ur. 1955

Historyk i teoretyk literatury.

BIOGRAM

Urodzony 14 października 1955 w Białymstoku; syn Józefa Tomasika, zawodowego wojskowego, i Marii z domu Gładki. W 1961 wraz z rodzicami zamieszkał w Bydgoszczy. Uczęszczał do IV Liceum Ogólnokształcącego im. L. Szenwalda, gdzie w 1974 uzyskał świadectwo dojrzałości. Rozpoczęte w tymże roku studia z zakresu fizyki teoretycznej na Uniwersytecie im. M. Kopernika w Toruniu wkrótce przerwał i od 1975 studiował polonistykę w Wyższej Szkole Pedagogicznej (WSP) w Bydgoszczy. W 1978-79 był przewodniczącym Studenckiego Koła Naukowego Polonistów, działającego przy tej uczelni. W 1978 otrzymał nagrodę Sekretarza Naukowego PAN im. W. Borowego. Dyplom magisterski obronił w 1979 i wkrótce potem podjął pracę na stanowisku asystenta w Zakładzie Filologii Polskiej WSP w Bydgoszczy (przemianowanej w 2000 na Akademię Bydgoską, a następnie w 2005 na Uniwersytet Kazimierza Wielkiego). W 1981 na łamach „Zeszytów Naukowych WSP w Bydgoszczy” ogłosił drukiem sprawozdanie pt. Działalność koła naukowego polonistów w WSP w Bydgoszczy oraz Wykaz prac magisterskich wykonanych w latach 1977-1979 w Zakładzie Filologii Polskiej WSP w Bydgoszczy („Studia Filologiczne” z. 11 „Filologia Polska”). Jako historyk literatury debiutował w następnym roku artykułem pt. W przedpokoju literatury nowej. (Historycznoliteracki kontekst powieści Jalu Kurka „Andrzej Panik”), opublikowanym na łamach „Ruchu Literackiego” (nr 3/4). Rozprawę doktorską pt. Polska powieść tendencyjna 1949-1955. Problemy perswazji literackiej (promotor prof. Michał Głowiński) przedstawił w 1985 w Instytucie Badań Literackich (IBL) PAN w Warszawie. W tymże roku został adiunktem w bydgoskiej WSP. W 1986 rozpoczął pracę w Komitecie Okręgowym Olimpiady Literatury i Języka Polskiego przy WSP w Bydgoszczy, początkowo jako członek, a od 1996 jako przewodniczący Komitetu. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1993 na podstawie rozprawy Od Bally’ego do Banfield (i dalej). Sześć rozpraw o „mowie pozornie zależnej”, obronionej w IBL PAN w Warszawie. Artykuły i recenzje poświęcone głównie literaturze okresu socrealizmu, pisane zarówno z perspektywy historyczno-, jak i teoretycznoliterackiej drukował m.in. w „Pamiętniku Literackim” (1985-95, i po przerwie 2000-03) oraz nadal w „Ruchu Literackim” (1986-88); w 1990 nawiązał współpracę z pismem „Teksty Drugie” (do 1995, ponownie: 1999-2000, 2003, 2007-08), zamieszczał też prace w „Kwartalniku Artystycznym” (1994, 1997-99). W 1993 objął kierownictwo Zakładu Poetyki Instytutu Filologii Polskiej (IFP) WSP. Równocześnie od tegoż roku był prodziekanem do spraw dydaktycznych Wydziału Humanistycznego WSP, a potem zastępcą dyrektora IFP. Od 1994 zajmował w WSP stanowisko profesora nadzwyczajnego. W 1995-96 otrzymywał stypendium przyznane przez międzynarodową fundację George’a Sorosa na realizację tematu badawczego Socialist Realism. A Survey of Recent Accounts. Należał do Kapituły Nagród i Stypendiów Naukowych Prezydenta Bydgoszczy (1995-98), a później do Kapituły Nagrody Prezydenta Bydgoszczy (2002-05). W 1996-2003 był przewodniczącym komitetu redakcyjnego pisma „Konfiguracje”, wydawanego w polsko-niemieckiej wersji językowej w serii Zeszytów Naukowych WSP w Bydgoszczy. Od 1999 wchodził w skład Rady Naukowej IBL PAN. Również w 1999 rozpoczął działalność w Komitecie Nauk o Literaturze Polskiej PAN (KNoLP; od 2003 Komitet Nauk o Literaturze, KNOL), od 2007 jako przewodniczący Komisji do spraw Nagród KNoL. W 2000 otrzymał tytuł naukowy profesora. Po przekształceniu w 2000 WSP w Akademię Bydgoską został w 2001 kierownikiem Katedry Kultury Współczesnej IFP; funkcję tę pełnił także po reorganizacji struktur akademickich i utworzeniu w 2005 Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Zasiadał również w 2002-05 we władzach tej uczelni – jako prorektor do spraw organizacji i rozwoju oraz członek Senatu. W 2002 wszedł w skład zespołu redakcyjnego wydawanego w Bydgoszczy międzynarodowego pisma „Blok”, poświęconego kulturze stalinowskiej i poststalinowskiej, a w 2005 dołączył do redakcji „Dyskursu”, rocznika Instytutu Polonistyki i Kulturoznawstwa Uniwersytetu Szczecińskiego. W 2003-2010 pracował nadto w zamiejscowym wydziale Łódzkiej Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej (przemianowanej w 2009 na Akademię Humanistyczno-Ekonomiczną) w Bydgoszczy, od 2007 jako kierownik Katedry Wiedzy o Kulturze. Od 2010 zajęcia na Uniwersytecie Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy łączył z funkcją opiekuna naukowego na kierunku kulturoznawstwo (prowadzonym na Wydziale Ochrony Zdrowia i Nauk Humanistycznych) w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Ciechanowie. Prowadził wykłady na zagranicznych uczelniach: w Szwecji (Sztokholm i Uppsala w 2001), USA (Nowy Jork w 2001, Chicago w 2002), Kanadzie (Toronto w 2002) oraz Belgii (Bruksela w 2005). Został członkiem międzynarodowych towarzystw naukowych: International Association for Multidisciplinary Approaches and Comparative Studies related to Emile Zola and his Time, Naturalism, Naturalist Writers and Artists, Naturalism and the Cinema around the World (AIZEN; od 1999), Society of Historians of East European and Russian Art (SHERA; od 1999) oraz Canadian Association of Slavists (CAS; od 2000). W 2008 wstąpił do Towarzystwa Krzewienia i Popierania Nauk.

