.] C. Godun. Cluj-Napoca 2015, — węgier.: Morfium. [Przeł.] G. Körner. Budapest 2015.

Adapt. teatr.: Reż.: E. Marciniak. Adapt. i dramaturgia: J. Murawski. Wyst. Katow., T. Śląski im. S. Wyspiańskiego 2014 [śląska nagroda Złotej Maski za przedstawienie roku i reż. w 2015].

12. Dom na polach. [Opowiadanie dla dzieci]. Il.: R. Bujnowski. Kr.: Galeria Sztuki Współcz. Bunkier Sztuki 2013, 17 s. Ser. Małego Klubu Bunkru Sztuki.

Wyd. jako dokument elektroniczny: [Kr.:] Galeria Sztuki Współcz. Bunkier Sztuki 2013, 1 płyta CD.

13. Sztuka życia dla mężczyzn, czyli Bezużyteczny podręcznik życia towarzyskiego i uczuciowego dla brzydkich, grubawych, łysiejących i nieszczególnie inteligentnych oraz ciekawy esej o życiu towarzyskim i uczuciowym dla wszystkich pozostałych, może zawierać śladowe ilości kpin. [Współaut.:] P. Baciąga. Wwa: Świat Książki 2013, 333 s.

14. Drach. [Powieść]. Kr.: WL 2014, 394 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: WL 2014, plik w formacie EPUB, MOBI.

Nagroda Fundacji im. Kościelskich w Genewie i Nominacja do finału Nagrody Lit. Nike w 2015, «Brücke Berlin»-Preis 2016.

Przekł. niem.: Drach. [Przeł.] O. Kühl. Berlin 2016.

15. Wieloryby i ćmy. Dzienniki. Kr.: WL 2015, 276 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: WL 2015, plik w formacie EPUB, MOBI.

16. Król. [Powieść]. Kr.: WL 2016, 432 s.

Wyd. jako dokument elektroniczny: Kr.: WL 2016, pliki w formacie EPUB, MOBI.

Nominacja w 2017 do Nagrody Lit. Gdynia.

OPRACOWANIA (wybór)

Autor o sobie: Wypisy z dziennika. [Cz. 1–14]. „Arcana” 2008 nr 3/4, nr 5–6, 2009 nr 1, 2/3–6, 2010 nr 1–5, 2011 nr 1, 4. – Wywiady: Esbecki thriller z Katowic. Rozm. A. Kontek. „Polska. Dz. Zach.” 2008 nr 155 [dot.: Przemienienie]; Pisać na chłodno, pisać na wkurzeniu. Rozm. K. Głuch. „Czas Fantastyki” 2008 nr 4; Człowiek, którego mielą żarna historii. Rozm.: Ł. Orbitowski, J. Urbaniuk. „Lampa” 2010 nr 7/8 [dot.: Wieczny Grunwald]; Dobrze mi tu. Rozm. M. Rutkowska. „Nasz Dz.” 2010 nr 225; Odmawiam naprawiania świata. Rozm. F. Memches. „Uważam Rze” 2011 nr 43; Człowiek pomiędzy w czasach pomiędzy. Rozm. R. Ostaszewski. „Nowa Dekada Krak.” 2013 nr 3; Czytanie jest szkodliwe. Rozm. B. Prandzioch. „Reflektor” 2013 nr 2; Na Śląsku antypolski resentyment przybierze na sile. „Polska. Metropolia Warsz.” 2013 nr 98; Nie jestem od zbawiania świata. Rozm. K. Kazimierowska. „Uważam Rze” 2013 nr 3; Nie jestem śląskim apostołem. Rozm. E. Niewiadomska. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 296 dod. „Katowice”; Nie wyjadę do Warszawy. Rozm. B. Kęczkowska. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 15 dod. „Katowice”; Nie reprezentuję, z nikim nie sympatyzuję. Rozm. M. Zasada. „Polska. Dz. Zach.” 2013 nr 76; Pisanie i libido. Rozm. A. Bartosiak. „Playboy” 2013 nr 10; Pisarz, krawiec, żołnierz, szpieg. Rozm. A. Makowska. „Newsweek Polska” 2013 nr 3; Polskość jest kobieca. Rozm. J. Sobolewska. „Polityka” 2013 nr 5; Szczepan Twardoch: więzi was polskość. Rozm. D. Wodecka. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 70; Ślady po książkach. Rozm. A. Luboń. „Elle” 2013 nr 4; Uwiodła mnie Warszawa. Rozm. B. Kęczkowska. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 9 dod. „Stołeczna” [dot.: Morfina]; Z nikim nie sympatyzuję. Rozm. M. Zasada. „Polska. Metropolia Warsz.” 2013 nr 26 dod. „Fokus”; Dziewczyna i pistolet. Rozm. M. Felis. „Gaz. Wybor.” 2014 nr 289 dod. „Wysokie Obcasy” nr 48; Na front bez morfiny. Rozm.: E. Niewiadomska i D. Kortko. „Książki. Mag. do Czytania” 2014 nr 4 [dot.: Drach]; Rewolucje tu się nie zdarzają. Rozm. M. Olszewski. „Tyg. Powsz.” 2014 nr 6; Śląsk jako ciało. Rozm. J. Sobolewska. „Polityka” 2014 nr 48; Zawód pisarz. Rozm. P. Hykawy-Zabłocki. „Logo” 2014 nr 8; Historie mówione szeptem. Rozm. M. Wapińska. „Dz. Gaz. Prawna” 2015 nr 1; Mogą mi skoczyć. Rozm. J. Tomczuk. „Newsweek Polska” 2015 nr 41 [dot. m.in.: Wieloryby i ćmy]; Mistrz Szczepan Twardoch. Rozm. M. Domagalik. „Pani” 2016 nr 1; Na górze się bywa. Rozm. A. Szarlik. „Twój Styl” 2016 nr 1.

