BIOGRAM
Urodzony 17 sierpnia 1958 w Cieszynie; syn Alojzego Macheja, księgowego, i Zofii z domu Łabudek, pracownicy PSS Społem. Uczęszczał do II Liceum im. M. Kopernika w Cieszynie; w 1977 zdał tam maturę. Następnie podjął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie (UJ). Od 1977 był związany jako autor i kolporter z niezależnym ruchem wydawniczym w Krakowie. W 1980 należał do współzałożycieli Niezależnego Zrzeszenia Studentów na UJ. W tymże roku debiutował wierszami pt. Nikt nigdy nie odkryje Ameryki i Noe dziś wieczorem, opublikowanymi na łamach „Tygodnika Powszechnego” (nr 21). W 1982 zdał egzamin magisterski na polonistyce i rozpoczął studia religioznawcze na UJ; w 1987 uzyskał magisterium z tego zakresu. W 1987–91 pracował jako nauczyciel w II Liceum Ogólnokształcącym im. M. Kopernika w Cieszynie. Kontynuował twórczość literacką i publicystyczną. Wiersze, prozę, przekłady i recenzje drukował wówczas m.in. na łamach czasopism wydawanych do 1989 poza cenzurą: „Puls”, Londyn (1984, 1988, 1991, 1993), „Arka” (1986, 1988-89), „Kurs” (1987), „BruLion” (1988-1995; tu także recenzje pod pseud. Tomasz Ożana), „Gąbka” (1989); współpracował także z czasopismem mówionym „NaGłos”. W 1988 otrzymał Nagrodę „Arki” za najbardziej znaczące wejście w literaturę ostatnich lat. Od 1988 działał w Solidarności Polsko-Czesko-Słowackiej, w 1989-90 był współzałożycielem i działaczem Komitetu Obywatelskiego w Cieszynie. Od końca lat osiemdziesiątych zajmował się także pracą translatorską; debiutował w 1988 przekładami wierszy E. Pounda, opublikowanymi w „Znaku” (nr 7); pierwsze tłumaczenia z literatury czeskiej, przekład wierszy I. Blatnego, ogłosił w 1994 na łamach „Literatury na Świecie” (nr 9). W 1989-90 pracował także jako dziennikarz w „Gazecie Prowincjonalnej”, a następnie do 1991 był sekretarzem redakcji „Głosu Ziemi Cieszyńskiej”. W 1991 otrzymał Nagrodę Artystyczną Młodych im. St. Wyspiańskiego. W 1991–96 pełnił funkcję wicedyrektora Ośrodka Informacji i Kultury Polskiej Instytutu Polskiego w Pradze. Inicjował wydawanie przekładów polskich autorów w Czechach, a także przekładów czeskich pisarzy na język polski. Współpracował z Praskim Festiwalem Pisarzy. W 1993 odbył z Wisławą Szymborską podróż z Krakowa do Pragi, która zaowocowała powstaniem kilkudziesięciu limeryków współautorstwa obojga (druk niektórych z nich: „NaGłos” 1993 nr 12, 1996 nr 24). Wiersze, przekłady i artykuły drukował w tym okresie m.in. także na łamach „Nowego Nurtu” (1990-96), „Zwrotu” (1990-91), „Odry” (1991, 1996, 1999), „Krasnogrudy” (1993, 1996, 1998, 2000-01), „Kresów” (1994, 1996, 1999), „Frazy” (1996), „Literatury na Świecie” (1994-2001), „Res Publiki Nowej” (2002, 2004-05, 2007), „Twórczości” (2005-06). Współpracował nadto jako tłumacz z języka czeskiego z dodatkiem „Dziennika” „Europa”, jako recenzent i satyryk z miesięcznikiem teatralnym „Foyer” oraz jako autor wierszy dla dzieci z czasopismem „Czarodziejska Kura”. W 1994 został członkiem Polskiego PEN Clubu. Od 1996 współpracował z organizatorami Festiwalu Literackiego Port Legnica, a następnie do 2008 z wydawnictwem Biuro Literackie we Wrocławiu. Od lutego do czerwca 1997 pracował jako wykładowca w Instytucie Sztuki Uniwersytetu Śląskiego, filia w Cieszynie, a od września tegoż roku do grudnia 1998 jako doradca programowy w Biurze Organizacyjnym Programu „Kraków Europejskie Miasto Kultury 2000”. W 1999-2000 był dyrektorem Cieszyńskiego Ośrodka Kultury. W 2000-04 pełnił funkcję pierwszego sekretarza Ambasady RP w Republice Czeskiej i wicedyrektora Instytutu Polskiego w Pradze. W 2006-10 kierował Instytutem Polskim w Bratysławie. Współpracował ze słowacko-węgierskim wydawnictwem Kalligram, propagując literaturę polską i inicjując wydawanie przekładów. W 2011-14 był wicedyrektorem Międzynarodowego Funduszu Wyszehradzkiego z siedzibą w Bratysławie.