W 1979 zawarł związek małżeński z Małgorzatą Podlasińską, nauczycielką języka polskiego, z która ma syna Piotra. Mieszka w Bydgoszczy.

TWÓRCZOŚĆ

1. Polska powieść tendencyjna 1949-1955. Problemy perswazji literackiej. Wr.: Ossol. 1988, 213 s. PAN. Kom. Nauk o Literaturze Pol. Rozpr. Lit.

Rozprawa doktorska.

Zawartość: Wprowadzenie. – Nowomowa; Klisze małe i duże; Antroponimia i tendencja; Struktura parataktyczna; Perswazja nieskuteczna. – Zakończenie.

2. Słowo o socrealizmie. Szkice. Bydg.: Wydawn. Uczelniane WSP 1991, 126 s. WSP w Bydg.

Zawartość: Realizm socjalistyczny; Poezja twardych rąk. Socrealizmu wiersze programowe; Intertekstualność i tendencja. Wokół „Władzy” Tadeusza Konwickiego; „Miłość to tylko naruszenie dynamicznego stereotypu”. Socrealistyczne mówienie o człowieku; Historia „ad usum Delphini”. Powieść historyczna 1949-1955 jako dokument [gł. nt. powieści J. Ziółkowskiego „Homines novi”]. – Aneks.

Przekł. franc. art. Intertekstualność i tendencja. Wokół „Władzy” Tadeusza Konwickiego: Intertextualité et tendance. [Przeł.] E. Destrée-Van Wilder. „Literary Studies in Poland”, t. 24: 1991 s. 85-101.

3. Od Bally’ego do Banfield (i dalej). Sześć rozpraw o „mowie pozornie zależnej”. Bydg.: WSP 1992, 191 s.

Rozprawa habilitacyjna.

Zawartość: Wprowadzenie. – Trzy słowa i wiele problemów. (Doktryna „Le style indirect libre” [Ch.] Bally’ego); O „Le style indirect libre” – inaczej (Bally – [M.] Lips – [A.] Thibaudet); Jeden czy dwa głosy? (Polemiki wokół mowy pozornie zależnej – ciąg dalszy); Kto mówi? (Jeszcze o mowie pozornie zależnej); W stronę komunikacyjnej (pragmatycznej) teorii przytoczenia; „Maniera” Zoli i „szkoła” Żeromskiego („Le style indirect libre” a „mowa pozornie zależna”). – Bibliografia prac o mowie pozornie zależnej.

4. Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie „propagandy monumentalnej”. Wr.: Leopoldinum 1999, 216 s., [20] s. tabl. Fundacja na Rzecz Nauki Pol. Monogr. Fundacji na Rzecz Nauki Pol. Ser. Hum.

Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2000.

Zawartość: Wprowadzenie. – Literatura bez literackości. O literaturze realizmu socjalistycznego i o jej badaniu; Czy architektura może zastąpić literaturę? O propagandzie monumentalnej; Cmentarz i ogród. O dekompozycji symbolicznej przestrzeni Warszawy; Między trasą W-Z a Pałacem Kultury. O dwóch fazach polskiej kultury stalinowskiej; Harmonia ludzi maszyn. O socrealistycznych obrazach „nowego człowieka”; Totalitarna czy totalna? Kultura stalinowska w świetle współczesnych opracowań.

5. Ikona nowoczesności. Kolej w literaturze polskiej. Wr.: Wydawn. UWr. 2007, 388 s. Fundacja na Rzecz Nauki Pol. Monogr. Fundacji na Rzecz Nauki Pol. Ser. Hum.

Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego II stopnia w 2007, nominacja do nagrody im. J. Długosza w 2008.

Zawartość: Przesłanie [fragm. wierszy autorów: W. Syrokomla, A. Niemojewski, J.A. Gałuszka, W. Szlengel]. – Wprowadzenie. – Życie jest podróżą (kolejową). – [H.] Sienkiewicza decsensus ad inferos [dot.: Listy z podróży do Ameryki]. – Podróże do „Ziemi obiecanej”. Reymont wobec „Bestii ludzkiej” [E. Zoli]. – Railway story. Opowiadanie kolejowe: „Próżnia środkowej przestrzeni”; [S.] Grabiński i „Demon ruchu”; [J.] Ginsbert i „Kobiety w pociągu”. – Deadline. Jeszcze o opowiadaniu kolejowym [dot. odbicia rewolucji komunikacyjnej w literaturze]. – „Szalona Lokomotywa” albo Witkacy kontra Zola. – [J.] Przyboś kolejowy. – Kolej i nowoczesna tożsamość. Trzy analizy: 1. Diagram Becka [dot. mapy sieci londyńskiej kolei podziemnej, zaprojektowanej przez H. Becka]; Warszawa funkcjonalna [o gmachu Dworca Głównego w Warszawie]; Na dworcu i pod dworcem… [dot. warszawskiego Dworca Głównego w twórczości H. Boguszewskiej i J. Czechowicza]. – Maszyna na wystawie. Szlakiem Tuwimowskiej „Lokomotywy”: 1. Lokomotywa – wzór 1936 [dot. wiersza J. Tuwima]; 2. Lokomotywa – wzór 1947 [dot. wierszy: W. Broniewski: Parowóz, S. Wygodzki: Lokomotywa]; 3. Lokomotywa – wzór 1998 [dot. wiersza A. Frajlich: Lokomotywa]. – Stacja końcowa: Auschwitz. O pociągach i „śmierci przemysłowej”: 1. „Niemcy są ludźmi” [dot.: M. Wysznacka: Bestie i ludzie, Z. Nałkowska: Medaliony, J. Pytlakowski: Polacy także są ludźmi]; 2. „Dym człowieka” [dot. twórczości T. Borowskiego]. – Parowóz dziejów: 1. „Słowo jak dzwon” [dot. postępu i figury nowego człowieka w ideologii komunistycznej]; 2. „Na pełnej parze, do stacji marzeń” [nt. Nowej Huty w propagandzie i literaturze]; 3. „Uwierzyliśmy megafonom” [gł. nt. piosenki J. Karczmarskiego: Poczekalnia]. – 253+1. Zaproszenie do tematu: kolej i po-nowoczesność [dot. powieści internetowej: G. Ryan: 253 or Tube Theatre]. – Zamknięcie.