Ogólne: B. GANCARZ: Pisarz dla prawdziwych mężczyzn. „Arcana” 2010 nr 92/93. – D. NOWACKI: Mistrz Szczepan z Pilchowic. „Tyg. Powsz.” 2013 nr 28 dod. „Festiwal Conrada”. – TENŻE: Narodziny gwiazdy (Szczepan Twardoch). W tegoż: Ukosem. Katow. 2013. – B. PAWŁOWICZ: Złodzieje duszy. „Zwierciadło” 2013 nr 1. – Artykuły dot. reakcji pisarza na decyzję Sądu Najwyższego, wg której Ślązaków nie można uznać za odrębny naród, m.in.: A. HERBICH: Rykoszet Szczepana Twardocha; P. SEMKA: Zygzaki mentora z Pilchowic. „Do Reczy” 2014 nr 2.

Obłęd rotmistrza von Egern (poz. 1): M. TROCKI: Uwaga! Twardoch! „Opcje” 2005 nr 1.

Epifania wikarego Trzaski (poz. 2): L. WOŁOSIUK: Kuszenie Szczepana Twardocha. „Arcana” 2010 nr 92/93 [dot. też: Przemienienie].

Sternberg (poz. 3): J. DUKAJ: Rewolucja, której nie było. Mit IV RP w prozie. „Tyg. Powsz.” 2007. – F. ŁAJSZCZAK: Mounstar. „Christianitas” 2007 nr 31/32. – D. MARKIEWICZ: Fajna ta historia. „Esensja” 2007 nr 6. – M. WOLSKI: Nad pięknym krwawym Dunajem. „Gaz. Pol.” 2007 nr 32.

Prawem wilka (poz. 4): P. KOFTA: Gra na twardych warunkach. „ Dziennik” 2009 nr 1 dod. „Kultura”. – K.B. MALINOWSKI: Prawem histofantasy. „Lampa” 2009 nr 3.

Przemienienie (poz.: 5): J. DARSKI: Pierwszy thriller esbecki. „Gaz. Pol.” 2008 nr 28. – L. WOŁOSIUK: Kuszenie Szczepana Twardocha. „Arcana” 2010 nr 92/93 [dot. też: Epifania wikarego Trzaski]. – Zob. też Wywiady.

Zimne wybrzeża (poz. 7): J. GAŁKA: Mała zimna wojna. „Esensja” 2010 nr 1.

Wieczny Grunwald (poz. 8): M. CETNAROWSKI: Wieczne powroty. „Fantasy&Science Fiction” 2010 nr 3 [dot. też: W. Szostak: Chochoły]. – P. DUNIN-WĄSOWICZ: Rycerstwo mleczne kontra mięsne. „Polityka” 2010 nr 35. – B. KACHNIARZ: Polska i Niemcy, a ja gdzieś pośrodku. „Rzeczy Wspólne” 2010 nr 2. – D. NOWACKI: Matka Polska kontra Germania. „Gaz. Wybor.” 2010 nr 203, polem.: W. ORLIŃSKI: Narodowa fantastyka, czyli Polacy kontra prawdziwi Polacy. „Gaz. Wybor.” 2010 nr 211. – M. ORAMUS: Z piekła do piekła. „Dz. Pol.” 2010 nr 164. – R. WIŚNIEWSKI: Neverending historyk. „Odra” 2010 nr 12. – M.B. WANDOWICZ: Monolog wiecznotrwałego mizantropa. „Esensja” 2010 nr 7. – W. ŻYSZKIEWICZ: Jubileuszowy laur dla poety. Nagroda im. Mackiewicza po raz dziesiąty. „Tyg. Solidarność” 2011 nr 48 [dot. m.in. Wieczny Grunwald]. – R. KNAPEK: Bękart – Duch. „FA-art” 2013 nr 4. – M. CYBOWSKI: Nie oddzielam. „Esensja” 2014 nr 5. – M. GOŁUŃSKI: Między gnozą a kabałą. Egzemplifikacje religijności w powieściach o wojnie polsko-krzyżackiej napisanych około roku 2010. „Świat i Sł.” 2014 nr 2. – Zob. też Wywiady.