W 1992 zawarł związek małżeński z Joanną Jędrusik, artystą plastykiem i pedagogiem; ma dwoje dzieci: córkę Almę (ur. 1986) i syna Klaudiusza (ur. 1996). Mieszka w Bratysławie i Cieszynie.
TWÓRCZOŚĆ
- Smakosze, kochankowie i płatni mordercy. (Wiersze z lat 1978-1981). Wwa: Czyt. 1984, 75 s. Ser. Poetycka.
- Śpiąca muza. (Wiersze z lat 1982-1987). [Kr.:] OL 1988, 47 s. Przedr. zob. poz. 4.
- Wiersze dla moich przyjaciół wybrane z lat 1978-1987. Kr.: „Mies. Małopol.”* 1988, 24 s. Bibl. „Mies. Małopol.”*.
- Dwa zbiory wierszy. Londyn: Puls 1990, 88 s. Poezja, t. 4.
- Trzeci brzeg. [Wiersze]. Kr.: OL 1992, 61 s.
- Legendy praskiego metra. [Wiersze]. Pozn.: Wydawn. Obserwator 1996, 60 s. Bibl. „Czasu Kult.”, t. 7.
- Kraina wiecznych zer. [Wiersze]. Legnica: Biuro Lit. Port Legnica 2000, 71 s.
- Prolegomena. Nieprzyjemne wiersze dla dorosłych. Legnica: Biuro Lit. Port Legnica 2003, 68 s. Port Legnica 2003, t. 4.
- Nietubyć. [Wiersze]. Powst. 2005-10.
- Wspomnienia z poezji nowoczesnej. [Wiersze]. Wr.: Biuro Lit. 2005, 54 s. Więcej Poezji, t. 13.
- Wiersze przeciwko opodatkowaniu poezji. Wr.: Biuro Lit. 2007, 69 s. Więcej Poezji, t. 32.
- Przygody przyrody, czyli Swawole i niedole zwierząt w świecie ludzi i dalej. [Wiersze dla dzieci]. Wr.: Biuro Lit. 2008, 53 s. Dziecinada.
- Zima w małym mieście na granicy. Wiersze od Bożego Narodzenia 2004 do Wielkanocy 2005. [Drzeworyt:]. W. Szumiński. Sejny: Fundacja Pogranicze 2008, 157 s. Ser. Poetycka Inicjał.
- Mroczny przedmiot pożądania. [Wiersze]. Wr.: Biuro Lit. 2014, 320 s. Poezje, t. 106.
Wybory wierszy Z. Machaja w przekł. słowac.: Verše proti zdańovaniu poézie. [Przeł.:] J. Andričik, K. Chmel, K. Lučiková-Dugast. Bratislava. 2015.
Przekłady utworów Z. Macheja w antologiach zagranicznych, m.in.: ang.: Young poets of a new Poland. [Przekł., wstęp i noty:] D. Pirie. London 1993; A book of luminous things. [Wybór i i wstęp:] Cz. Miłosz. San Diego, New York, London 1996, – bułg.: Antologiâ na novata polska poeziâ. [Wybór i przekł.:] B. Dankov. Sofiâ 2006, – franc.: Poésie. [Wybór:] K. Dedecius. [T.] 2. [Montricher]. Paris 2000, – niem.: Poesie. [Wybór i przekł.:] K. Dedecius. [T.] 2. Zürich 1996; Es ist Zeit. Gedichte ausgewählt. [Wybór i oprac.:] P. Gehrisch, D. Krause. Dresden 1998; Das Unsichtbare lieben. Neue Polonische Lyrik. Wybór i posł.: D. Danielewicz-Kerski. Köln [1998], – serb.: Srpsko-poljski most poezije = Polsko-serbski most poezji. [Oprac.:] J. Stefanovic. Kragujevac 2004.
Przekłady
- R. Kníže: Krajina s mračnem = Krajobraz z chmura [!] [Wiersze]. Plzeň: Pro libris 2006, 40 s.
- M. Urban: Klątwa siedmiu kościołów. [Powieść]. Wwa: Prószyński i S-ka [2006], 247 s.
- I. Štrpka: Cicha ręka. Dziesięć elegii. [Wiersze]. Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2009, 59 s. Europejski Poeta Wolności, Nominacje.