Wersja ang art. pt. „Szalona Lokomotywa” albo Witkacy kontra Zola: „The crazy locomotive”. Witkacy, versus Zola. „Excavatio”, Edmonton 2001 vol. 14 nr 1/2 s. 194-206.

6. Okolice socrealizmu. Prawie tuzin szkiców. Bydg.: Wydawn. Uniw. Kazimierza Wielkiego 2009, 192 s.

Zawartość: Wprowadzenie. – Realizm socjalistyczny, czyli o utopii estetycznej; Wakacje na wyspach Bahama. O perswazji socrealistycznej – dopowiedzenie; Praktyki intertekstualne polskiego socrealizmu; Aparat bezpieczeństwa w literaturze polskiego socrealizmu; Ameryka w butelce. Rzecz o coca-coli; Bronię „Tarczy” (dot.: W. Szymborska: Tarcza); Burząc Moskwę… O postkomunistycznym ikonoklazmie [o relacjach z wyburzania warszawskiego kina „Moskwa”]; Anty-Kraków. Drugi esej o Nowej Hucie [dot. relacji o budowie Nowej Huty]; Podmiot w doktrynie [dot.: J. Łukasiewicz: Jeden dzień życia w socrealizmie i inne szkice]; Socrealizm, albo milczenie kobiet [dot.: E. Toniak: Olbrzymki. Kobiety i socrealizm]; Pisomowa. (Na marginesie prac Michała Głowińskiego) [dot. języka polityków z partii Prawo i Sprawiedliwość].

Wersja ang. art. pt. Burząc Moskwę… O postkomunistycznym ikonoklazmie: I demolish Moscow! Acts of symbolic destruction in post-communist Poland. W: As radical as reality itself. Essays on Marxism and art for the 21st century. Oxford 2007 s. 193-204. – Przekł. franc. art.: Bronię „Tarczy”: Pour la defense de „Tarcza” de Wisława Szymborska. [Przeł.] J. Lambert. „Slavica Bruxellensia”, Bruksela 2009 nr 2 s. 7-25. – [Socrealizm, albo milczenie kobiet] [Przeł.] D. Walczak. „Slavica Bruxellensia”, Bruksela 2009 nr 2 s. 73-74.

Artykuły w czasopismach i książkach zbiorowych, m.in.: W przedpokoju literatury nowej. (Historycznoliteracki kontekst powieści Jalu Kurka „Andrzej Panik”). „Ruch Lit.” 1982 nr 3/4 s. 117-133. – Dialog asymetryczny. „Pam. Lit.” 1985 z. 3 s. 135-157 [dot. powieści pol. z 1949-1955]. – Wobec tradycji powieści produkcyjnej. („Białe runo” Leona Gomolickiego). W: Modele świata i człowieka. Lubl. 1985 s. 321-341. – O interpretowaniu literackich aktów mowy. „Pam. Lit.” 1988 z. 4 s. 125-140. – Czas w dylogii Tadeusza Brezy. („Mury Jerycha” i „Niebo i ziemia”). Kilka uwag. W: Czas i przestrzeń w prozie polskiej XIX i XX wieku. Tor. 1990 s. 153-162. Rozpr. UMK. – O ludyczności tekstu literaturoznawczego. „Teksty Drugie” 1990 nr 5/6 s. 33-48. – Od „etiolacji” do „ideologii szczerości”. (Teoria aktów mowy i literatura). „Pam. Lit.” 1990 z. 3 s. 117-144, przedr. zmien. w: Po strukturalizmie. Wr. 1992 s. 11-36. – Odojewski. Literatura bliska wyczerpania. „Teksty Drugie” 1991 nr 1/2 s. 133-154, przedr. w: Odojewski i krytycy. Lubl. 1999 s. 242-255. – Socialist realism in Poland. W: Socialist realism revisited. Selected papers from the McMaster conference. Hamilton 1994 s. 121-130. – Źródła i ujścia modernizmu. O historycznoliterackich zainteresowaniach Michała Głowińskiego. „Teksty Drugie” 1994 nr 5/6 s. 105-114. – Kolej w polskiej literaturze. (Wstępna inwentaryzacja). „Teksty Drugie” 1995 nr 5 s. 134-147. – Sny o potędze. (O snach socrealistycznych herosów). W: Oniryczne tematy i konwencje w literaturze polskiej XX wieku. Tor. 1999 s. 41-53. – „La Bête humaine” [E. Zoli], or the world perceived through a machine. „Excavatio”, Edmonton 2002 vol. 16 nr 1/2 s. 305-316. – The railway in communist symbolism. (Some observations on Soviet and Polish art). „Blok” 2002 nr 1 s. 61-81. – „Throwing flowers onto the tracks”. (New man and the new community in socialist realist literature). W: Studies in language, literature and cultural mythology in Poland. Lewiston, N.Y. 2002 s. 205-216. – „La Bête humaine” [E. Zoli]” „à la polonaise”. „Excavatio”, Edmonton 2003 vol. 18 nr 1/2 s. 381-391. – The Auschwitz terminus. Driverless trains in Zola and Borowski. W: The railway and modernity. Time, space and the machine ensamble. Oxford 2007 s. 191-200. –  Po tytułach poznacie go! Szkic do portretu Edwarda Balcerzana. W: Od tematu do rematu. Pozn. 2007 s. 113-132. – The Spanish Civil War in colonial discourse. (A „General Walter” case study). W: Iberian and Slavonic Cultures. Lisbon 2007 s. 131-137 [dot. postaci gen. K. Świerczewskiego w lit. pol.]. – Koleje emigranta. Szkic z Vancouver w tle. „Pogranicza” 2009 nr 6 s. 25-32 [o twórczości B. Czaykowskiego]. – Kobieta w pociągu. (O „Mitropie” Wandy Brzeskiej). W: Więcej życia niż słów. Pozn. 2011 s. 107-118. – Literatura z przypisów i wykropkowań; „Wszyscy i wszystkie inaczej”; Romantyzm prze-pisany. W: Inna droga. Romantycy a kolej. Wwa 2012 s. 5-40, 41-74, 75-108 [studia wstępne do antologii tekstów doby romantyzmu]. – Rozkład pociągów albo dwie sztuki o prywatyzowaniu kolei. „Dialog” 2013 nr 4 s. 152-175 [dot.: D. Hare: The Permanent Way, P. Demirski: Firma].