Tak jest dobrze (poz. 10): A. HORUBAŁA: Droga na szczyt. „Uważam Rze” 2011 nr 29. – D. KOZŁOWSKI: Gdzieś poza światem. „Śląsk” 2011 nr 11. – D. NOWACKI: Dobre, smutne i prawdziwe. „Gaz. Wybor.” 2011 nr 160. – M.B. WANDOWICZ: Grunwaldy każdego z nas. „Esensja” 2011 nr 8.

Morfina (poz. 11): A. HORUBAŁA: Strategia renegata. „Uważam Rze” 2012 nr 46. – J. LUBELSKI: Rozpacz i ukojenie. „Rzeczpospolita” 2012 nr 281. – D. NOWACKI: Wallenrod nie daje rady. „Gaz. Wybor.” 2012 nr 265. – S. ARLAK: Czym Stefan Twardoch postanowił sprowokować czytelników? „Polska. Metropolia Warsz.” 2013 nr 13 dod. „Kocham Czytać”. – J. BIELAWA: Być albo nie być Willemannem. „Śląsk” 2013 nr 2. – M. DUDA: Narodowe uzależnienia. „Wyspa” 2013 nr 1. – K. KUBISIOWSKA: Kim jest Willemann. „Tyg. Powsz” 2013 nr 42 dod. „Angelus”. – P. MICNAS: Tożsamość wielokrotna Konstantego Willemana. „Esensja” 2013 nr 1. – M. MIKOŁAJEC: Morfina, czyli o potencjalności. „FA-art” 2013 nr 4. – K. MROZIŃSKI: Tożsamość narodowa i kryzys męskości. „Twórczość” 2013 nr 7. – M. ORSKI: Powieść łotrzykowska XXI wieku? „Nowe Książ.” 2013 nr 2. – B. PRANDZIOCH: Werbigeracje, degeneracje, szaleńcze narracje. „Znak” 2013 nr 1. – C. ROSIŃSKI: Strzeż się Polski. „Odra” 2013 nr 4. – J. SOBOLEWSKA: Polska, męskość, ciemność. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 215. – M. SOWIŃSKI, K. TRZECIAK: Obcość, monumentalność, polityczność. Strategie wywoływania wrażenia w najnowszej prozie polskiej. „Czas Kult.” 2013 [nr] 6 [dot. także: J. Dukaj: Perfekcyjna niedoskonałość; W. Myśliwski: Ostatnie rozdanie]. – E. STANIOS: Ulepiony z żeńskiej gliny. „Akcent” 2013 nr 4. – W. TURANT: W poszukiwaniu tożsamości. „Śląsk” 2013 nr 12. – K. VARGA: Pojedynek na pupy, czyli jaka Polska lepsza. „Gaz. Wybor.” 2013 nr 85 dod. „Duży Format”. – A. ARASZKIEWICZ: Węgierskie morze, czyli seksizm (anty)martyrologii. „Czas Kult.” 2014 [nr] 3. – M. BIZIOR: Morfina Szczepana Twardocha, czyli Jak (nie)istnieć romantycznie. W: Romantyzm użytkowy. Długie trwanie romantyzmu w kulturze polskiej. Szczec. 2014. – J. KAPICA-CURZYTEK: Próba sił. „Esensja” 2014 nr 1. – L. SZARUGA: Pro / za i przeciw. „EleWator” 2014 nr 1 [dot. m.in.: Morfina]. – A. GŁOWACKA: Taniec na wulkanie. „Teatr” 2015 nr 3 s. 40–41. – A. HADUŁA: Wspomnienia z gwiezdnego pyłu. „Didaskalia” 2015 nr 125. – M. LUBELSKA: Jak jest zrobiona „Morfina” Szczepana Twardocha. W: Widnokręgi literatury – Wielogłosy krytyki. Prace ofiarowane Profesor Teresie Walas. Kr. 2015. – Zob. też Wywiady.

Sztuka życia dla mężczyzn (poz. 13): M. MIECZNICKA: Wszystkie implikacje noszenia poszetki. „Tyg. Powsz.” 2013 nr 26 dod. „Książ. w Tyg.”. – K. VARGA: Mercedes Twardocha, czyli sztuka życia dla mężczyzn. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 170 dod. „Duży Format”.