Prace redakcyjne i edytorskie

1. Poetyka bez granic. Praca zbiorowa. Pod red.: W. Boleckiego i … Wwa: Wydawn. IBL 1995, 207 s. IBL PAN. Z Dziejów Form Artyst. w Lit. Pol., 78.
2. Słownik realizmu socjalistycznego. Red.: Z. Łapiński, … Kr.: Universitas; przy współpracy IBL PAN 2004, XII, 448 s.
3. Inna droga. Romantycy a kolej. [Antologia]. Wwa: Fundacja Akad. Hum. Wydawn. IBL PAN 2012, 308 s.

Tu w charakterze wstępu trzy studia W.T.

OPRACOWANIA (wybór)

• Ank. 2008, 2009.

Polska powieść tendencyjna 1949-1955

• R. KANTOR: Śmietnik historii i literatury. „Student” 1989 nr 9
• J.Z. LICHAŃSKI: Wokół literatury socrealistycznej. „Nowe Książ.” 1990 nr 1 [dot. także: S. Majchrowski: Między słowem i rzeczywistością]
• S. ŻAK. „Jęz. Pol. w Szk. Średniej” 1989/90 nr 3/4.

Powrót na górę↑

Inżynieria dusz

• S. BURYŁA: „Bezklasowo, bezpłciowo…” „Pogranicza” 2000 nr 4
• R. KUBICKI, R. STOBIECKI, W. TOMASIK: Dyskusja o książce W.T. „Inżynieria dusz. Literatura realizmu socjalistycznego w planie propagandy monumentalnej”. „Prz. Bygd.” 2000
• G. WOŁOWIEC: Totalna i totalitarna. „Teksty Drugie” 2000 nr 1/2
• M. BRZÓSTOWICZ-KLAJN: O realizmie socjalistycznym z perspektywy lat siedemdziesiątych. „Teksty Drugie” 2005 nr 1/2 [dot. także: E. Możejko: Realizm socjalistyczny].

Powrót na górę↑

Ikona nowoczesności

• W. KALISZEWSKI: Lokomotywa i literatura. „Nowe Książ.” 2007 nr 12
• J. FRANCZAK: Koleje nowoczesności. „Teksty Drugie” 2008 nr 3
• A. KLONDER. „Kwart. Hist. Kult. Materialnej” 2008 nr 1.

Powrót na górę↑

Barbara Tyszkiewicz