Drach (poz. 14): J. CIEŚLAK: Irytująca powieść o Śląsku. „Rzeczpospolita” 2014 nr 282. – M. CIEŚLIK: Twardoch źle obsadzony. „Rzeczpospolita” 2014 nr 289 dod. „Plus Minus”. – W. ENGELKING: Na ciele Behemota. O „Drachu” Szczepana Twardocha. „Kult. Liberalna” [on-line] 2014 nr z 16 XII [dostęp 16 lutego 2015]. Dostępny w Internecie: http://kulturaliberalna.pl/2014/12/16/engelking-drach-szczepan-twardoch-recenzja/. – R. KOZIOŁEK: Śląska bestia. „Tyg. Powsz.” 2014 nr 49 dod. „Książ. w Tyg.”, przedr. w tegoż: Dobrze się myśli literaturą. Wołowiec; Katow. 2015. – D. NOWACKI: Tako rzecze drach. „Gaz. Wybor.” 2014 nr 279. – Ł. SATURCZAK: Na Śląsku, czyli wszędzie. „Newsweek Polska” 2014 nr 49. – K. UNIŁOWSKI: Kaj som te chopy? O nowej powieści Szczepana Twardocha. „FA-art” 2014 nr 4. – J. ZAJĄC: Gdzie ty mieszkasz? Między swemi. W jakim kraju? W… ziemi. „ArtPAPIER” [on-line] 2014 nr 24 [dostęp 16 lutego 2015]. Dostępny w Internecie: http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=214&artykul=4693&kat=1. – A. KOWALCZYK: Wymiary wojny. „Ann. Univ. Paedagogicae Crac. Studia Historicolitterraria” 2015 [nr] 15. – A. MADALIŃSKI: Miriadami swoich oczu. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 219. – P. MAŁOCHLEB: Człowiek, drzewo, sarna, kamień. „Twórczość” 2015 nr 3. – K. PIETRYCH: Naturalistyczna (przy)powieść o ludzkim losie. „Nowe Książ.” 2015 nr 5. – K. REK. „Christianitas” [on-line] 2015 nr z 15 I [dostęp 16 lutego 2015]. Dostępny w Internecie: http://christianitas.org/news/recenzja-powiesci-szczepana-twardocha-drach/. – C. ROSIŃSKI: Tak samo, chociaż inaczej. „Odra” 2015 nr 7/8. – W. RUSINEK: Genesis z Dracha. „Twórczość” 2015 nr 5. – E. STANIOS-KORYCKA: Drzewo, człowiek, sarna, kamień. To samo. „Akcent Lit. i Szt.” 2015 nr 3. – M. STECIĄG: „Lingua receptiva” w powieści Szczepana Twardocha „Drach”. „Socjolingwistyka” 2015 t. 29. – H. WANIEK: Kto ty jesteś? „Prz. Polit.” 2015 nr 131. – K. BERETA: Uśmierceni przez Twardocha. „Śląsk” 2016 nr 2. – Zob. też Wywiady.

Wieloryby i ćmy (poz. 15): W. CHMIELEWSKI: Zapiski Ślązaka. „Rzeczpospolita” 2015 nr 261. – D. NOWACKI: Blogaski w okładkach. „Gaz. Wybor.” 2015 nr 257 [dot. też: J. Dehnel: Dziennik roku chrystusowego]. – S. GRABOWSKI: „Wieloryb i ćmy” Twardocha. Światopogląd jako maska. Powst. 2015 [on-line] [dostęp 14 listopada 2015]. Dostępny w Internecie: http://wpolityce.pl/kultura/270528–wieloryby-i-cmy-twardocha-swiatopoglad-jako-maska-recenzja. – G. WYSOCKI: Gombrowiczów trzech. „Książki” 2015 nr 3 [dot. też: J. Dehnel: Dziennik roku chrystusowego; P. Siemion: Dziennik roku Węża]. – Zob. też Wywiady.

Król (poz. 16): J. KURKIEWICZ: „Król”: kilka za i przeciw. „Książki” 2016 nr 3. – W. MROZEK: O nowym Twardochu. „Gaz. Wybor.” 2016 nr 237. – D. NOWACKI: Męskie fantazje Twardocha. „Gaz. Wybor.” 2016 nr 239. – J. SOBOLEWSKA: Przedwojenne Sin City. „Polityka” 2016 nr 41. – K. VARGA: Bolo powraca, czyli Polska według Twardocha. „Gaz. Wybor.” 2016 nr 234 dod. „Duży Format” nr 40.

Alicja Szałagan

---